حقوق به درد من نمی خورد!

 

آمادئو آووگادرو

یکی از بزرگ ترین مشکلات دانشمندان هر زمان این بوده که بدانند سایر دانشمندان مشغول چه کارند. دانشمندان معمولاً مطالعات و تحقیقات خود را مخفی نمی کنند بلکه خیلی خوشحال می شوند که دیگران بدانند آن ها چگونه می اندیشند و چه کار می کنند. تبادل افکار بین دانشمندان سبب شده که انسان به این همه پیشرفت علمی نایل آید. دانشمندان زمان های گذشته حاصل تجربیات خود را به زبان علمی جهانی یعنی لاتین انتشار می دادند.
امروز دانشجوی علوم باید یک زبان خارجی یاد بگیرد، ماشین های الکترونی می توانند مطالب را ترجمه کنند، مخصوصاً از روسی به انگلیسی، و بدین وسیله می توان از رساله ها و مقاله های علمی دیگران استفاده کرد. سایر دستگاه های الکترونی می توانند گزارش های علمی را که سالانه در کشوری چاپ شده خلاصه کنند. دانشمندان اغلب، اوقات خود را صرف مطالعه مطالب دیگران می کنند. خیلی به ندرت اتفاق می افتد که مطلبی در موضوعی چاپ شود و دانشمندی از آن بی اطلاع بماند. گاهی اتفاق می افتد که مطلبی یا مقاله ای چندان مورد توجه قرار نمی گیرد و یا نامفهوم می ماند. چنین مقاله ای در فرانسه چاپ شد و مدت پنجاه سال جامعه علمی فرانسه علم شیمی و فیزیک نهایت ضرورت را داشت. در سال 1811 آمادئو آووگادرو توانست فرق بین اتم و مولکول را کاملاً بیان کند. البته به این موضوع آن روز توجهی نکردند ولی امروز یکی از اساسی ترین مطالب است.
آمادئو آووگادرو در نهم ژوئن 1776 در ناحیه تورین ایتالیا به دنیا آمد. پدرش وکیل دادگستری بود و علاقه داشت که فرزندش نیز همان شغل را انتخاب کند. آمادئو خیلی باهوش بود و در شانزده سالگی توانست درجه کارشناسی بگیرد و در بیست سالگی به دریافت درجه دکترای حقوق کلیسا نایل آمد. مدت سه سال تجربه در کار حقوقی او را متوجه ساخت که او اهل آن کار نیست و از این رو به مطالعه ریاضیات و فیزیک و شیمی مشغول شد. به خاطر کارهای جالب و تازه ای که در زمینه الکتریسیته انجام داد مورد توجه دانشمندان محلی قرار گرفت. در سن سی وسه سالگی به عنوان استاد فیزیک کالج سلطنتی در ورچیلی در شمال ایتالیا تعیین شد. دو سال بعد در سال 1811 فرضیه معروف مولکولی خودش را در مقاله ای در ژورنال فیزیک فرانسه منتشر کرد. البته این مقاله مشهور در آن روزگار به فراموشی سپرده شد.
آووگادرو بقیه عمر خود را صرف مطالعات و تدریس علمی کرد.
هنگام تدریس در دانشگاه گاه و بی گاه به علت جنگ و انقلاب کلاس های او تعطیل می شد و چون رهبران ایتالیا عوض می شدند آن ها به میل خود دانشگاه را می بستند یا آن را باز می کردند. از سال 1820 تا 1850 که دانشگاه مرتب باز نبود آووگادرو استاد فیزیک دانشگاه تورین بود. او در سن هشتاد سالگی درگذشت و جهان آن روز به نبوغ علمی او چندان توجهی نکرد.
امروز همه می دانیم که فرمول شیمیایی آب H2O می باشد یعنی برای تهیه یک مولکول آب باید دو اتم هیدروژن با یک اتم اکسیژن ترکیب گردد. اتم ها و مولکول ها ذرات بسیار ریزی هستند. دانشمندان امروز توانسته اند تعداد مولکول های یک گاز را حساب کنند، مثلاً محاسبه شده که یک بطری محتوی گالن هر گازی دارای 25000،000،000،000،000،000،000 مولکول می باشد. مدت ها قبل دانشمندان برای تعیین تعداد مولکول ها روش هایی به کار برده بودند ولی آووگادرو پیشنهاد کرد که حجم مساوی هر گازی دارای همان تعداد مولکول می باشد. البته به شرطی که گازها در شرایط مساوی از نظر حرارت و فشار اندازه گیری بشوند. این نظر در شیمی نوین به نام آووگادرو معروف است.
دالتون، موجد فرضیه اتمی، معتقد بود که فرمول شیمیایی آب HO است و عموم شیمی دان ها می توانستند این عقیده را بپذیرند که فرمول عناصر متشکله جسمی را نشان می داد. ولی این نظر برای بیان تمام فعل و انفعالات کافی نبود و دانشمندان احتیاج داشتند مقدار صحیح عناصر را بدانند.
در سال 1808 ژوزف لوئی گیلوساک، شیمی دان مشهور فرانسوی، با آزمایش هایی که انجام داد قسمتی از فرضیه دالتون را رد کرد. نظر دالتون و گیلوساک هر دو صحیح بود و آووگادرو در مقاله ای که در سال 1811 چاپ کرد نظر هر دو را تکمیل کرد. اما نظریه او را مطالعه نکردند و در بایگانی مقالات علمی دفن شد و دانشمندان در یک تنگنای علمی ماندند. در سال 1860 تعدادی از دانشمندان در کارلسروهه آلمان جمع شدند تا مشکلات علمی را بررسی کنند. نظریات دانشمندان در این مجمع بررسی شد، ستانیسلائو کانیتتسارو، شیمی دان ایتالیایی، بررسی نظریه آمادئو آووگادرو را پیشنهاد کرد. او گفت: «ببینید چه قدر ساده است بپذیریم که لازم نیست مولکول ها فقط از اتم های جداگانه تشکیل شوند بلکه یک مولکول می تواند از دو اتم ساخته شود. بدین ترتیب هر مولکول اکسیژن دارای دو اتم اکسیژن می باشد.» چند تن از دانشمندان به این مطلب گوش فرادادند ولی جلسه بدون این که تصمیمی در این باره بگیرد تعطیل شد.
کانیتتسارو موضوع را تعقیب کرد. در ضمن تدریس و نوشته هایش مطلب را شرح داد و آن قدر ایستادگی کرد که دنیا نظر او را شنید. حالا پذیرفتند که فرمول آب H2O می باشد. در سال 1891 کانیزارو به دریافت مدال کاپلی از طرف انجمن سلطنتی نائل آمد.
در سال 1911 صدها نفر از دانشمندان جهان، در ناحیه تورین ایتالیا، گرد هم آمدند. آن ها برای افتتاح بنای یادبود صدمین سال انتشار قانون آووگادرو آمده بودند؛ شناخت نبوغ دانشمندی که مولکول را کشف کرده بود مدت درازی طول کشید.
منبع: کان، فیلیپ؛ (1389) دانشمندان بزرگ، ترجمه سید مهدی امین و عباسعلی رضایی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی