نویسنده: ابوالقاسم حسینی
اسلام برای تکرار و تداوم رفتار اهمیت خاصی قائل است. بررسی آموزشهای اسلامی در مورد رفتارهایی که موجب رشد فرد و جامعه می شوند نشان می دهد که به تداوم آنها به صورت یک عملکرد ممتد تأکید شده است و با مفهوم کارهای وجوبی مطرح می گردند. تداوم رفتارهای تکامل دهنده به صورت فردی و اجتماعی مانند نماز، روزه، حج، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر و پرداختهای مالی، عملاً موجب به وجود آوردن یک هویت و فرهنگ خاصی برای افراد موحد می گردد که زمینه و امکان را برای رشد فراهم می آورد و از سقوط جلوگیری می نماید. به منظور تثبیت افراد جامعه در مسیر رشد، حتی در اعمال غیروجوبی مفید، بر تداوم، تأکید می گردد. در این مورد امام سجاد علیه السلام تأکید می فرماید: من دوست دارم که بر عمل تداوم بخشم اگر چه کوچک باشد.(1) امام صادق علیه السلام تأکید می فرماید: بپرهیز از این که بر خودت فریضه ای را قرار دهی و از آن دوازده ماه مفارقت کنی و در طول یک سال هیچ بسراغ آن نروی.(2)
تداوم در انجام عمل خیر کاملاً عقلانی و تجربی و یکی از قوانین یادگیری است. مکانیسم تأثیر آن می تواند هم براساس تأثیر روی شناخت، هم روی عواطف و هم بطور مستقیم روی سلوک و رفتار تفسیر شود.
علت بروز بسیاری از تظاهرات روانی واکنشی و انحرافات، براساس تکرار و تداوم آموزشهای ناجور و غلط می باشد. تغییر رفتار و عادت سازی (Habituation) براساس استفاده از الگوهای صحیح و تکرار و تداوم جلسات آموزشی و درمانی انجام می شوند. به عنوان مثال تمام جلسات روان درمانی و از جمله رفتار درمانی در صورتی مؤثر واقع می شوند که اولاً در یک جلسه تداوم روان درمانی و تمرین به میزان مشخصی (در جلسات رفتار درمانی به مدت 2ــ 5/ 1 ساعت) باشد و ثانیاً به شدت، علایم این جلسات تکرار شوند.
در مدیریت کنترل رفتارهای تکرارشونده افراد تحت پوشش، مهمترین نقش را دارد و رفتارهای انحرافی اگر تکرار نشوند به مقدار زیادی قابل اغماض می باشند.
در برنامه‌ریزی زندگی سالم، لزوم کنترل عادتها و تنظیم رفتارهای تکرار شونده براساس اصول رشد و جلوگیری از تداوم انحرافها جنبه حیاتی دارد.
اصل تکرار در یادگیری و تربیت نیز می تواند و باید مورد استفاده باشد.
پی نوشت ها :
1- عن ابی عبدالله علیه السلام قال کان علی بن الحسین علیه السلام یقول: انی لا حب ان اداوم علی العمل و ان قل (ترجمه در متن). وسائل الشیعه، ج1، ص 70.
2- قال ابوعبدالله علیه السلام: ایاک ان تفرض علی نفسک فریضه فتفارقها اثنی عشر هلالا (ترجمه در متن) وسائل الشیعه، ج1، ص77.
