خیلی دور نیست؛ درست در 7 کیلومتری شهر تهران قرار گرفته. پیچ و خم های جاده هراز را که طی کنید، درست در مرتفع ترین نقطه آن به بقعه امامزاده ای می رسید که از نوادگان سومین امام شیعیان است؛ گنبد پیازی شکلی که میان کوه های سربه فلک کشیده، دل هر بیننده ای را به وجد می آورد و زائران بسیاری را به سمت خود می خواند. آن طور که مسئولان امامزاده هاشم(علیه السلام) می گویند این بقعه متبرکه یکی از مکان های زیارتی و تفریحی پایتخت نشینان است که در فصل تابستان آمار بازدید به اوج می رسد. زیرا این مکان علاوه بر رنگ و بوی معنوی، از زیبایی های طبیعی خاصی برخوردار است و همین بهانه گزارش ما از این مکان تاریخی کشور است که در سازمان میراث فرهنگی نیز به ثبت رسیده.
در مسیر جاده هراز که قرار گرفتید، می توانید علاوه بر زیارت امامزاده هاشم(علیه السلام) به آبگرم اسک، آبگرم بایجان، آبگرم لاریجان، دره گل زرد، دره استله سر، دره منظریه و آبشار ملک بهمن، گوردخمه های کافرگلی و کتیبه شکل شاه هم سری بزنید و از جاذبه های نهفته در آنها بهره ببرید. درواقع سفر به امامزاده هاشم(علیه السلام) هم زیارت است و هم سیاحت.
گردنه امامزاده هاشم(علیه السلام) بخش مهم و صعب العبور جاده هراز را تشکیل می دهد. شواهد نشان می دهد این گردنه پس از احداث تونلی که از منطقه مشا، در نزدیکی دماوند آغاز شده و در منطقه پلور به پایان می رسد، از مسیر جاده هراز حذف می شود. این تونل 3180متر طول دارد. البته تونل دیگری به طول حدود 2000 متر از منطقه رودهن به منطقه آبعلی،این مسیر را تکمیل خواهد کرد که بنابر گفته مسئولان تا سال آینده افتتاح خواهد شد. جاده هراز یکی از خطرناک ترین جاده ها به حساب می آید که با توجه به پوشش گیاهی کم، حادثه ریزش کوه در آن بسیار اتفاق افتاده است. علاوه بر این، در فصل زمستان هم در مسیر ریزش بهمن قرار دارد. با راه اندازی این تونل، حدود 40 درصد از مشکلات جاده رودهن به آمل و بیش از 70 درصد مشکلات زمستانی از جمله یخبندان و ریزش بهمن برطرف خواهد شد. هوای سرد و کوهستانی، منطقه امامزاده هاشم(علیه السلام) در فصل زمستان شرایط سختی را ایجاد می کند؛ تا جایی که گاهی جاده این منطقه به واسطه ریزش برف و بهمن بسته و امکان دسترسی به این منطقه محدود می شود. همین موضوع باعث شده تا امامزاده هاشم( علیه السلام) مأمنی برای در راه ماندگان باشد.
بقعه زیارتی « دو برار» در روستای موشا بیانگر این موضوع است. گویا امامزاده هاشم(علیه السلام) از دست دشمنان فرار کرده و وقتی به بالای تپه موشا می رسد، در اثر شدت جراحات شهید شده و ایشان را در همانجا دفن می کنند.
عمل تهویه به وسیله سوراخ هایی که در بالای گنبدها تعبیه شده انجام می گیرد. در اتاقی که مسافران اقامت می کنند، یک اجاق یا بخاری در داخل دیوار ساخته شده. مجموع ساختمان با دیوارهای قطور بالا رفته و برای استحکام بیشتر کنار دیوارها جرزهایی قرار داده اند. مصالح بنا همان قلوه سنگ هایی است که روی هم قرار گرفته و با آهک به هم متصل شده اند. می گویند این پناهگاه به دستور شاه عباس اول برپا شده است».
گرچه این روزها دیگر اثری از کاروانسرا نیست اما خوردنی های آن همچنان محبوب است و مشتریان خاص خود را دارد. هرچه باشد در سرمای امامزاده هاشم(علیه السلام) که در فصل زمستان به چندین درجه زیرصفر می رسد، آش داغ می چسبد. همین موضوع باعث شده تا مغازه های اطراف، از آش گرفته تا انواع تنقلات خوشمزه گرم و سرد را در منوی خود قرار دهند.
منبع: همشهری آیه، شماره 3 تیر 1391.
1- کابوس دلنشین جاده
مسیر دسترسی به امامزاده هاشم(علیه السلام) جاده هراز است و بقعه این امامزاده درست در 20 کیلومتری دماوند و 105 کیلومتری شهر آمل قرار گرفته. فراموش نکنید که جاده هراز، پس از جاده کرج- چالوس، مهم ترین جاده تهران برای دسترسی به شهرهای شمالی کشور به ویژه مازندران است. برای همین گاه با ترافیک سنگین این جاده رو به رو می شوید؛ به ویژه در روزهای تعطیل که حداقل چند ساعتی میهمان گردنه های هراز می شوید. هرچه باشد مسافران تهران به آمل ترجیح می دهند از کوتاه ترین راه بگذرند و در مسیری برانند که ساختش 23 سال زمان برده.در مسیر جاده هراز که قرار گرفتید، می توانید علاوه بر زیارت امامزاده هاشم(علیه السلام) به آبگرم اسک، آبگرم بایجان، آبگرم لاریجان، دره گل زرد، دره استله سر، دره منظریه و آبشار ملک بهمن، گوردخمه های کافرگلی و کتیبه شکل شاه هم سری بزنید و از جاذبه های نهفته در آنها بهره ببرید. درواقع سفر به امامزاده هاشم(علیه السلام) هم زیارت است و هم سیاحت.
گردنه امامزاده هاشم(علیه السلام) بخش مهم و صعب العبور جاده هراز را تشکیل می دهد. شواهد نشان می دهد این گردنه پس از احداث تونلی که از منطقه مشا، در نزدیکی دماوند آغاز شده و در منطقه پلور به پایان می رسد، از مسیر جاده هراز حذف می شود. این تونل 3180متر طول دارد. البته تونل دیگری به طول حدود 2000 متر از منطقه رودهن به منطقه آبعلی،این مسیر را تکمیل خواهد کرد که بنابر گفته مسئولان تا سال آینده افتتاح خواهد شد. جاده هراز یکی از خطرناک ترین جاده ها به حساب می آید که با توجه به پوشش گیاهی کم، حادثه ریزش کوه در آن بسیار اتفاق افتاده است. علاوه بر این، در فصل زمستان هم در مسیر ریزش بهمن قرار دارد. با راه اندازی این تونل، حدود 40 درصد از مشکلات جاده رودهن به آمل و بیش از 70 درصد مشکلات زمستانی از جمله یخبندان و ریزش بهمن برطرف خواهد شد. هوای سرد و کوهستانی، منطقه امامزاده هاشم(علیه السلام) در فصل زمستان شرایط سختی را ایجاد می کند؛ تا جایی که گاهی جاده این منطقه به واسطه ریزش برف و بهمن بسته و امکان دسترسی به این منطقه محدود می شود. همین موضوع باعث شده تا امامزاده هاشم( علیه السلام) مأمنی برای در راه ماندگان باشد.
2- چگونه برویم؟
بهترین راه دسترسی به امامزاده هاشم(علیه السلام) قرار گرفتن در بزرگراه شهید بابایی است که از غرب به شرق تهران کشیده شده و بزرگراه های شهید همت، صدر و صیاد شیرازی به آن دسترسی دارند. به شرقی ترین بخش بزرگراه که رسیدید وارد خروجی پردیس شوید تا بدون عبور از شهر جاجرود، در جاده ای قرار بگیرید که به امامزاده منتهی می شود. البته باید رودهن، بومهن و آبعلی را پشت سر بگذارید تا به امامزاده هاشم(علیه السلام) برسید؛ یعنی باید حدود یک ساعت رانندگی کنید تا به پیچی برسید که خودروهای بسیاری در آن پارک شده اند.3- شهادت در تپه موشا
امامزاده هاشم(علیه السلام) از نوادگان امام حسن مجتبی(علیه السلام) است که در راه رسیدن به مرو به قصد پیوستن به حضرت علی بن موسی الرضا(علیه السلام) در جایی که اکنون مقبره ایشان است به شهادت رسید و در همانجا دفن شد. البته در برخی منابع تاریخی آمده است که امام حسن(علیه السلام) چهار فرزند به نام های قاسم، عبدالله، زید و حسن داشت. درواقع امام حسن(علیه السلام) نام خود را برای آخرین فرزندش انتخاب کرده بود. این فرد 12 فرزند به نام های محمد، احمد، محمود، یعقوب، یونس، حارث، هاشم، طیب، هادی، مرتضی، مصطفی و ابوتراب داشت که در زمان عبدالملک بن مروان از بغداد به سمت ایران آمدند. بعضی از آنها به سمت ورامین و برخی به کوهپایه های دماوند رفتند. سه تن از آنها به نام های حارث، هادی و هاشم از دماوند گذشتند و به روستای موشا رسیدند اما توسط مأموران حکومتی شهید و همانجا دفن شدند.بقعه زیارتی « دو برار» در روستای موشا بیانگر این موضوع است. گویا امامزاده هاشم(علیه السلام) از دست دشمنان فرار کرده و وقتی به بالای تپه موشا می رسد، در اثر شدت جراحات شهید شده و ایشان را در همانجا دفن می کنند.
4- جلوه گری معماری اسلامی
هنر اسلامی در تمامی ادوار حیات خود آثار برجسته ای از خود بر جای گذاشته که نمونه آن در امامزاده هاشم(علیه السلام) نیز دیده می شود. کاشیکاری های خاص به همراه آینه کاری سرسراها از جمله زیبایی های این امامزاده است. گنبد طلایی امامزاده که در زیر نور خورشید و در تاریکی شب درخشش خاصی دارد با خطوط زیبای خطاطی که در زمینه فیروزه ای نقش بسته، طرحی خاص و روحانی را در ذهن تداعی می کند. علاوه بر این در نمای داخلی گنبد، مانند تمامی بناهای اسلامی، قوس های زیبای اسلیمی و فضایی متفاوت دیده می شود. مصالحی که در بنای بقعه زیارتی امامزاده هاشم(علیه السلام) به کاربرده شده، سنگ و ملاط، گچ و آهک است که به صورت ساده و بدون هیچ تزئیناتی ساخته شده. گنبد بیرونی، بقعه هشت ترک و گنبد داخلی آن مدور است. آن طور که در کتاب های تاریخی نوشته شده، بنای اصلی امامزاده در زمان شاه عباس اول یعنی دوره صفویان با دو رباط(کاروانسرا) سنگی متصل به هم پایه گذاری شده است. محوطه داخلی امامزاده هم سه ردیف ستون در جهت شمال و جنوب دارد که هر ردیف با هشت ستون، سقف بنا را تحمل می کند. مقبره امامزاده درست در زیر گنبد قرار گرفته و صندوق چوبی و کتیبه در آن وجود دارد که تاریخ 1089هجری روی آن حک شده. این بقعه تاریخی در سازمان میراث فرهنگی استان تهران به شماره 617 جزو آثار تاریخی شهرستان دماوند به ثبت تاریخی رسیده است.5- پرواز در آسمان
اگر شما هم جزو علاقه مندان به پرواز هستید، این رویای خود را می توانید در ارتفاعات امامزاده هاشم(علیه السلام) محقق کنید چرا که یکی از مهم ترین سایت های پاراگلایدر تهران در جاده آبعلی- امامزاده هاشم(علیه السلام) قرار دارد؛ سایتی که حدود 1148 متر ارتفاع دارد و علاقه مندان به این ورزش را به سمت خود می خواند. چتر که باز می شود، بقعه امامزاده هاشم(علیه السلام)با طبیعت زیبا و سرسبزش زیر پایتان خودنمایی می کند. سن مهم نیست؛ از 15 ساله تا 70 ساله می توانند حداقل برای 15 دقیقه در آسمان پرواز کنند. اگر می خواهید این ورزش را حرفه ای یاد بگیرید، حدود نیم میلیون تومان باید هزینه کنید.6- استراحت
از تهران که به سمت امامزاده هاشم(علیه السلام) حرکت کنید، بقعه در سمت چپ قرار دارد و در سمت راست استراحتگاه هایی برای اتراق مسافران در نظر گرفته شده که با وجود امکانات بهداشتی و مغازه های متنوع، آرامش را نصیب زائران می کند. کافی است چادر به همراه داشته باشید تا بتوانید یک روز بانشاط را در امامزاده هاشم(علیه السلام) بگذرانید.7- کاروانسرایی که دیگر نیست
آن طور که قدیمی های محدوده گردنه امامزاده هاشم(علیه السلام) تعریف می کنند قبلاً در محل امامزاده، کاروانسرایی ساخته شده بود که تنها یک اتاق کوچک داشت و به مرور زمان تخریب شده. براساس سندی که در کتاب « ماکسیم سیرو» در خصوص کاروانسراهای ایران وجود دارد نیز وجود کاروانسرا کنار امامزاده هاشم(علیه السلام) تأیید شده است. در صفحات 75 و 76 این کتاب چنین آمده است:« در دامنه شمالی جبال و روی گردنه امامزاده هاشم ساخته شده اند. این مرتفع ترین نقطه ای است که کاروانیان از آن عبور می کنند(2976متر بالای سطح دریا) و در میان راه دماوند به آمل قرار دارد. در این مکان، بهمن های متعددی در فصل زمستان از بالای کوه سرازیر می شود و راه را بند می آورند. همچنین طوفان های شدید نیز راه را بر کاروانیان مسدود می کنند. به همین دلیل است که تعداد زیادی پناهگاه در این ناحیه ساخته شده. در این کاروانسرا از نظر اصول ساختمانی قرینه سازی به کار رفته است. در ابتدای پناهگاه دالانی قرار دارد که از آن راهی به سمت اصطبل باز می شود. در مقابل مدخل پناهگاه سایبانی هست که به منزله کفش کن است. محل اقامت اصلی کاروانیان کاملاً محفوظ و گرم است، زیرا تنها از یک درب کوچک می توان وارد آن شد. این درب، مقابل مدخل اصلی پناهگاه قرار نگرفته تا هوای سرد مدخل پناهگاه وارد آن نشود. اقامتگاه اصلی وسیع است، زیرا مسافران و کاروانیان در این محل زیاد رفت و آمد دارند. در میان این تالار یک پایه قطور ساخته شده و این امکان به وجود آمده که روی تالار را با چهار گنبد کوچک بپوشانند. این روزها در ضلع غربی پناهگاه، دو درب کوچک تعبیه شده و به حیاطی باز می شوند که یک طرفش امامزاده است، طرف دیگرش قهوه خانه و طرف چهارم دیوار صاف است.عمل تهویه به وسیله سوراخ هایی که در بالای گنبدها تعبیه شده انجام می گیرد. در اتاقی که مسافران اقامت می کنند، یک اجاق یا بخاری در داخل دیوار ساخته شده. مجموع ساختمان با دیوارهای قطور بالا رفته و برای استحکام بیشتر کنار دیوارها جرزهایی قرار داده اند. مصالح بنا همان قلوه سنگ هایی است که روی هم قرار گرفته و با آهک به هم متصل شده اند. می گویند این پناهگاه به دستور شاه عباس اول برپا شده است».
گرچه این روزها دیگر اثری از کاروانسرا نیست اما خوردنی های آن همچنان محبوب است و مشتریان خاص خود را دارد. هرچه باشد در سرمای امامزاده هاشم(علیه السلام) که در فصل زمستان به چندین درجه زیرصفر می رسد، آش داغ می چسبد. همین موضوع باعث شده تا مغازه های اطراف، از آش گرفته تا انواع تنقلات خوشمزه گرم و سرد را در منوی خود قرار دهند.
منبع: همشهری آیه، شماره 3 تیر 1391.
