نویسنده: حجت الاسلام علیرضا پناهیان
بحث «انتظار» مقوله ای عمومی است و همه ی اقشار یک جامعه را شامل می شود؛ اما در میان همه ی گروه های سنّی در یک جامعه ، انتظار با جوانان تناسب بیشتری دارد.
دلایل زیادی بر تناسب انتظار با جوان وجود دارد؛ از همین روست که حتّی می توان گفت: تناسب انتظار با جوان بیش از دیگران است. چند نمونه از این دلایل را مرور می کنیم:
می دانید انتظار فرج با سلمان فارسی چه کرد؟ وقتی پیامبر (ص) به او وعده ی رجعتش در حکومت حضرت مهدی (عج) را داد، از شدّت شوق گریه کرد و گفت:
وقتی از نزد رسول خدا (ص) بلند شدم، دیگر از آن روز به بعد برایم فرقی نمی کرد که چه وقت از دنیا بروم .( فقمت بین یدی رسول الله و ما یبالی سلمان متی لقی الموت او لقیه.) (1)
جوان، آینده گر است و باید آینده گرایی جوان با چنین آینده ی روشنی پر شود.
جوان، آرمان گرا نیز هست و اگر آرمان خوبی نداشته باشد، دنبال آرمان های کاذب خواهد رفت. بنابراین اگر آرمان جامعه ی مهدوی به جوان خوب معرفی شود، به دلیل تناسب و علاقه ای که به آرمان دارد، به سرعت جذب آنها خواهد شد.
جوان به شدّت جامعه گراست و با افزایش سن، کم کم ، فرد گرا می شود. باید قبل از آن ، جامعه ی مهدوی را به عنوان آرمانش به او معرفی کنیم.
1. اعتراض به وضع موجود، 2. تصور وضع مطلوب، 3. تصدیق وضع مطلوب، 4. تمنای وضع مطلوب، 5. عمل برای تحقّق وضع مطلوب.
و به عبارت دیگر منتظر کسی است که این پنج عنصر در او وجود داشته باشد ؛ گرچه تبیین این پنج عنصر و سخن گفتن از نقش هر کدام از این عناصر در شکل گیری انتظار فرج، در این مختصر نمی گنجد؛ امّا اجمالی از نقش این عناصر ، با اندک تأمّلی روشن می شود و بنابراین همین معنا و تصوّر اوّلیه ای که با این تأمّل کوتاه در ذهن پدید می آید، کمک می کند تا در این مجال مختصر، به تناسبی که هر کدام از این عناصر با جوان دارد، اشاره کنیم:
2. تصور وضع مطلوب و تخیّل، کار جوان است. جوانان بهتر از هر کس می توانند با استفاده از قدرت تصوّرسازی خود، وضع مطلوب را برای خود تصویر کنند. چرا خداوند جوان ها را این قدر خیال پرداز آفریده و آغاز دین داری و رسیدن به سنّ تکلیف را در سنی قرار داده است که قدرت خیال پردازی، بسیار قوی است؟ چرا خداوند در آغاز دین داری، به جای خیال پردازی عقل و دقّت بیشتری به جوان ها عطا نفرموده است؛ بلکه خیال پردازی به آنها داده است؟ چون جوان قبل از هر چیز باید بتواند آن وضع مطلوب را تصوّر کند. خداوند هم قدرت تخیّل را به جوان داده است تا این اتفاق بیافتد. اگر نتواند وضع مطلوب را تصوّر کند، نسبت به آن میلی پیدا نکرده و برای رسیدن به آن اقدامی نخواهد کرد؛ قدرت خیال پردازی ، لازمه ی آغاز دین داری است؛
3. روح بلند جوان، اموری را تصدیق می کند که دیگران نمی توانند باور کنند. در جریان انقلاب ، بسیار باور نمی کردند حضرت امام (ره) پیروز شود؛ ولی جوان ها همه باور داشتند. جوان ، راحت تر به تصوّر وضع مطلوب می رسد و در نتیجه راحت تر هم وضع مطلوب را تصدیق و باور می کند. به عبارتی، تصدیق وضع مطلوب هم بیش از هر کسی ، مال جوان هاست؛
4. تمنّا و آرزو کردن نیز بیش از هر گروه سنّی با جوانان تناسب دارد. در سنین جوانی یکی از علمای «قم» به بنده می فرمودند:
قدر جوانی خودتان را بدانید . من الآن تمام همّتم این است که خودم را سالم از قبر عبور دهم و به محضر خدا برسم . تقاضای گسترده ، تمنّاهای بزرگ ، جامعه نگری ها و آرمان گرایی ها، همه اش مال دوران جوانی است ؛ جوانان قدرش را بدانند و البته فکر نکنند که اینها برای آنها فضیلتی است. همه ی جوان ها این خصلت ها را دارند؛ دچار غرور نشوید؛ ولی سعی کنید این روحیات را حفظ کنید، نکند روزی به جایی برسید که بگویید: خدایا مهم ترین درخواست من این است که فشار قبر سراغ من نیاید. آدم کمی پا به سن بگذارد، به اینجا می رسد. تمنّاهای بلند مال جوانی است، آن هم تمنّاهایی که سود آن برای دیگران است. مثل تمنّای مسلمان شدن و نماز خوان شدن تمام اروپایی ها ، ژاپنی ها و...که یکی از تمنّاهای هر منظر واقعی است؛
5. عمل بر اساس جامعه ی مهدوی و زمینه سازی برای تحقّق آن، جرئت می خواهد. امام باقر (ع) به جابر می فرماید:
« اگر همه ی مردم شهر ، جمع شوند و بگویند: تو آدم بدی هستی و تو از این حرف ناراحت شوی یا اینکه بگویند: تو آدم خوبی هستی و تو از این سخن خوشحال شوی، تو از دوستان ما نیستی.» (2)
البتّه مراد این نیست که کارهای ناپسند انجام داده و بر خلاف هنجارهای اجتماعی رفتار کنیم و بعد از آن، از اعتراض مردم هم ناراحت نشویم. نه بلکه مراد این است که اگر وظیفه ات را انجام می دهی؛ امّا کسی تحویلت نمی گیرد، نباید به تو بر بخورد. تا این حد باید مستقل باشی! جامعه ی مهدوی چنین استقلالی را می خواهد. منتظر کسی است که می تواند بر اساس این استقلال، عمل کند و این استقلال و جرئت ، با روحیه ی جوان خیلی تناسب دارد.
یک مثال کاربردی برای مطلب اخیر: آیا از خواندن قرآن لذت می برید؟ آیا از مدح اهل بیت (ع) و ذکر فضایلشان لذت می برید؟ اگر جوابتان مثبت است و اگر مجلس عروسی جای لذت بردن و شاد بودن است، پس چرا عروسی هایتان را بدون قرآن و مدح اهل بیت (ع) برگزار می کنید؟ محکم جلوی همه بایستید و بگویید هر کس از چیزی لذت می برد، ما هم از قرآن و مدح اهل بیت (ع) لذّت می بریم و شاد می شویم و می خواهیم عروسی خودمان را با اینها برگزار کنیم و از این لذایذ و شادی ها در شب عروسی بی بهره نمانیم. آن وقت یکی از کارت های دعوت چنین عروسی را خطاب به آقا امام زمان (عج) بنویسد و بگویید: آقا! ما آدرسی نداشتیم که این کارت را برایتان ارسال کنیم؛ ولی دوست داریم شما هم تشریف بیاورید.
بعد هم کارت دعوت را به عنوان یادگاری پیش خودتان نگه دارید.
مولایمان علی (ع) می فرمایند:
« یاران اصلی قائم (عج) همگی جوان هستند و سالخورده در میان آنان اندک است ، به سان سرمه در چشم یا نمک در طعام ، باز هم کمتر .» (3)
در حدیثی دیگر آمده است که سیّد هاشمی که از فرزندان امام حسن (ع) است و با دوازده هزار سوار به حضرت مهدی (عج) می پیوندد ، جوان است. (4)
امام صادق (ع) نیز می فرمایند:
« در حالی که جوانان شیعه، در پشت بام ها خوابیده اند، ناگهان آنها را گروه گروه در یک شب و بدون وعده ی قبلی نزد حضرت می آورند. آنگاه همگی صبحگاه نزد حضرت گرد می آیند.» (5)
جالب است بدانید که در حدیثی از امام حسن (ع) روایت شده است:
«...خداوند عمر حضرت مهدی (عج) را در روزگار غیبت طولانی می گرداند. پس از آن با قدرت بی پایانش او را با چهره ی جوانی کمتر از چهل سال ظاهر می کند.» (6)
دلایل زیادی بر تناسب انتظار با جوان وجود دارد؛ از همین روست که حتّی می توان گفت: تناسب انتظار با جوان بیش از دیگران است. چند نمونه از این دلایل را مرور می کنیم:
آینده گرایی، آرمان گرایی و جامعه گرایی جوان
جوان، نگاه به آینده دارد و به شدّت آینده گر است؛ از همین رو با مهدویّت که مربوط به آینده است ، راحت تر ارتباط برقرار می کند؛ امّا باید این آینده را به روشنی برای او ترسیم کنیم. اگر مهدویّت را به عنوان آینده ای روشن و دل خواه جوان به او معرفی نکنیم، او آینده ای تخیّلی برای خود درست خواهد کرد و قشنگ ترین تخیلاتش را همین آینده ی خود ساخته، تشکیل خواهد داد و آنگاه می دانید چه اتّفاقی می افتد؟ هر نوع زندگی که داشته باشد و دست به هر نوع زندگی ای که می زند، احساس شکست می کند. اگر آینده گرایی جوان را با مهدویّت پیوند نزنیم، او آینده ای خیالی برای دنیای خود تصوّر خواهد کرد و هیچ وقت هم به آن نخواهد رسید.می دانید انتظار فرج با سلمان فارسی چه کرد؟ وقتی پیامبر (ص) به او وعده ی رجعتش در حکومت حضرت مهدی (عج) را داد، از شدّت شوق گریه کرد و گفت:
وقتی از نزد رسول خدا (ص) بلند شدم، دیگر از آن روز به بعد برایم فرقی نمی کرد که چه وقت از دنیا بروم .( فقمت بین یدی رسول الله و ما یبالی سلمان متی لقی الموت او لقیه.) (1)
جوان، آینده گر است و باید آینده گرایی جوان با چنین آینده ی روشنی پر شود.
جوان، آرمان گرا نیز هست و اگر آرمان خوبی نداشته باشد، دنبال آرمان های کاذب خواهد رفت. بنابراین اگر آرمان جامعه ی مهدوی به جوان خوب معرفی شود، به دلیل تناسب و علاقه ای که به آرمان دارد، به سرعت جذب آنها خواهد شد.
جوان به شدّت جامعه گراست و با افزایش سن، کم کم ، فرد گرا می شود. باید قبل از آن ، جامعه ی مهدوی را به عنوان آرمانش به او معرفی کنیم.
عناصر پنجگانه ی انتطار
از سوی دیگر، برای انتظار و منتظر بودن می توان از پنج عنصر سخن گفت:1. اعتراض به وضع موجود، 2. تصور وضع مطلوب، 3. تصدیق وضع مطلوب، 4. تمنای وضع مطلوب، 5. عمل برای تحقّق وضع مطلوب.
و به عبارت دیگر منتظر کسی است که این پنج عنصر در او وجود داشته باشد ؛ گرچه تبیین این پنج عنصر و سخن گفتن از نقش هر کدام از این عناصر در شکل گیری انتظار فرج، در این مختصر نمی گنجد؛ امّا اجمالی از نقش این عناصر ، با اندک تأمّلی روشن می شود و بنابراین همین معنا و تصوّر اوّلیه ای که با این تأمّل کوتاه در ذهن پدید می آید، کمک می کند تا در این مجال مختصر، به تناسبی که هر کدام از این عناصر با جوان دارد، اشاره کنیم:
تناسب جوان با عناصر انتظار
1. جوان سنّت گریز است و این خصلت را خداوند در وجود او گذاشته است. اینکه مدهای جدید لباس، توسط جوان ها اجرا می شود، به دلیل همین سنّت گریزی است و اگر جوان را به دلیل سنّت گریزی سرزنش کنی و اذّیت شود، سنّت شکن هم خواهد شد. جوان دوست دارد به وضع موجود اعتراض کند و باید پاسخ این اعتراض به وضع موجود را در جامعه ی مهدوی بیابد؛ وگرنه خراب می شود؛2. تصور وضع مطلوب و تخیّل، کار جوان است. جوانان بهتر از هر کس می توانند با استفاده از قدرت تصوّرسازی خود، وضع مطلوب را برای خود تصویر کنند. چرا خداوند جوان ها را این قدر خیال پرداز آفریده و آغاز دین داری و رسیدن به سنّ تکلیف را در سنی قرار داده است که قدرت خیال پردازی، بسیار قوی است؟ چرا خداوند در آغاز دین داری، به جای خیال پردازی عقل و دقّت بیشتری به جوان ها عطا نفرموده است؛ بلکه خیال پردازی به آنها داده است؟ چون جوان قبل از هر چیز باید بتواند آن وضع مطلوب را تصوّر کند. خداوند هم قدرت تخیّل را به جوان داده است تا این اتفاق بیافتد. اگر نتواند وضع مطلوب را تصوّر کند، نسبت به آن میلی پیدا نکرده و برای رسیدن به آن اقدامی نخواهد کرد؛ قدرت خیال پردازی ، لازمه ی آغاز دین داری است؛
3. روح بلند جوان، اموری را تصدیق می کند که دیگران نمی توانند باور کنند. در جریان انقلاب ، بسیار باور نمی کردند حضرت امام (ره) پیروز شود؛ ولی جوان ها همه باور داشتند. جوان ، راحت تر به تصوّر وضع مطلوب می رسد و در نتیجه راحت تر هم وضع مطلوب را تصدیق و باور می کند. به عبارتی، تصدیق وضع مطلوب هم بیش از هر کسی ، مال جوان هاست؛
4. تمنّا و آرزو کردن نیز بیش از هر گروه سنّی با جوانان تناسب دارد. در سنین جوانی یکی از علمای «قم» به بنده می فرمودند:
قدر جوانی خودتان را بدانید . من الآن تمام همّتم این است که خودم را سالم از قبر عبور دهم و به محضر خدا برسم . تقاضای گسترده ، تمنّاهای بزرگ ، جامعه نگری ها و آرمان گرایی ها، همه اش مال دوران جوانی است ؛ جوانان قدرش را بدانند و البته فکر نکنند که اینها برای آنها فضیلتی است. همه ی جوان ها این خصلت ها را دارند؛ دچار غرور نشوید؛ ولی سعی کنید این روحیات را حفظ کنید، نکند روزی به جایی برسید که بگویید: خدایا مهم ترین درخواست من این است که فشار قبر سراغ من نیاید. آدم کمی پا به سن بگذارد، به اینجا می رسد. تمنّاهای بلند مال جوانی است، آن هم تمنّاهایی که سود آن برای دیگران است. مثل تمنّای مسلمان شدن و نماز خوان شدن تمام اروپایی ها ، ژاپنی ها و...که یکی از تمنّاهای هر منظر واقعی است؛
5. عمل بر اساس جامعه ی مهدوی و زمینه سازی برای تحقّق آن، جرئت می خواهد. امام باقر (ع) به جابر می فرماید:
« اگر همه ی مردم شهر ، جمع شوند و بگویند: تو آدم بدی هستی و تو از این حرف ناراحت شوی یا اینکه بگویند: تو آدم خوبی هستی و تو از این سخن خوشحال شوی، تو از دوستان ما نیستی.» (2)
البتّه مراد این نیست که کارهای ناپسند انجام داده و بر خلاف هنجارهای اجتماعی رفتار کنیم و بعد از آن، از اعتراض مردم هم ناراحت نشویم. نه بلکه مراد این است که اگر وظیفه ات را انجام می دهی؛ امّا کسی تحویلت نمی گیرد، نباید به تو بر بخورد. تا این حد باید مستقل باشی! جامعه ی مهدوی چنین استقلالی را می خواهد. منتظر کسی است که می تواند بر اساس این استقلال، عمل کند و این استقلال و جرئت ، با روحیه ی جوان خیلی تناسب دارد.
یک مثال کاربردی برای مطلب اخیر: آیا از خواندن قرآن لذت می برید؟ آیا از مدح اهل بیت (ع) و ذکر فضایلشان لذت می برید؟ اگر جوابتان مثبت است و اگر مجلس عروسی جای لذت بردن و شاد بودن است، پس چرا عروسی هایتان را بدون قرآن و مدح اهل بیت (ع) برگزار می کنید؟ محکم جلوی همه بایستید و بگویید هر کس از چیزی لذت می برد، ما هم از قرآن و مدح اهل بیت (ع) لذّت می بریم و شاد می شویم و می خواهیم عروسی خودمان را با اینها برگزار کنیم و از این لذایذ و شادی ها در شب عروسی بی بهره نمانیم. آن وقت یکی از کارت های دعوت چنین عروسی را خطاب به آقا امام زمان (عج) بنویسد و بگویید: آقا! ما آدرسی نداشتیم که این کارت را برایتان ارسال کنیم؛ ولی دوست داریم شما هم تشریف بیاورید.
بعد هم کارت دعوت را به عنوان یادگاری پیش خودتان نگه دارید.
مولایمان علی (ع) می فرمایند:
« یاران اصلی قائم (عج) همگی جوان هستند و سالخورده در میان آنان اندک است ، به سان سرمه در چشم یا نمک در طعام ، باز هم کمتر .» (3)
در حدیثی دیگر آمده است که سیّد هاشمی که از فرزندان امام حسن (ع) است و با دوازده هزار سوار به حضرت مهدی (عج) می پیوندد ، جوان است. (4)
امام صادق (ع) نیز می فرمایند:
« در حالی که جوانان شیعه، در پشت بام ها خوابیده اند، ناگهان آنها را گروه گروه در یک شب و بدون وعده ی قبلی نزد حضرت می آورند. آنگاه همگی صبحگاه نزد حضرت گرد می آیند.» (5)
جالب است بدانید که در حدیثی از امام حسن (ع) روایت شده است:
«...خداوند عمر حضرت مهدی (عج) را در روزگار غیبت طولانی می گرداند. پس از آن با قدرت بی پایانش او را با چهره ی جوانی کمتر از چهل سال ظاهر می کند.» (6)
پی‌نوشت‌ها:
1. بحار الانوار، ج 25، ص 6.
2. همان.
3. بحارالانوار، ج 52، ص 333.
4. ملاحم ابن طاووس، ص 77.
5. بحارالانوار ، ج 52، ص 198.
6. کمال الدین ، ج 1، ص 315.
/ج
.jpg "5 ابزار ضروری برای زنده ماندن در صعودهای زمستانی")
