نویسنده: مریم حجاران، محمد پورفخاران، مرضیه نوری آق قلعه
حاملگی و ام. اس.
حاملگی، زایمان و میزان بروز عوارض در نوزاد یک خانم مبتلا به ام. اس هیچ تفاوتی با افراد طبیعی ندارد. تا کنون هیچ گونه شواهدی دال بر اینکه ام. اس باعث اختلال در باروری شود وجود ندارد. همچنین میزان بروز سقط‌های خودبه خودی و تولد جنین مرده، مثل سایر افراد طبیعی می‌باشد. خوشبختانه با انجام مطالعات وسیع ثابت شده است که باور غلط گذشته مبنی بر اینکه حاملگی باعث بدتر شدن بیمای ام. اس می‌شود، اصلاً صحت ندارد. حتی اخیراً مطرح شده است که حاملگی با سیر بهتر بیماری در آینده مرتبط است.خانمهایی که قصد باردار شدن دارند باید به نکات زیر توجه داشته باشند:
بر اساس توصیه اف-دی-ای خانمهایی که قطعاً قصد باردار شدن دارند نباید از داروهای تعدیل کننده سیر بیماری مثل آوونکس، ربیف، بتافرون و کوپاکسون استفاده کنند. همچنین مردان و زنانی که قصد بچه دار شدن دارند نباید، از داروهای سرکوب کننده ایمنی مثل نوانترون استفاده کنند. اکثر پزشکان توصیه می‌کنند که این داروها باید یک ماه یا یک سیکل قبل از بارور شدن قطع شود، زیرا عوارض سوء بر روی جنین خواهند داشت.
داروهای شیمی درمانی مثل ایموران (آزاتیوپیرین) یا متوتروکسات باید حداقل به مدت یک ماه قبل از بارور شدن در خانم و همسر او قطع شود. افرادی که تحت درمان با این داروها می‌باشند، حتماً باید از روش مناسب جلوگیری استفاده کنند.
اگر بیماری‌ام. اس فعال است و بیمار قصد باردار شدن دارد، باید ابتدا بیماری او کنترل شود و سپس داروها را جهت باردار شدن قطع کند.
در صورت باردار شدن حتماً متخصص زنان و زایمان خود را در جریان بیماری خود قرار دهید.
به نظر می‌رسد که حاملگی اثر محافظت کننده بر بیماری‌ام. اس دارد، زیرا حاملگی باعث تغییراتی در سیستم ایمنی می‌شود.
تعداد موارد عود یا حملات بیماری به خصوص در سه ماهه دوم و سوم حاملگی کاهش می‌یابد.
در صورت بروز حمله‌ام. اس در حین بارداری استفاده از استروئیدها (کورتون) به خصوص بعد از سه ماهه اول بلامانع است. البته این مساله باید طبق نظر متخصص زنان، نورولوژیست و متخصص اطفال صورت گیرد.
ممکن است برخی علایم بیماری‌ام. اس مثل خستگی، اختلالات مثانه و روده به خصوص در سه ماهه سوم بارداری تشدید شود. بیماران باید توجه کنند که علیرغم مشکلات ادراری از مایعات فراوان استفاده کنند.
در ماههای آخر بارداری به علت افزایش وزن، ممکن است مشکلات تعادل و راه رفتن بیمار بارزتر شود. برخی بیماران ترجیح می‌دهند، در این زمان از عصا یا ویلچر استفاده کنند.
احتمال عفونت ادراری درخانمهای باردار مبتلا به ام. اس بیشتر است. برخی پزشکان ماهانه بیماران خود را از این نظر بررسی می‌کنند.
با توجه به اینکه اکثر خانمهایی که باردار می‌شوند، در مراحل اولیه بیماری‌ام. اس هستند، بعید است که اختلالات آنها به حدی باشد که شروع زایمان و انقباضات رحمی خود را حس نکنند.
زایمان در خانمهای مبتلا به ام. اس با افراد دیگر تفاوت چندانی ندارد.
در فاصله شش ماه بعد از زایمان میزان عود بیماری 20 تا 40 درصد افزایش می‌یابد. اما باید توجه داشت که این حالت موقت است.با اینکه شواهدی در خصوص اثرات سوء داروها بر نوزاد در حین شیردهی وجود ندارد اما فعلاً توصیه می‌شود که خانم‌ها در دوران شیردهی از داروهای تعدیل کننده بیماری مثل (آوونکس، ربیف، بتافرون و کوپاکسون) استفاده نکنند.
استفاده از هر گونه دارویی در حین دوران شیردهی باید با نظر متخصص اطفال و نورولوژیست باشد.
همانطور که می‌دانید، صرع از جمله اختلالاتی است که نگرانی‌هایی در خانم‌ها و خانواده آنها از نظر باروری ایجاد می‌کند و مشکلات زیادی را در زندگی آنها به وجود می‌آورد. چه بسا که باعث صدماتی به مادر و جنین شده و باعث از هم پاشیده شدن کانون گرم خانواده آنها شود. پرسشهای فراوانی در ذهن خانواده های این بیماران مطرح می‌شود که شاید پاسخ آنها بتواند راهگشا باشد. در این نوشته سعی شده که پاسخ‌های روشنی به این پرسش‌ها داده شود.
خانمهای مبتلا به صرع
اگر خانم جوانی مبتلا به صرع باشد، می‌تواند مانند بقیه همسالان خود ازدواج کند. اما بهتر است زمانی که تصمیم به بچه دار شدن می‌گیرد با پزشک خود مشورت کند. به این دلیل که پزشک بتواند دارو را به نوعی تنظیم کند که از عوارض احتمالی زیانبار دارو بر روی جنین جلوگیری کند.معمولاً تعداد حملات در حاملگی 50% بدون تغییر، 30-25% تشدید، و 20-10% کاهش می‌یابد و این چندان نگران کننده نیست، زیرا با مشورت پزشک و تنظیم دارو قابل کنترل است.
آیا شیوع اختلالات مادرزادی در نوزادان مادران صرع بیشتر است؟
باید دانست که تمام داروهای ضد صرع به نحوی روی نوزاد اثرمی کند و شیوع اختلالات مادرزادی در نوزادان مادران مصروعی که دارو مصرف می‌کنند، بیشتر از معمول است. اما به خاطر داشته باشید که اگر به علت قطع دارو مادر دچار تشنج شود شیوع اختلالات مادرزادی در آنان بیشتر می‌شود.پس باید به مادران تذکر داد که برای باردار شدن بهتر است با برنامه ریزی تصمیم بگیرند و این به معنای خودداری از بچه دار شدن نیست ولی باید موارد ذیل را مدنظر داشت.
آیا باید داروهای ضد صرعی را در طول حاملگی ادامه داد؟
جواب مثبت است. باید داروهای ضد صرعی را در طول حاملگی ادامه داد و نباید خودسرانه میزان آن را کم کرد، بلکه با آزمایش سطح خونی دارو زیر نظر پزشک متخصص، میزان دارو را می‌توان تنظیم کرد.هر گونه کاهش یا قطع خودسرانه دارو در طول بارداری نه تنها خطر را کم نمی‌کند، بلکه موجب افزایش خطر تشنج نیز می‌شود.
چه دارویی را مادر مبتلا به صرع باید در طول حاملگی مصرف کند؟
بهتر است که قبل از آنکه فرد مبتلا به صرع باردار شود زیر نظر پزشک متخصص داروی مصرفی را به دارویی که کم خطر تر است تبدیل کند. البته این کار بسیار حساس است وباید به آهستگی و با صبر و حوصله و زیر نظر پزشک متخصص انجام شود. اگر به هر دلیلی دارو قبل از حاملگی تغییر نیافت باید داروی قبلی را کماکان ادامه داد. از داروها فقط تری متادیون است که نباید در حاملگی مصرف شود. سدیم والپروات نسبت به دیگر داروها اختلالات بیشتری ایجاد می‌کند و عوارض دیگر داروها کم و بیش یکسان است.آیا کودک مادر مبتلا به صرع هم دچار صرع می‌شود؟
اینطور نیست که اگر مادر مبتلا به صرع باشد، کودک او هم مبتلا شود. البته بعضی از انواع کمیاب صرع ارثی هستند و اگر مادر مبتلا به صرع باشد، کودک در خطر بیشتری نسبت به کودکان دیگر از نظر ابتلا به صرع قرار دارد. به خصوص اگر مادر در دوران بارداری تشنج کند و داروی ضد صرع هم مصرف نکند.آیا اگر مادر در طول حاملگی دارو مصرف کند، نوزادی که از وی به دنیا می‌آید دچار مشکل می‌شود؟
نوزاد متولد شده چندان مشکلی پیدا نمی‌کند. ا ما چون مقدار کمی دارو از جفت رد می‌شود ممکن است کمی بی تحرک و خواب آلود باشد که نگران کننده نیست و این حالت موقتی است و بزودی رفع می‌شود فقط باید بدانیم:مادرانی که فنی توئین، فنوباربیتال و پیریمیدون دریافت می‌کنند باید برای جلوگیری از خطر خونریزی نوزاد در ماه آخر بارداری ویتامین K زیر نظر پزشک تزریق کنند.
آیا مادر مبتلا به صرع می‌تواند نوزاد خود را شیر دهد؟
بله، مادر نباید نوزاد خود را از شیر محروم کند. اگرچه مقداری از دارو از شیر عبور کرده و به نوزاد می‌رسد، اما میزان آن آنقدر نیست که برای بچه مشکلات جدی ایجاد کند و به این علت نوزاد نباید از شیر مادر محروم شود.بد نیست بدانید که بیشترین غلظت را در شیر، دارویی بنام اتوسوکسیماید (زارونتین) دارد و غلظت فنی توئین، کاربامازپین و سدیم والپروات در شیر کم است و کمترین غلظت را سدیم والپروات دارد، پس:
خانمهای جوانی که مبتلا به صرع هستند، نباید آنرا مخفی کنند. آنها به راحتی می‌توانند ازدواج کنند به شرط آنکه مشکل خود را با پزشک متخصص و همسر آینده خود در میان بگذارند و حتماً قبل از بچه دار شدن با پزشک خود مشورت نمایند.
توصیه‌هایی درباره صرع و بارداری
1. دختران مبتلا به صرع در سن بارداری باید اطلاعات کافی راجع به خطرات حمله صرع و قطع دارو داشته باشند.2. درمان با یک دارو (مونوتراپی) چه در دوران بارداری و چه در سایر موارد موجب کاهش خطرات و عوارض دارویی است.
3. زنان مبتلا به صرع با سابقه فامیلی نقص لوله عصبی که نوعی بیماری مادرزادی است، باید در دوران بارداری از مصرف سدیم والپروات و کاربامازپین پرهیز کنند.
4. بهتر است سطح خونی دارو درخون به اندازه کافی باشد.
5. متخصص اعصاب و متخصص زنان و زایمان با همکاری هم می‌توانند برنامه درمانی منظم و متعادلی را برای مادران باردار که دچار صرع می‌باشند، تنظیم نمایند.
6. لازم است سطح خونی دارو تا 8 هفته پس از زایمان کنترل شود، زیرا خطر افزایش سطح خونی دارو و مسمومیت وجود دارد.
7. در صورت رعایت نکات پزشکی اکثر زنان مبتلا به صرع بچه های سالمی به دنیا می‌آورند.
8. دختران مبتلا به صرع می‌توانند مانند دیگران ازدواج کنند و فرزند سالم به دنیا آورند.
منبع: دکتر مریم حجاران، دکتر محمد پورفخاران، مرضیه نوری آق قلعه، 9 ماه چشم انتظاری، انتشارات ابتکار دانش، قم، چاپ اول، 1386
