نویسنده: علی نقی فقیهی
در تعلیم و تربیت، «هدف»، به وضع سودمند و مطلوبی گفته می شود که لازم است برای تحقق آن، فعالیت های مناسب تربیتی انجام گیرد.
هدف های تربیت جنسی از دیدگاه اسلام، به دو دسته هدف نهایی و اهداف واسطه ای تقسیم می شوند.
ما در این فصل، صرفاًً به «اهداف کلی» تربیت جنسی می پردازیم و چون اهداف رفتاری، جزو عملکردها و روش ها هستند، در بخش دوم، طی فصولی به آنها خواهیم پرداخت.
جنسی خود پیدا کند که مطابق با توانایی های جنسیتی اش باشد. اگر این هدف، در مرحله کودکی و نوجوانی برآورد شود، چنین فردی در دوره جوانی و بزرگسالی، به خوبی، وظایف خود را مناسب با جنسیتش برآورده می سازد، از تمایلات انحرافی، به دور می ماند و غرایز طبیعی اش به روشی سالم، ارضا خواهند شد.
اریک فروم (روان شناس معاصر) می نویسد:
کشش دو قطب مذکر و مؤنت، همچنین پایه آفرینندگی ناشی از فعل و انفعال متقابل است. این نظر زیست شناسی، طبیعتا به این معناست که وحدت اسپرم و اوول، اساس تولد کودک است. وضع در دنیای روانی مطلق نیز همین گونه است: زن و مرد در عشق یکدیگر، از نو زاده می شوند. کسانی که به انحرافات همجنس گرایی گرفتارند، در رسیدن به این وصل دو قطبی، شکست می خورند و به ناچار باید همیشه، رنج جدایی را تحمل کنند، درست مانند آن دسته از افراد معمولی ای که از مهر ورزیدن عاجزند.(2)
از دیدگاه اسلامی، علاوه بر این که ارضای نیاز جنسی، منحصراً از راه پیوند میان زن و مرد مورد تایید است، باید این پیوند، در قالب ازدواج و همراه با ضوابط مشخصی باشد. دلیل این مطلب، آن است که نیاز جنسی در انسان، صرفاًً تنشی غریزی-که هدف آن فقط ارضای نیاز باشد-نیست؛ بلکه نیازی پیچیده و مرکب از
نیازهای دیگر است که جز در قالب یک پیوند شناختی، عاطفی و معنوی که تعهد آور و مسئولیت ساز باشد، به نحو مطلوب ارضا نمی شود. بنابراین، ممکن است مردی در نزدیکی با یک زن روسپی، التهاب جنسی خود را فرو بنشاند؛ اما با این کار، نه تنها نیاز خود را به دوست داشتن و دوست داشته شدن و انس و آرامش و معنویت و پاکی، ارضا نکرده، بلکه بر کمبودهای خود نیز دامن زده است.
بنابراین، به طور خلاصه می توان گفت که مهم ترین اهداف تربیت جنسی-که از زمان کودکی آغاز می شود-، این است که: زن و مردی را تربیت کنیم که بتوانند با غرایز جنسی خود، به شیوه ای صحیح و مطلوب برخورد کنند؛ نه آن را سرکوب سازند و نه به بی بند و باری و انحراف و فحشا کشیده شوند و در نهایت، زن و مرد بتوانند به یاری هم، کانونی فراهم سازند که هم سلامت روانی خودشان را به دست آورند و هم در مناسبات اجتماعی، سلامت جامعه تأمین شود.
امام حسن عسکری (ع) می فرماید:
رد المعتاد هن عادته کالمعجز.(3)
برگرداندن معتاد از عادتش، مانند معجزه است.
اعتیاد به انحرافات جنسی، به علت نیرومندی غریزه ی جنسی، از شدت بیشتری برخوردار است، به همین دلیل، حتی از دیدگاه برخی روان شناسان که «استمنا» را انحراف نمی دانند، اما عادت به آن، به گونه ای که فرد نتواند آن را ترک کند و زندگی جنسی به هنجاری داشته باشد، بیماری محسوب می شود.(4)
از طرف دیگر، تربیت جنسی صحیح، از انحرافات جنسی زوجین و تزلزل پیوند خانوادگی، جلوگیری می کند و وقتی که زوجین قبل از ازدواج، از ارتکاب محرمات خودداری کنند، مسلماً اعتماد و اطمینان آنان به یکدیگر، بیشتر خواهد شد و همین امر، عامل مهمی در سلامت زندگی مقدس خانوادگی خواهد بود. به عبارت دیگر، آموزش ویژگی های روانی-عاطفی جنس مخالف به دختر و پسر، آشنا کردن آنها با اصول ازدواج سالم و نشانگان ازدواج های غیر سالم، پرورش مهارت های برقراری رابطه ی صحیح زن و مرد پس از ازدواج، آنها را برای زندگی سالم جنسی همراه با آرامش روان، پاک دامنی و پرهیز ار انحرافات جنسی، آماده می سازد.
هدف های تربیت جنسی از دیدگاه اسلام، به دو دسته هدف نهایی و اهداف واسطه ای تقسیم می شوند.
الف.هدف نهایی
هدف نهایی تربیت جنسی، همان هدف نهایی تعلیم و تربیت دینی یعنی قرب الی الله و وصول به کمالات شایسته و رضوان الهی است. تربیت جنسی، زیر مجموعه نظام تعلیم و تربیت است، لذا همه مبانی، اصول، روش ها و فعالیت های مربوط به جنسیت زن و مرد، باید در راستای وضع مطلوبی باشند که همان خشنودی خداوند است. هر فرد، با قرار گرفتن در مسیر این هدف و با پرورش و تربیت بهینه استعدادها و جهت دادن به امکانات، خواسته ها و فعالیت هایش، درصدد به دست آوردن درجات و مراتبی از آن هدف بر می آید و آن کس که بتواند بین انگیزه ها، باورها و فعالیت های خود با آن اهداف، بیشترین هماهنگی را ایجاد نماید و در درجات مسابقه ی «قرب الهی»، (1) از همه، پیشی گیرد، مراتب بیشتری از آن قرب و رضوان الهی را به دست می آورد.ب.اهداف واسطه ای
منظور از هدف های واسطه ای، وضعیت های مطلوبی هستند که واسطه و زمینه ساز نیل به هدف نهایی اند. این هدف ها خود دو دسته اند: هدف های کلی و هدف های رفتاری. اهداف رفتاری، خود، زمینه تحقق و دستیابی هدف های کلی را فراهم و تسهیل می نمایند.ما در این فصل، صرفاًً به «اهداف کلی» تربیت جنسی می پردازیم و چون اهداف رفتاری، جزو عملکردها و روش ها هستند، در بخش دوم، طی فصولی به آنها خواهیم پرداخت.
اهداف کلی تربیت جنسی
1.فراهم کردن بستر مناسب برای رشد سالم جنسی
نخستین هدف تربیت جنسی-که از دوران کودکی یا بهتر بگوییم پیش از تولد آغاز می شود-، این است که رشد جنسی کودکان، به طور طبیعی و سالم پیش برود و از بروز ناهنجاری، بلوغ زودرس و ابتلا به انحرافات جنسی، پیشگیری شود؛ بلکه کودک، در محیطی آرام و بدون فشار جنسی و التهاب غریزی، رشد کند و در سنین نوجوانی بتواند بدون تحمل استرس ها، با ظهور امیال جنسی خود-که بروز آنها در این مرحله رشدی، طبیعی و به هنجار است-، به شکلی مطلوب مقابله کند و در سن جوانی، به حدی از رشد برسد که بتواند همسری مناسب و پدر یا مادری شایسته برای فرزندانش باشد. البته بسترسازی مناسب، در هر کدام از مراحل زندگی، شیوه های خاص خود را دارد که در بحث شیوه های تربیت جنسی، به تفصیل، در مورد آنها بحث خواهد شد.2.شناخت و انتظار درست از هویت جنسی خود
از جمله اهداف تربیت جنسی، پیدا کردن شناخت درست از «هویت جنسی» خویش است. تربیت، باعث می شود که فرد، شناخت و انتظار درستی از هویتجنسی خود پیدا کند که مطابق با توانایی های جنسیتی اش باشد. اگر این هدف، در مرحله کودکی و نوجوانی برآورد شود، چنین فردی در دوره جوانی و بزرگسالی، به خوبی، وظایف خود را مناسب با جنسیتش برآورده می سازد، از تمایلات انحرافی، به دور می ماند و غرایز طبیعی اش به روشی سالم، ارضا خواهند شد.
3.ارضای صحیح و به هنجار غریزه ی جنسی
از جمله اهداف مهم تربیت جنسی، این است که زن و مرد بتوانند نیاز جنسی خود را-که یک نیاز طبیعی است-، به شیوه صحیح و به هنجار ارضا کنند. در دین اسلام (برخلاف برخی از ادیان)، میل جنسی و لزوم ارضای آن، نه تنها پست و رذالت آمیز معرفی نشده، بلکه امری پسندیده و مطلوب است؛ اما به شرطی که در چارچوب ازدواج زن و مرد (چه به صورت دائم و چه موقت) انجام شود و از شیوه های ناهنجار ارضای این نیاز، پرهیز گردد.اریک فروم (روان شناس معاصر) می نویسد:
کشش دو قطب مذکر و مؤنت، همچنین پایه آفرینندگی ناشی از فعل و انفعال متقابل است. این نظر زیست شناسی، طبیعتا به این معناست که وحدت اسپرم و اوول، اساس تولد کودک است. وضع در دنیای روانی مطلق نیز همین گونه است: زن و مرد در عشق یکدیگر، از نو زاده می شوند. کسانی که به انحرافات همجنس گرایی گرفتارند، در رسیدن به این وصل دو قطبی، شکست می خورند و به ناچار باید همیشه، رنج جدایی را تحمل کنند، درست مانند آن دسته از افراد معمولی ای که از مهر ورزیدن عاجزند.(2)
از دیدگاه اسلامی، علاوه بر این که ارضای نیاز جنسی، منحصراً از راه پیوند میان زن و مرد مورد تایید است، باید این پیوند، در قالب ازدواج و همراه با ضوابط مشخصی باشد. دلیل این مطلب، آن است که نیاز جنسی در انسان، صرفاًً تنشی غریزی-که هدف آن فقط ارضای نیاز باشد-نیست؛ بلکه نیازی پیچیده و مرکب از
نیازهای دیگر است که جز در قالب یک پیوند شناختی، عاطفی و معنوی که تعهد آور و مسئولیت ساز باشد، به نحو مطلوب ارضا نمی شود. بنابراین، ممکن است مردی در نزدیکی با یک زن روسپی، التهاب جنسی خود را فرو بنشاند؛ اما با این کار، نه تنها نیاز خود را به دوست داشتن و دوست داشته شدن و انس و آرامش و معنویت و پاکی، ارضا نکرده، بلکه بر کمبودهای خود نیز دامن زده است.
بنابراین، به طور خلاصه می توان گفت که مهم ترین اهداف تربیت جنسی-که از زمان کودکی آغاز می شود-، این است که: زن و مردی را تربیت کنیم که بتوانند با غرایز جنسی خود، به شیوه ای صحیح و مطلوب برخورد کنند؛ نه آن را سرکوب سازند و نه به بی بند و باری و انحراف و فحشا کشیده شوند و در نهایت، زن و مرد بتوانند به یاری هم، کانونی فراهم سازند که هم سلامت روانی خودشان را به دست آورند و هم در مناسبات اجتماعی، سلامت جامعه تأمین شود.
4.پیشگیری از انحرافات جنسی و ایجاد زمینه ی پاک دامنی در جامعه
از دیگر اهداف مهم تربیت جنسی از دیدگاه اسلام، حفظ افراد جامعه از انحراف و فساد و تباهی است که برای رسیدن به این مهم، اهداف دیگر تربیت جنسی، به نحوی سهیم هستند. جمله معروف «پیشگیری، بهتر از درمان است»، اگر چه معمولاًً در مورد بیماری های جسمی گفته می شود، ولی در امور روانی نیز جریان دارد و شاید در مورد امور جسمی، بیشترین تأثیر را داشته باشد؛ زیرا درمان افراد مبتلا به انحراف جنسی و برگرداندن آنها به حالت طبیعی، کاری بسیار دشوار است؛ چون برگرداندن هر معتادی از عادتش مشکل است.امام حسن عسکری (ع) می فرماید:
رد المعتاد هن عادته کالمعجز.(3)
برگرداندن معتاد از عادتش، مانند معجزه است.
اعتیاد به انحرافات جنسی، به علت نیرومندی غریزه ی جنسی، از شدت بیشتری برخوردار است، به همین دلیل، حتی از دیدگاه برخی روان شناسان که «استمنا» را انحراف نمی دانند، اما عادت به آن، به گونه ای که فرد نتواند آن را ترک کند و زندگی جنسی به هنجاری داشته باشد، بیماری محسوب می شود.(4)
5.آماده سازی دختر و پسر برای زندگی سالم خانوادگی
آموزش مسائل مختلف مربوط به غریزه ی جنسی و مسائل خانوادگی، زمینه ازدواج سالم همراه پیوند عمیق زوجین را فراهم می نماید. جوانی که قصد ازدواج دارد، باید بداند که چگونه محبت خود را ابراز کند و چگونه تمایل طرف مقابل را به خود جلب کند و در مواقع سخت و پیچیده، چگونه عمل کند. همچنین باید بداند چه مسائلی سلامت زندگی خانوادگی را تضمین می کند و چه مسائلی، آن را متزلزل می سازد.از طرف دیگر، تربیت جنسی صحیح، از انحرافات جنسی زوجین و تزلزل پیوند خانوادگی، جلوگیری می کند و وقتی که زوجین قبل از ازدواج، از ارتکاب محرمات خودداری کنند، مسلماً اعتماد و اطمینان آنان به یکدیگر، بیشتر خواهد شد و همین امر، عامل مهمی در سلامت زندگی مقدس خانوادگی خواهد بود. به عبارت دیگر، آموزش ویژگی های روانی-عاطفی جنس مخالف به دختر و پسر، آشنا کردن آنها با اصول ازدواج سالم و نشانگان ازدواج های غیر سالم، پرورش مهارت های برقراری رابطه ی صحیح زن و مرد پس از ازدواج، آنها را برای زندگی سالم جنسی همراه با آرامش روان، پاک دامنی و پرهیز ار انحرافات جنسی، آماده می سازد.
پی‌نوشت‌ها:
1.و السابقون السابقون*أولئک المقربون (سوره ی واقعه، آیه 10-11).
2.هنر عشق ورزیدن، ص48.
3.تحف العقول، ص489؛ بحارالأنوار، ج78، ص374.
4.خلاصه روان پژشکی، ج3، ص39.
/ج
