چاقی

یکی از مسائلی که کشورهای توسعه یافته و نیز رو به توسعه با آن مواجهند مشکل شیوع چاقی است. البته این امر یکی از تبعات افزایش رفاه است، اما خطری برای سلامت افراد جامعه محسوب می‌شود. افراد چاق در این جوامع عموماً بین بیست تا سی و پنج درصد اضافه وزن دارند. در مورد چاقی تعریف دقیقی ارائه نشده است که مورد توافق همه‌ی محققین باشد. هر گروه از دانشمندان، چاقی را به گونه‌ای تعریف کرده‌اند. در امریکا چاقی را بر مبنای مقایسه با جدولی که در آن کشور تهیه شده است می‌سنجند که بر این مبناست که اگر کسی وزنش بیش از سی درصد از مقدار متوسط هم‌قدانش بیشتر باشد چاق محسوب می‌شود. دسته‌ی دیگری از محققین معیار طول قد و جنسیت را ملاک ارزیابی چاقی قرار می‌دهند. شیوه‌ی نسبتاً جالب دیگر برای تعیین چاقی این است که فردی چاق است که نسبت وزنش بر حسب کیلوگرم به مساحت بدنش بر حسب متر مربع از عدد بیست و پنج بزرگ‌تر باشد.
هنگامی کسی دچار افزایش وزن می‌گردد که غذایی که بدنش دریافت می‌کند بیش از میزانی باشد که بدن آن را به صورت انرژی مصرف می‌کند. بنابر این فردی که زیاد می‌خورد اما تحرک کمی دارد طبیعتاً چاق می‌شود. البته این به شرطی است که میزان دفع غذا از بدن نیز در نظر گرفته شود که به مکانیسم بدن افراد مختلف بستگی دارد. گرچه علت پرخوری در افراد مختلف فرق می‌کند (مثلاً کسی ممکن است بر اثر اضطراب به پرخوری دچار شود) اما به هر حال علت اصلی چاقی پرخوری است به شرطی که غذای اضافیِ خورده شده سوخته یا دفع نگردد.
اما آیا اصولاً چاقی برای سلامت انسان مضر یا بی ضرر است؟ پاسخ دقیق به این سؤال به افراد مختلف بستگی دارد. گاهی چاقی سبب تشدید بیماری موجود در شخصی می‌شود. مثلاً شخصِ مبتلا به بیماری‌های عروقی، بر اثر چاقی در معرض حمله‌های قلبی قرار می‌گیرد. هم‌چنین افزایش وزن شخص مبتلا به آرتروز مفصل زانو، درد شدیدی در مفاصل زانو به خاطر تحمل وزن زیاد را برای او به بار می‌آورد. برخی نیز برای خوش اندام نمودن خود به کاهش وزن خود می‌پردازند.
برای کاهش وزن افراد چاق، به آنها توصیه می‌شود غذای مصرفی روزانه‌ی خود را به گونه‌ای برگزینند که حاوی بیش از هزار کیلو کالری نباشد. برای مقایسه‌ی این رژیم کاهش وزن با رژیم غذایی معمول بد نیست بدانیم کالری مصرفی روزانه‌ی توصیه شده برای یک فرد بالغ چیزی در حدود دو هزار و پانصد کیلو کالری است. این نشان می‌دهد که مسئله‌ی مهم برای کاهش وزن افراد چاق کم کردن کالری غذائیشان می‌باشد نه لزوماً حجم غذائیشان که ممکن است حاوی غذاهای کم کالری باشد. البته اگر فردی بر اثر اختلالات طبی بیش از حد کم فعالیت باشد حتی کم کردن کالری مصرف روزانه‌اش تا حد هزار کیلو کالری نیز سخت‌تر و دیرتر وزن او را کاهش می‌دهد. راه‌های گوناگونی برای رساندن رزیم غذایی روزانه تا حد هزار کیلو کالری برای افراد چاق وجود دارد از جمله کاهش مصرف چربی‌های اشباع شده و کربوهیدرات. سعی در تغییر روش غذا خوردن و انجام ورزش‌های بیشتر و تحرک روزانه‌ی بیشتر روش‌های مؤثری در مبارزه با چاقی است.
برای افراد چاق، هدف نباید تنها کم کردن وزن باشد بلکه باید آماده باشند که به انجام اقدامات لازم بپردازند که مجدداً چاق نشوند و وزن خود را همواره در حد مطلوبی نگاه دارند. این کار عملاً تنها با اصلاح عادت‌های غذا خوردن عملی است، مثلاً می‌توان غذا را آهسته‌تر و یا در جایی رسمی و در معرض دید خورد. انجام مدام ورزش و تحرک نبز امر مفیدی در این زمینه است.
گاهی چاقی نه بر اثر پرخوری که ناشی از فعالیت‌های هورمونی است اما این مسئله بسیار نادر است و لذا قبل از تجویز هورمون درمانی باید بیماری غددی فرد محرز شود. گاهی برای درمان چاقی داروهای ضد اشتها تجویز می‌شود. این امر مورد قبول همه‌ی پزشکان نیست. غالباً نیز پس از قطع دارو شخص مجدداً چاق می‌شود. گاهی نیز وقتی هیچ روش دیگری برای کاهش وزن فرد چاق مؤثر نیفتد در صورتی که چاقی عواقب خطرناکی برای فرد داشته باشد بناچار از عمل جراحی استفاده می‌شود. این کار نیز به طرق گوناگون صورت می‌گیرد. عموماً جراحان فقط هنگامی اقدام به استفاده از جراحی برای کاهش وزن فرد چاق می‌کنند که وزن او حداقل دو برابر وزن طبیعی‌اش باشد. گاهی در این نوع جراحی‌ها حجم معده را کم می‌کنند تا غذای کم‌تری در آن قرار گیرد یا عصب حرکتی معده را قطع می‌کنند تا معده دیرتر تخلیه شود یا دو قسمت از روده را به یک‌دیگر یا روده را به معده ارتباط می‌دهند. البته این نوع عمل‌ها ممکن است عوارض جانبی نیز داشته باشد. روش دیگری نیز وجود دارد که عبارت است از سیم‌کشی فک. در این روش دهان به‌گونه‌ای ثابت می‌شود که فرد قادر به خوردن غذاهای جامد نخواهد بود. به هر حال بهترین روش برای کاهش وزن افراد چاق افزایش اراده‌ی شخصی خود آنها برای کم خوردن است.