زیباترین نوع دوست ‌داشتن

گفتگو با دکتر ژینوس آوند
از همان آغاز دوران کودکی دختران به سراغ عروسک می‎روند تا لحظه‎های خود را با در آغوش کشیدن موجودی همسان اما کوچک‎تر از خود پر کنند. موجودی که برای آنان نمادی از کودکشان است. او را در آغوش می‎کشند، به او محبت می‎کنند، تر و خشکش می‎کنند، او را می‎خوابانند، غذا می‎دهند و گاهی تنبیهش می‎کنند؛ اینها به نوعی تمرین مادری کردن برای این فرشته‎های کوچک است که قرار است روزی به جای این عروسک‎ها، کودکی واقعی را حمایت کنند. با دکتر ژینوس آوند، مشاور خانواده، گفتگو کردیم تا برایمان از احساس مادری بگویند.

خانم دکتر! بارها شنیده‌ایم که هیچ احساس و عشقی در دنیا با احساس مادری برابری نمی‌کند. لطفا از احساس مادری و چگونگی آن برایمان بگویید.

بستگی دارد که احساس مادری را چگونه در نظر بگیریم. اگر به صورت آرمانی به آن نگاه کنیم، هیچ عشقی به پای آن نمی‌رسد ولی در واقعیت، ممکن است یک زن با اینکه عشق مادری را به صورت غریزی دارد بنا به دلایل روان‌شناختی نتواند آن را به صورت یک عشق بی‌قید و شرط نشان دهد. اگر عشق بی‌قید و شرط باشد، زیباترین نوع دوست‌داشتن است که به احساس مادری نیز مربوط نمی‌شود. احساس مادری به غریزه مادری مربوط می‌شود. تمامی جانوران جنس مونث به صورت غریزی از فرزندان خود نگهداری و محافظت می‌کنند و نوعی دلبستگی نسبت به آنان نشان می‌دهند.

آیا این حس به‌طور طبیعی در وجود تمامی زنان دیده می‌شود یا فقط برخی از آنها درگیر این حس هستند؟

این حس به‌طور طبیعی در تمامی زنانی که دارای فرزند هستند، وجود دارد که به دلیل هورمون «اکسی‌توسین» است. به همین دلیل می‌گویند مادری که فرزندش را شیر نمی‌دهد، غریزه مادری کمتری دارد. زیرا این هورمون با شیردادن بیشتر ترشح می‌شود. در کل اکسی‌توسین هورمون دلبستگی است.

ویژگی‎های شخصیتی مادری که احساس مادرانه در او موج می‎زند، کدامند؟

نگهداری از فرزند، از خودگذشتگی به دلیل رسیدگی به نیازهای فرزند، تحمل رنج و ناکامی به دلیل سازگاری با شرایط نوزاد یا فرزندی که در حال رشد است، مهربانی و عطوفت، نگرانی و احساس مسوولیت و... همگی از ویژگی‌های احساس مادری هستند. شایان ذکر است گاهی بعضی از زنان نسبت به همسرشان نیز احساس مادری دارند که اصلا خوب نیست.

آیا احساس مادری از سن خاصی در زنان شکل می‌گیرد؟ یا زمان شکل‌گیری آن در زنان مختلف، متفاوت است؟

اصلا سن خاصی وجود ندارد، با توجه به نظر روان‌شناسان، همه دخترها نقش مادری را در زمان کودکی از مادر خود دریافت می‌کنند، آن را درونی می‌سازند و در بزرگسالی، بعد از ازدواج این تصویر را به نمایش می‌گذارند. دخترهایی که در زمان مجردی به بچه و بچه‌دار شدن خیلی علاقه‌مند هستند، همین قضیه را مطرح می‌کنند. یک زن هنگام مادر شدن، هویت پیچیده‌ای پیدا می‌کند و در واقع مادری، بخشی از هویت هر زن از زمان کودکی است.

به نظرتان در دنیای کنونی، جمع سنت و مدرنیته چگونه می‎تواند در وجود یک زن باعث ایفای نقش مادری، همزمان با نقش اجتماعی موفق او شود؟

مادری نقشی است که سنت، فرهنگ و اجتماع به زن محول کرده و فراجنسیتی است یعنی یک مرد هم می‌تواند مادری کند و هم پدری. مادر ممکن است بیولوژیک باشد یعنی کسی که فرزند را به دنیا آورده یا بیولوژیک نباشد یعنی کسی که از کودکی نگهداری می‌کند و به نیازهای او پاسخ می‌دهد. یک مرد اگر در شرایطی قرار بگیرد که بتواند با فرزند ارتباط برقرار کند و نیازهای او را به موقع پاسخ دهد، می‌تواند همان اثر مادری را روی فرزندش بگذارد. باید تذکر دهم که خانه‌نشینی زن ربطی به پرورش فرزند سالم‌تر ندارد. بیشتر تحقیقات علمی نشان داده است مادران شاغل، دختران موفق‌تری داشته‌اند به دلیل اینکه فرزندان، کمتر مادر را می‌بینند و استقلال بیشتری پیدا می‌کنند. نظریه دلبستگی در روان‌شناسی نشان می‌دهد که حضور مداوم مادر در خانه، عامل رشد خوب فرزند نیست. در پایان باید گفت مادری فقط زایمان و بچه به دنیا آوردن نیست آنچه بسیار مهم است، نوع ارتباط با فرزند، مهربان بودن و احساس مسوولیت داشتن است.
منبع مقاله: هفته نامه سلامت