رساندن تانک های سنگین M1 به خط مقدم در تهاجم نظامی به عراق، کمک رسانی به زلزله زدگان در هائیتی، امدادرسانی به مجروحین طوفان کاترینا و انتقال یک نهنگ به ایسلند بخشی از مأموریت هایی هستند که هواپیمای ترابری سنگین C-17 در چند سال اخیر انجام داده است. Globemaster III در دو دهه ای که از ساخت آن می گذرد ثابت کرده که هواپیمای ترابری نظامی فوق العاده ای است و تجربیات رزمی موفقیت آمیزش به قدری درخشان بوده که در همین مدت بیش از 250 فروند از آن سفارش داده شده است...
نبردی با حضور همه مهاجمین
با یورش ارتش شوروی به افغانستان، مشخص شد که نیروهای ناتو از توان ترابری لجستیکی کافی برای مقابله با ارتش سرخ برخوردار نیستند. به همین دلیل از اواخر دهه 1970 میلادی نیروی هوایی ایالات متحده تلاش برای یافتن یک هواپیمای ترابری سنگین که بتواند بخشی از وظایف هواپیمای ترابری سنگین Galaxy C-5 را بر عهده بگیرد آغاز کرد، هواپیمای جدید باید از قدرت کافی برای حمل بیش از 70 تن محموله برخوردار می بود و در عین حال می توانست در فرودگاه های کوچکی که امکان فرود Galaxy در آن وجود نداشت به انجام عملیات بپردازد. پرنده جدید باید از امکانات کامپیوتری نوین نیز بهره می برد تا بتواند در شبکه رزمی آینده ارتش یکپارچه گردد. امکان سوخت گیری هوایی نیز یکی دیگر از عواملی بود که شدیداً مورد توجه قرار داشت و فرماندهان ارتش برای اجرای عملیات واکنش سریع گسترده تأکید زیادی روی آن داشتند.
ساخت هواپیمای ترابری سنگین آینده نیروی هوایی ارتش ایالات متحده آمریکا به قدری مهم بود که تمامی غول های صنعت هوا فضای این کشور برای به چنگ آوردن آن در سال 1980 میلادی، پای در میدان رقابت بگذارند. لاکهید مارتین که با ساخت C-130، C-141 و C-5 عملاً بازار هواپیماهای ترابری آمریکا را به قبضه خود درآورده بود. این بار هم با تمام قدرت وارد میدان شد. ولی شرکت بزرگی مثل بوئینگ هم دست خالی به میدان نیامده بود و با عنوان سلطان هواپیماهای تجاری دنیا ترسی از رقبا نداشت اما این مرتبه هر دو کمپانی مجبور بودند تا در برابر ساخته مردان مک دانل داگلاس سپر بیاندازند.
اگرچه طرح مک دانل داگلاس در نگاه اول هواپیمایی چاق و بدقیافیه بود، ولی در زمینه کارآیی کاملاً بی رقیب عمل می کرد. قطر زیاد بدنه که تقریباً در تمامی طول بدنه 53/04 متری آن حفظ شده فضای بار بزرگی را برای c-17 به ارمغان می آورد، فضایی که برای هر چه یک دست تر شدن آن، حتی ارابه های فرود هم از آن خارج گشته اند تا علیرغم کاهش توانایی آیرودینامیکی پرنده همچنان فضای بار در شکل ایده آل خود باقی بماند. همچنین برای بارگیری ساده تر یک در بزرگ در بخش عقبی بدنه تعبیه گشته که امکان پرتاب محموله های بزرگ در هنگام پرواز را نیز برای این هواگرد به وجود می آورد.
Globemaster با تکیه بر بدنه پهن پیکر خود، قادر به حمل بارهای بزرگ است. اما علاوه بر قدرت بالا، توانایی به کارگیری در باندهای نه چندان آماده نیز برای یک هواپیمای ترابری نظامی یک ضرورت به شمار می آید. با همین رویکرد طرح فرابال برای C-17 انتخاب شد تا با دور کردن موتورها از سطح باند، آسیب پذیری وسیله نسبت به اشیا روی باند کاهش یابد، نکته جالب دیگر در مورد بال های 51/74 متری این هواپیما تاب خوردگی بخش انتهایی است که با کاهش جریانات گردبادی در این ناحیه، موجب کارآیی بهتر سوخت در هواپیما می گردد، همچنین از آنجایی که این هواپیما باید در مناطق خطرناک به پرواز بپردازد و شاید برای فرار از دست تعقیب کننده مجبور به انجام مانورهای سنگین گردد، تمام سازه بال به صورت تقویت شده ساخته شده و برای جبران کاهش ذخیره سوخت به وجود آمده ریشه بال کمی توسعه یافته است. همچنین باله های عمودی در این هواپیما جای خود را به یک دم T شکل بزرگ داده اند، تا علاوه بر افزایش سطح بال ها امکان فروریختن بار به صورت هوابرد برای هواپیما ایجاد گردد.
استفاده از فناوری های نو یکی از برتری های مهم C-17 نسبت به دیگر رقبا بود. کاکپیت این هواپیما که از نوع نیمه شیشه ای است با دارا بودن سه نمایشگر چند کاره و دو نمایشگر سر بالا (HUD) یکی از پیشرفته ترین کابین های موجود در زمان خود به شمار می آمد و هنوز هم در حد استاندارد و قابل قبول قرار دارد، همچنین برای سامانه کنترلی در Globemaster از سامانه پرواز با سیم کاملاً دیجیتال استفاده گشته که بسیار جالب توجه است.
کنترل پرواز و ناوبری تنها بخشی از ساختار C-17 نیست که از فناوری های تازه در آن استفاده شده و سامانه نبرد الکترونیک این پرنده نیز در نوع خود یکی از برترین های جهان است. سامانه AN/AAR-47 که به صورت استاندارد روی این هواپیما نصب شده با بهره برداری از سنسورهای حرارتی پر تعداد خود نسبت به رهگیری موشک های مهاجم اقدام می کند و سپس با استفاده از جمرهای راداری و یا چف های حرارتی نوین مانند PPET و یا GEN-X در راستای منحرف کردن موشک های دشمن اقدام می کند.
پیشرانه قدرتمند
C-17 یک هواپیمای ترابری سنگین میان برد است که قادر است تا 76650 کیلوگرم تجهیزات را در محفظه بار درونی خود حمل کند، این محموله که می تواند شامل سه دستگاه نفربر زرهی تهاجمی "بردلی" و یا 102 چترباز مسلح و یا هر چیز دیگر باشد، در کنار وزن خود هواگرد بیشترین وزن برخاستن Globemaster را به حدود 265 هزار و 300 کیلوگرم می رساند، برای به پرواز درآوردن این جرم عظیم هر فروند c-17 به چهار موتور توربوفن F117-PW100 ساخت شرکت پرات اند ویتنی کانادا مجهز گشته، این موتور که در اصل نمونه تغییر شکل یافته پیشرانه به کار رفته در هواپیمای تجاری موفق 757 شرکت بوئینگ است، می تواند 40440 پوند توان خروجی را در اختیار هواگرد قرار دهد که برای رساندن سرعت C-17 به بیش از 800 کیلومتر بر ساعت کافی خواهد بود.
به دلیل کارآیی بالای سوخت در موتورهای F117-PW-100 هواپیمای c-17 می تواند با باک پر به برد عملیاتی 5200 کیلومتری دست پیدا کند، که آن را در میان هواگردهای میان برد جای می دهد. اگرچه توان سوخت گیری هوایی باعث شده تا این غول پرنده در زمان نیاز بتواند بدون توقف به هر محلی از دنیا سفر کند. در کنار مصرف کم پیشرانه، شرکت پرات اند ویتنی به قابلیت معکوس کردن توان رانش خود نیز مجهز است. با تکیه بر همین توانایی است که Globemaster قادر است تا روی باندهایی با طول تقریبی 1100 متر نیز فرود آید و سپس با تغییر جهت رانش موتور خود را متوقف کند، نکته به نظر کم اهمیتی که در هنگام عملیات در مناطق دورافتاده و در حوالی خط مقدم، برتری فوق العاده ای را برای این هواپیمای ترابری سنگین به وجود می آورد.
مجهز به فناوری های نو
اگر از مشکلات چند سال اول توسعه و تکمیل C-17 چشم پوشی نماییم، این هواپیما از زمان ورود به خدمت رسمی خود در 1993 تا به امروز تجربیات عملیاتی بسیاری به دست آورده و هیچ چیز بیشتر از افزایش تدریجی سفارش نیروی هوایی از 120 فروند در سال 1990 تا 205 فروند در 2007 نمی تواند نشان دهنده عملکرد این پرنده باشد، Globemaster در نبرد یوگسلاوی خوش درخشید و در تهاجم به افغانستان و عراق در سال های اولیه قرن بیست و یکم، ثابت کرد که می تواند سه عنوان هواپیمایی قابل اتکا، مدنظر فرماندهی عالی ارتش های جهان قرار گیرد. اما کاربری نظامی تنها کاربرد این پرنده نیست و توانایی عملیات در باندهای کوتاه و آسیب دیده C-17 را تبدیل به ایده آلی برای کمک رسانی به مناطقی که فجایع طبیعی در آنها روی داده کرده است.ناوگان C-17 تاکنون میلیون های کیلومتر را در آسمان ها پیموده اند و میلیون ها تن بار را به گوشه و کنار جهان حمل کرده اند و تنها یک بار در 28 جولای 2010 بود که در جریان تمرین های آماده سازی برای مانور هوایی، خلبان دچار خطای محاسباتی گشت و با اجرای یک مانور اشتباه، باعث واماندگی پرنده و در نتیجه سقوط یک فروند C-17 در حوالی پایگاه هوایی Elmendorf آلاسکا شد.
با تکیه بر همین سابقه درخشان، بوئینگ (که حالا با اضافه کردن مک دانل داگلاس به شرکت های زیر مجموعه خود بازاریابی این پرنده را بر عهده دارد) موفق گشته تا در حدود 50 سفارش برای آن از ارتش های کانادا، بریتانیا، استرالیا، امارات متحده عربی، قطر و حتی هند دریافت کند. دهلی نو که سالهاست به هواپیماهای روسی وابسته است در جدیدترین خرید خود طی قراردادی که در جولای 2011 به امضا طرفین رسید، برای خرید ده فروند C-17 و خدمات پس از فروش آن حاضر به پرداخت 4/1 میلیارد دلار شده است.
خط تولید هواپیمای ترابری سنگین میانبرد Globemaster C-17 با سفارش های موجود تا پایان سال 2013 همچنان به فعالیت خود ادامه خواهد داد، اما حتی اگر این خط در این سال تعطیل گردد، C-17 با تولید بیش از 250 فروند همچنان یکی از آماده ترین هواپیماهای نظامی چند دهه اخیر باقی می ماند و می توان انتظار داشت تا برای حداقل دو دهه دیگر همچنان شاهد عملکرد آن به عنوان ستون فقرات ترابری ارتش های جهان باشیم.
منبع: ماهنامه نوآور 90
/ج
