ترجمه: فرزانه فولادبند
آیا استفاده از داروهای سرماخوردگی برای شیرخواران ضرر دارد؟
«برای درمان سرماخوردگی کودکان زیر 2سال از دارو استفاده نکنید.» این پیشنهاد سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) به والدین است.هرچند استفاده از داروهای بدون نسخه سرماخوردگی کمک می‌کند تا کودک سرماخورده احساس بهتری داشته باشد اما به گفته محققان، این داروها می‌توانند خطرهای جدی برای شیرخواران ایجاد کنند و به همین دلیل مصرفشان در شیرخواران و کودکان زیر 2سال توصیه نمی‌شود. حتی درباره استفاده از این داروها در کودکان بالای 2سال هم اختلاف نظر وجود دارد. پس چطور می‌توان سرماخوردگی کودک را درمان کرد؟ برای پی بردن به پاسخ این پرسش و آشنایی با درمان‌های جایگزین، با ما همراه شوید و توصیه‌های عملی متخصصان اطفال را در این‌باره بخوانید.
داروهای سرماخوردگی برای کودکان ضرر دارد؟
داروهای بدون نسخه سرماخوردگی درمان موثری برای سرماخوردگی نیستند، سرماخوردگی را درمان نمی‌کنند و استفاده از آنها کمک نمی‌کند سرماخوردگی زودتر درمان شود. حتی ممکن است عوارض جانبی مانند افزایش ضربان قلب و تشنج نیز در پی داشته باشند. متخصصان سازمان غذا و داروی آمریکا در حال مطالعه و بررسی ایمنی داروهای سرماخوردگی در کودکان بالای 2سال هستند. اگر می‌خواهید به کودک زیر 2 سال داروی سرماخوردگی بدهید، دستورالعمل دارو را به دقت مطالعه کنید. 2 دارو با مواد تشکیل‌دهنده مشابه را همزمان به کودک ندهید. داروهای آنتی‌هیستامین، ضدالتهاب و مسکن ممکن است ترکیب‌های مشابه داشته باشند.
آنتی‌بیوتیک‌ها سرماخوردگی را درمان می‌کنند؟
آنتی‌بیوتیک‌ها برای مبارزه با عفونت‌های باکتریایی استفاده می‌شوند اما بر ویروس‌هایی که باعث ابتلا به سرماخوردگی می‌شوند، هیچ تاثیری ندارند، بنابراین اگر کودکتان سرماخورده است، مصرف آنتی‌بیوتیک هیچ کمکی به او نخواهد کرد فقط با استفاده از آنتی‌بیوتیک در دوران کودکی، احتمال مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها در آینده بیشتر میشود.
چه داروهایی می‌توانند به درمان سرماخوردگی کمک کنند؟
داروهای مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن به کاهش تب و کمتر شدن شدت گلودرد یا سردرد کمک می‌کنند. اگر به کودک مسکن می‌دهید، به مقدار مصرف دارو به دقت توجه کنید.به کودکان کمتر از 6ماه، کودکانی که بدنشان دچار کم‌آبی شده است یا مدام استفراغ می‌کنند، ایبوپروفن ندهید. استفاده از آسپیرین نیز در افراد زیر 18 سال به دلیل ارتباط آن با بیماری نادر اما مهلک نشانگان ری، ممنوع است. اگر می‌خواهید برای درمان سرماخوردگی کودک از داروهای گیاهی استفاده کنید، ابتدا با پزشک کودک مشورت کنید.
چطور کمک کنیم تا حال کودک بهتر شود؟
برای سرماخوردگی، درمانی وجود ندارد اما انجام برخی کارها کمک می‌کند تا کودک احساس بهتری داشته باشد.• به او مایعات بدهید. مایعاتی مانند آب، آبمیوه و سوپ می‌توانند به نرم کردن خلط‌ها کمک کنند.
• کودک را تشویق کنید سرفه کند. سرفه کردن به خارج شدن خلط از راه‌های هوایی کمک می‌کند. اگر کودک برای سرفه کردن به کمک نیاز دارد، او را روی پایتان بنشانید، بدنش را حدود 30 درجه به سمت جلو خم کنید و به‌آرامی به پشتش ضربه بزنید.
• برای کودکان کوچک‌تر، از فینگیر استفاده کنید. این وسیله خلط‌ها را از بینی بیرون می‌آورد. قسمت حباب را فشار دهید، نوک وسیله را آهسته در یک سوراخ بینی قرار دهید و به آرامی حباب را رها کنید.
• راه‌های تنفسی را مرطوب نگه‌دارید. یک دستگاه بخور سرد در اتاق کودک قرار دهید. برای پیشگیری از رشد قارچ‌ها، آب دستگاه را هر روز عوض و طبق دستورالعمل سازنده، دستگاه را تمیز کنید. بخار حمام گرم هم می‌تواند کمک‌کننده باشد. قطره بینی نیز به بیرون آمدن خلط‌ها و ترشحات بینی و تنفس بهتر کودک کمک می‌کند.
• گلودرد را تسکین دهید. در کودکان بالای 4سال غرغره آب نمک یا مکیدن یک آبنبات سفت یا آبنبات‌های سرماخوردگی گلودرد را تسکین می‌دهد. عسل هم خاصیت ضد سرفه دارد. برای کودکان 2 تا 5 سال، نصف قاشق چایخوری (معادل 5/2 میلی‌لیتر)، برای کودکان 6 تا 11 سال، 1 قاشق چایخوری (معادل 5 میلی‌لیتر) و برای کودکان بالای 12 سال، از 2 قاشق چایخوری (معادل 10 میلی‌لیتر) عسل استفاده کنید. با توجه به خطر مسمومیت غذایی نادر اما مهلک بوتولیسم در نوزادان، هرگز به کودکان زیر یک سال عسل ندهید.
• کودک را به استراحت تشویق کنید. اگر تب دارد یا به شدت سرفه می‌کند، لازم است در خانه بماند و استراحت کند.
چه وقت با پزشک تماس بگیریم؟
بیشتر سرماخوردگی‌ها به درمان خاصی نیاز ندارند و باید دوره‌شان بگذرد اما لازم است به علایم و نشانه‌های کودک توجه کنید. در شیرخواران زیر3 ماه، با مشاهده اولین علایم بیماری با پزشک تماس بگیرید. در نوزادان سرماخوردگی می‌تواند به سرعت به کروپ، ذات‌الریه و بیماری‌های جدی منجر شود.بهترین راه پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی چیست؟
سرماخوردگی با ذرات تنفسی آلوده، سرفه یا عطسه، در هوا منتشر میشود. انجام اقدام‌های ساده می‌تواند برای پیشگیری از سرماخوردگی در والدین و بچه‌ها مفید باشد. برای پیشگیری از سرماخوردگی و سالم ماندن کودک، این کارها را انجام دهید:• کودک را تمیز نگه‌دارید. به او آموزش دهید همیشه دست‌هایش را بشوید. وقتی آب و صابون در دسترس نیست، از ضدعفونیکنندههای حاوی الکل استفاده کنید. اسباب‌بازی‌ها و سطوح خانه را تمیز نگه‌دارید.
• به همه افراد خانه آموزش دهید که هنگام عطسه و سرفه، بینی و دهانشان را با دستمال کاغذی بپوشانند، سپس دستمال را دور بیندازند و در صورت نبودن دستمال کاغذی، با دست جلوی دهانشان را بگیرند.
• از ظرف، لیوان، کیسه حمام، حوله و سایر وسایل فرد مبتلا به سرماخوردگی که محل‌هایی مناسب برای رشد میکروب‌ها هستند، به‌طور مشترک استفاده نکنید.
• از افراد بیمار دوری کنید. در بیماری‌های ویروسی، در چند روز اول، احتمال سرایت بیماری بیشتر است.
بعضی تب‌های کودکان تب‌بر نمی‌خواهد
دکتر اکبر کوشانفر*استامینوفن و ایبوپروفن زمانی استفاده میشود که طفل سرماخورده است. 60 تا 70 درصد سرماخوردگی‌های بچه‌ها ویروسی است و نیازی به مصرف آنتی‌بیوتیک ندارند. مهم‌ترین علامت سرماخوردگی شیرخوار تب است و معمولا بین 38 تا 40 درجه است و 3 روز طول می‌کشد. طفل ممکن است سه روز هم سرفه داشته باشد تا مدت بیماری ویروسی‌اش طی شود. برای از بین بردن تب کودک از شربت استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده میشود البته شیرخواران زیر یک سال باید از قطره استامینوفن به میزان هر 6 ساعت 10 قطره مصرف کنند. اگر تب کودک بالای 39 درجه باشد به عنوان مسکن و تب‌بر، شربت ایبوپروفن را تجویز می‌کنیم. گاهی در اثر عوارضی مانند گوش‌درد تب طولانی میشود یا بعد از یک هفته طفل مجددا تب می‌کند و از التهاب گوش میانی و گوش درد رنج می‌برد. در این صورت برایش شربت استامینوفن تجویز می‌کنیم. البته ایبوپروفن اثر طولانی‌تر و موثرتری دارد. گاهی تب نشانه بیماری‌هایی جدی مثل تب مالت، حصبه یا بیماری‌های عفونی از قبیل آنژین چرکی است که در این موارد تب با علایم دیگری همراه است که بعد از تشخیص می‌توان از شربت ایبوپروفن و استامینوفن استفاده کرد.
گاهی تب کودک ناشی از واکسیناسیون است (بدو تولد ، 2 ماهگی، 4 ماهگی، 6 ماهگی و یک سالگی) واکسن سه‌گانه سرخجه، کزاز و سیاه‌سرفه که در بخش قدامی ران کودک تزریق و در 50 درصد موارد محل تزریق متورم و قرمز میشود و طفل تب می‌کند. در این موارد مجاز نیستیم برای پیشگیری از تب قبل از واکسیناسیون به شیرخوار استامینوفن بدهیم در حالی که بعد از واکسیناسیون در صورتی که طفل درد و تب داشت به مقدار کم و به مدت 48 ساعت از استامینوفن استفاده می‌کنیم. البته استفاده نکردن از استامینوفن بعد از واکسیناسیون برای مصون ماندن طفل به آن بیماری خاص بهتر است.
پی‌نوشت‌ها:
* استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
منبع : هفته نامه سلامت/ج
