شما هم یک ایستگاه رادیویی شخصی داشته باشید

«پادکست» یعنی رادیوی شخصی!

در جهان فناوری، ظهور برخی پدیده های جدید در مواردی منجر به نابودی و یا تضعیف موارد مشابه قبلی می شود. به طور مثال اختراع و پیشرفت صنعت هواپیمایی باعث شد که بالن ها به عنوان یک وسیله حمل و نقل از عرصه هوانوردی خارج شوند.
چنین به نظر می رسید که رادیو به عنوان یک رسانه گروهی، پس از ظهور تلویزیون، کاربردش را از دست بدهد. اما زمان نشان داد که رادیو قابلیت های ویژه ای دارد که تلویزیون نخواهد توانست آن را از صحنه خارج کند. استفاده از این وسیله در نقاط دور افتاده، حتی محل هایی که فاقد برق بودند، از جمله برتری های خاص رادیو به شمار می رفت. البته این جدای از توانایی های خاص مربوط به نوع موج رادیویی برای پخش در موقعیت های جغرافیایی، بدون توجه به موانع طبیعی است.
پس از ظهور اینترنت، تلگراف که سال های سال توانسته بود به عنوان یک وسیله ارتباطی در جامعه نقش مهمی را ایفا کند، به تدریج از صحنه خارج شد. این پدیده شگفت انگیز حتی بر روی شمار بینندگان تلویزیون نیز تأثیر منفی گذاشت؛ به طوری که براساس آمارهای به دست آمده، تعداد قابل توجهی از بینندگان تلویزیون به تماشای برنامه های اینترنتی روی آورده اند.
ابداع روشی که از طریق اینترنت بتوان به پرونده های صوتی دست یافت، از نخستین سال های عمومی شدن این فناوری مورد نظر بود. اما آن چه بعدها به عنوان "پادکست" (Podcast) یا «شبکه پاد» رواج یافت، در حقیقت سیستماتیک کردن و ساماندهی این فایل ها با اهداف و برنامه ریزی های خاص بود که به آن شکل یک «رادیوی اینترنتی» را داد.
با ابداع آن چه در فارسی ما آن را «شبکه پاد» یا «پادپخش» می توانیم بنامیم، رادیو توانست از حوزه قدرت دولت ها و یا شرکت های خصوصی بزرگ خارج شود؛ زیر راه اندازی یک ایستگاه رادیویی به هزینه بسیار زیادی نیاز دارد، در صورتی که در شیوه «شبکه پادن، تولید و پخش یک برنامه رادیویی با تجهیزات بسیار اندکی میسر است.
از فوریه 2004 که نویسنده روزنامه گاردین واژه "پادکست" را به همراه برخی واژه های دیگر برای نامیدن هر نوع پخش دیجیتالی صدا و تصویر روی شبکه اینترنت پیشنهاد داد، تاکنون این روش رشد شگفت انگیزی داشته است. امروزه و براساس برخی آمارها، روزانه 200 شبکه پادکست جدید بر روی اینترنت قرار می گیرد.
واژه پادپخش در لغت نامه "آکسفورد" این طور معرفی شده است: "برنامه ای رادیویی که به صورت دیجیتالی ضبط شده و برای بارگذاری و قرار دادن در دستگاه های شخصی پخش صدا در اینترنت گذاشته می شود." در دانش نامه اینترنتی "ویکی پدیا" هم در توضیح کلمه پادکست این طور آمده است: پادکست یا پادپخش یکی از روش های انتشار پرونده بر روی اینترنت و نام عمومی نوعی برنامه آوایی است که توسط کاربران معمولاً روی یک پخش کننده موسیقی دیجیتال و عموماً یک آی پاد(ipod) به شکل یک فایل صوتی ساخته شده، با استفاده از اینترنت روی رایانه های خانگی و یا پخش کننده های دیجیتال پیاده می شود."
به طور کلی پادکست را می توانیم یک رادیو آماتوری شخصی بنامیم که دارای امکاناتی نه در حد رادیویی های دولتی، اما دارای قابلیت های ویژه و حتی از برخی نظرها، توانمند برای رقابت با شبکه رادیوهای دولتی هستند.
پادکست هنوز در ابتدای راه است و از ابداع آن هنوز چند سالی نگذشته است. این پدیده به زودی همانند وبلاگ ها که رسانه های گروهی را از انحصار روزنامه نگاران حرفه ای، دولت ها و سرمایه داران بزرگ درآورد، پخش صوتی را از محدوده رادیو با امکانات سنگین و وسیع درخواهد آورد و چیزی نخواهد گذشت که ما شاهد ده ها هزار ایستگاه رادیویی اینترنتی خواهیم بود که در سطوح مختلف، با دیدگاه های متفاوت و حتی زمینه های نوین و ابتکاری، با مخاطبان ارتباط برقرار خواهند کرد.
اینک از پادکست ها در زمینه های مختلف استفاده می شود. پادکست "آنگلا مرکل"، صدر اعظم آلمان، و پادکست کاخ سفید با برخی از سخنرانی های رئیس جمهور آمریکا را می توان نمونه های بهره برداری از این پدیده در دنیای سیاست دانست.
سازمان ها و شرکت های تجاری در سراسر دنیا نیز به تدریج برای دسترسی مستقیم به مشتریان خود، پادکست را به رسانه های سازمانی خود می افزایند. پادکست پدیده ای نوین و ابزاری عالی در روابط عمومی ها است و رسانه ای است که می تواند روابط عمومی خلاقی را طراحی کند. برخی شرکت های عظیم بین المللی به شکل وسیعی به راه اندازی بخش صوتی در شبکه های اینترنتی خود روی آورده اند که از جمله می توان به شرکت های IBM، جنرال موتورز و پپسی کولا اشاره کرد. حتی سرویس یاهو هم موتور جست وجوی مخصوصی برای جست و جوی فایل های صوتی و پادکست ها راه اندازی کرده است.
***
* شنوندگان پادپخش، با ورود به شبکه و انتخاب فایل های صوتی مورد نظر، زمان شنیدن و مکان برنامه ها را خودشان تعیین کنند. بدین معنا که شنوندگان پادپخش ها کنترل قابل توجهی بر نحوه دریافت برنامه ها دارند. در صورتی که شنوندگان رادیو، از یک نگاه، فاقد این قدرت انتخابند. شنونده پادپخش می تواند برنامه مورد نظر خود را از صفحه اول تارنما انتخاب کند. ولی شنونده رادیو، در مجموع باید برنامه را آن گونه که مدیران برنامه ریزی شبکه رادیویی خواسته اند و عرضه می شود بپذیرد؛ زیرا ترتیب برنامه ها، توسط تولید کننده برنامه از پیش تعیین شده است. به این ترتیب می توان گفت در پادپخش ها، مخاطب از آزادی انتخاب بیشتری نسبت به رادیو برخوردار است.
* یکی دیگر از مزایای پادپخش و وسایل هم خانواده آن، این است که مخاطبان قادر هستند محتویات برنامه های رادیویی را در رایانه خود ذخیره و مجدداً پخش کنند. محتوای ذخیره شده می تواند شامل برنامه های شبکه سراسری و یا برنامه هایی نظیر وبلاگ هایی که توسط افراد تولید شده است باشد. این امکانی است که در رادیوی سنتی به طور کامل و وسیع وجود ندارد. گرچه شنوندگان همواره قادر به ضبط برنامه های رادیوی و شنیدن مجدد آن بوده اند، ولی هیچ گاه تا این حد از تنوع، گستردگی، کیفیت و کنترل برنامه ها و سهولت در به کارگیری آنها وجود نداشته است. پدیده صوتی موسوم به ام.پی.تری (mp3، فرمتی برای تبدیل فایل های صوتی که حجم را تا حد قابل توجهی کاهش می دهد اما بر کیفیت تأثیر چندانی ندارد) این امکان را میسر ساخته است که شما برنامه ای را از اینترنت در رایانه تان ذخیره کنید تا در زمان مناسب و به هر میزان که دوست دارید به آن گوش دهید.
در رادیوی اینترنتی مقولات و موضوع های مختلف مانند کتاب خوانی، شعر و شاعری، پخش موسیقی، تبلیغ خدمات و محصولات، ارتباطات مردمی و روابط عمومی، گزارش، برنامه های تفریحی و سرگرم کننده از قبیل لطیفه، فال، قصه گویی و آموزش برای کودکان می تواند تولید شده و در دسترس عموم قرار گیرد.
با توجه به توانایی بازسازی لحظه ای سایت های اینترنتی، حتی تهیه اخبار و گزارش وقایع در حال انجام و پخش به فاصله های کوتاه نیز می تواند در پادکست امکان پذیر باشد.
به لحاظ راه اندازی و توسعه نیز پادپخش ها نسبت به رادیو از مزایای ویژه ای برخوردارند. به طور مثال، به سهولت قانونی راه اندازی آنها می توان اشاره کرد. در مورد اشاعه صدا و تصویر، محدودیت های قانونی وجود دارد؛ ولی پادکست فاقد فرکانس بوده و از طریق سامانه های اینترنتی قابل پخش است در نتیجه محدودیت قانونی و حقوقی برای استفاده از آن وجود ندارد. به همین دلیل بسیاری از افراد، ادارات، نهادها و حتی دستگاه های دولتی هم می توانند برای ایجاد ارتباط بیشتر با مخاطبان خود به پادکست روی آوردند.
از نظر فنی نیز راه اندازی یک رادیو به امکانات وسیعی نیاز دارد. نبود مهارت های فنی و زیرساخت های تکنیکی، از موانع مهم برای راه اندازی شبکه های رادیو توسط مؤسسات و یا افراد است. این مشکل در پادکست بسیار اندک خودنمایی می کند و با استفاده از امکانات موجود در اینترنت، ایجاد یک پادکست کار دشواری نیست.
به لحاظ امکانات فنی برای ساخت پادکست دو چیز نیاز است: میکروفون و نرم افزار لازم برای ضبط و ویرایش صدا. البته برای ضبط و ویرایش صدا نیز نرم افزارهای بسیاری مورد استفاده قرار می گیرند. اغلب این نرم افزارها توانایی های متعددی را برای کاربرانشان به همراه می آورند؛ اما به همان میزان که بر توانایی این نرم افزارها اضافه می شود، بر پیچیدگی آنها هم افزوده می شود. به همین دلیل برنامه ای خاص برای ضبط صدا و ویرایش آن برای پادکست ها ساخته شده است.
نرم افزار ویژه برای پادکست نیز امروزه و به راحتی در اینترنت قابل دسترسی بوده و نصب آن در چند دقیقه میسر است.
به لحاظ اجرایی نیز برخلاف رادیوهای رسمی که باید از اصول، کلیشه ها و مقررات خاصی پیروی کنند، در پادکست، هر کس می تواند روش ابتکاری و نظرات و علایق خود را دخالت دهد و پادکست ویژه خود را نیز داشته باشند.
فضای مورد نیاز برای قرار دادن فایل های پادکست به رایگان توسط برخی سایت ها ارائه می شود و کافی است ارتباط از فایل پادکست ساخته شده در وبلاگ قرار داده شود. این کار گرچه ظاهراً همانند وبلاگ ها در نظر او ممکن است نوعی هرج و مرج به وجود آورد، اما شکستن سنت های دیرین رسانه ای و خارج شدن از کلیشه ها، امکان رشد استعدادها و ابداع روش های نوین را می دهد. در وبلاگ ها ما به خوبی شاهد این پدیده بودیم که برخی از صاحبان وبلاگ ها توانستند راه هایی را بیابند که روزنامه نگاران سنتی از رسیدن به آن عاجز بودند. همین امر باعث شد در مواردی، تعداد مخاطبان یک وبلاگ از خوانندگان برخی مجله ها بیشتر شود.
در پادپخش همچنین امکان اختصاص آن به یک موضوع خاص وجود دارد. به طور مثال، یک پادپخش می تواند صرفاً به موسیقی از یک نوع خاص، علم در یک رشته محدود و یا برای افراد و گروه های بسیار ویژه اختصاص یابد. گرچه در رادیو نیز چنین امکانی هست و ما شاهد فعالیت رادیوهایی با یک موضوع خاص هستیم، اما تعداد این رادیوها هیچ گاه نمی تواند به طور مثال به 10 هزار مرکز برسد و امکانات وسیع مورد نیاز برای ایجاد یک شبکه و هزینه های سنگین راه اندازی هیچ گاه اجازه تأسیس شبکه های رادیویی متعدد با موضوعات خاص را نمی دهد. اما در رادیوی اینترنتی یا پادکست ها نه تنها این کار شدنی است، بلکه حتی رادیو بلاگ های با یک موضوع می توانند به رقابت بپردازند.
از جمله دیگر مزایای پادپخش ها به دست آوردن دقیق تعداد مخاطبان است. به هنگام پخش برنامه رادیویی یا تلویزیونی، شما از تعداد شنوندگان و بینندگان اطلاع دقیق ندارید؛ اما با پادکست می توان از تعداد دقیق ذخیره شدن برنامه خود توسط افراد مطلع شوید.حتی می دانید مخاطبان شما از چه مناطقی هستند و بدین ترتیب می توانید برنامه خود را مرتباً بهبود بخشیده و به انتظارات مخاطبان خود پاسخ دهید.
***
امروزه ما شاهدیم که در سراسر دنیا پادپخش ها در حال گسترش هستند. این پدیده همانند وبلاگ ها که رسانه های گروهی را از انحصار روزنامه نگاران حرفه ای درآورد، به زودی نقش مهمی در ارتباطات مردمی پیدا خواهد کرد. این گسترش، از یک سو می تواند به عنوان نوعی همکاری بار مسئولیت رادیو را کم کند و از سوی دیگر به عنوان یک رقیب، در بالا بردن سطح کیفی و کمی برنامه ها تأثیر مثبت بگذارد. حال باید دید متولیان رسمی رادیویی چه روشی را باید در پیش گیرند تا از این شانس و امکان به وجود آمده استفاده کنند.
در برخورد با این پدیده، رادیو به عنوان یک متولی با امکانات و سابقه دیرینه، 3 راه در پیش رو دارد:
دیگر بر کسی پوشیده نیست که روش های تهاجمی برای براندازی سامانه های رسانه ای همگانی با شکست مطلق روبه رو خواهد شد و تجربه این گونه برخوردها در نقاط مختلف دنیا، به وضوح عدم کارایی آن را نشان می دهد لذا مقابله برای جلوگیری از توسعه پادکست ها همانند مقابله با گسترش دیگر رسانه های همگانی که در گذشته با صرف هزینه های هنگفت صورت گرفت و ثمری نداشت و حتی نتیجه معکوس داد، نمی تواند هیچ کمکی کند. ضمن آن که دلیلی هم بر این نوع برخورد وجود ندارد.
رقابت با این پدیده هم با وجود توانایی های بالای شبکه های رسمی رادیویی، نه میسر است و نه سودمند.
امروزه رسانه های رسمی ای مانند BNN ، CBB ، و رویترز که نمی خواهند از تحولات رسانه ای عقب بمانند، از سال 2006 برای نخستین بار بخش هایی از تحلیل خبری شان را در قالب پادکست به مخاطبان ارائه دادند و پادکست را قبل از این که یک رقیب برای رادیو بشمارند، یک رفیق و برادر کوچک تر به حساب آورده اند. به نظر می رسد این نگاه درستی به پدیده پادکست باشد؛ زیرا پادکست مانند یک بنگاه استعدادیابی می تواند با جست وجو و یافتن کسانی که می توانند ارکان نسل آینده مدیران و مجریان رادیویی باشند، به یافتن استعدادهای کشف نشده کمک کند.
به نظر می رسد در وضعیت فعلی و با توجه به امکان بسیار خوبی که پادکست ها در اختیار رادیو گذاشته اند، یعنی استفاده از نیروهای بالقوه و استعدادهای کشف نشده، همچنین تهیه برنامه های صوتی مورد نیاز جامعه بدون صرف هزینه برای سازمان رادیو، باید گام های عملی و اجرایی برای جلوگیری از هرز شدن این توان، سازماندهی و راهبری آن و بهره برداری بهینه از توانایی های پادکست و علاقه مندان به این پدیده بردارد.
ایجاد یک سامانه قابل استفاده عمومی که هر فردی با دانش عمومی، بتواند در چارچوب های خاص متعهد شده، از سامانه فوق برای راه اندازی پادکست ویژه خود استفاده کند، نخستین گام خواهد بود. طبیعی است که در اختیار قرار دادن نرم افزارهای مناسب، دستورالعمل و راهنمایی های لازم برای ساخت یک رادیو بلاگ، امکان برقراری ارتباط و پرسیدن راه حل مشکلات و بایگانی مناسبی با امکاناتی از قبیل برخی فایل های موسیقی، افکت های صوتی، بعضی از پرونده های صوتی برنامه های پخش شده می تواند در هدایت رادیو بلاگ سازان آینده مؤثر باشد.
ایجاد چنین پایگاهی نه تنها می تواند روند صحیح و حساب شده ای به توسعه و رشد پادکست ها بدهد، بلکه می تواند از زاویه های مختلف به رادیو کمک کند از جمله با بررسی آمار بازدید کنندگان رادیو بلاگ ها میزان توجه مردم به موضوعات مختلف را سنجیده و در برنامه های خود لحاظ کند.
به طور خلاصه باید گفت پادکست پدیده ای است که به کمک رادیو آمده تا‌ آن را مردمی تر، گسترده تر و متنوع تر کند و بازدهی بیشتری به آن بدهد. رادیو باید از این پدیده استقبال کرده و از امکانات آن بهره برداری کند.

پی نوشت ها :

خوانندگانی که علاقه مندند یک "پادکست" برای خود ایجاد کنند، می توانند از امکانات رایگان سایت www.cast.ir که به طور ویژه برای ساخت پادکست های فارسی زبان تأسیس شده است، استفاده کنند.

منبع:دانشمند-ش551