نویسنده: دکتر میترا حکیم شوشتری*
وقتی کودک 6 ماهه‌ای والد اصلی، یعنی مادر خود را از دست می‌دهد، علایم جسمی مثل بی‌اشتهایی در او ظاهر می‌شود.
هرچه سن کودک بالاتر می‌رود درکش از مسایل عمیق‌تر می‌شود. کودکان تا قبل از دبستان، مرگ را قابل برگشت می‌دانند و در مراسم سوگواری هم احساس نمی‌کنند والد فوت‌شده دیگر برنمی‌گردد، ولی به‌تدریج متوجه می‌شوند مرگ جزئی از زندگی است و باید آن را پذیرفت. باید تعریف ساده‌ای از مرگ برای او داشته باشیم مثلا بگوییم پدر یا مادر فوت‌شده دیگر قادر به انجام کاری نیست و از این بابت خیلی متاسفیم ولی کاری از دستمان برنمی‌آید. بی‌اطلاعی بزرگ‌ترها از شیوه صحیح برخورد با کودکی که والد خود را از دست داده است، باعث می‌شود اطلاعات غلطی به کودک داده شود. سعی کنیم از اسطوره‌سازی غلط بپرهیزیم و وقایع پیش‌آمده را عینی و در حد فهم کودک توضیح دهیم زیرا با تعریف زیاد مجبوریم به سوال‌هایی پاسخ دهیم که خودمان اطلاع درستی از آنها نداریم و کودک را گیج و نگران می‌کنیم. برخوردهای غلط بزرگ‌ترها با کودکان عبارتند از:
هرچه سن کودک بالاتر می‌رود درکش از مسایل عمیق‌تر می‌شود. کودکان تا قبل از دبستان، مرگ را قابل برگشت می‌دانند و در مراسم سوگواری هم احساس نمی‌کنند والد فوت‌شده دیگر برنمی‌گردد، ولی به‌تدریج متوجه می‌شوند مرگ جزئی از زندگی است و باید آن را پذیرفت. باید تعریف ساده‌ای از مرگ برای او داشته باشیم مثلا بگوییم پدر یا مادر فوت‌شده دیگر قادر به انجام کاری نیست و از این بابت خیلی متاسفیم ولی کاری از دستمان برنمی‌آید. بی‌اطلاعی بزرگ‌ترها از شیوه صحیح برخورد با کودکی که والد خود را از دست داده است، باعث می‌شود اطلاعات غلطی به کودک داده شود. سعی کنیم از اسطوره‌سازی غلط بپرهیزیم و وقایع پیش‌آمده را عینی و در حد فهم کودک توضیح دهیم زیرا با تعریف زیاد مجبوریم به سوال‌هایی پاسخ دهیم که خودمان اطلاع درستی از آنها نداریم و کودک را گیج و نگران می‌کنیم. برخوردهای غلط بزرگ‌ترها با کودکان عبارتند از:
در انتظار نگه‌داشتن کودک:
کودک را در انتظار نگه ندارید. نگویید بابا یا مامان به سفر دوری رفته یا قرار است کادویی برایت بفرستد. در این حالت مجبور می‌شوید همیشه نقش بازی کنید و با این کار با دو مشکل روبرو می‌شوید، یکی غم از دست دادن عزیز و دیگری صادق نبودن با کودک.صحبت از بهشت و جهنم:
گاهی برای تسلی کودک می‌گوییم فرد درگذشته به بهشت رفته و جایش بهتر از ماست. این می‌تواند در آینده میل به خودکشی را در کودک بیشتر کند. جمله‌ای مثل «خدا آدم‌های خوب را پیش خودش می‌برد» نیز باعث می‌شود کودک تصور کند کسانی که زنده‌اند، آدم‌های بدی هستند. تا حد امکان از دادن اطلاعاتی که برای کودک قابل فهم نیستند، بپرهیزید.مسوولیت دادن به کودک:
اگر کودک فرزند اول خانواده است، نباید مسوولیت سنگینی به او سپرده شود مثلا وقتی پدر خانواده فوت می‌کند نباید به فرزند پسرش بگویید تو مرد خانه هستی. با این مسوولیت، بار هیجانی زیادی به کودک تحمیل می‌شود.دورکردن کودک از مراسم سوگواری:
اجازه دهید کودک در مراسم سوگواری شرکت کند و احساساتش را بروز دهد. درباره اتفاق رخ‌داده با او صحبت کنید. کودک مانند بزرگ‌ترها باید مراسم را از نزدیک ببیند و حتی ناراحتی‌اش را ابراز کند. کودکان زیر 9-8 سال نباید در مراسم خاکسپاری شرکت کنند ولی در سنین بالاتر می‌توانند در مراسم حضور داشته باشند، حتی در صورتی که ظاهر تغییر نکرده باشد، می‌توانند متوفی را ببینند.پاک کردن خاطرات متوفی:
در مراحل بحرانی تصمیم نگیرید. عوض‌کردن خانه یا از بین بردن وسایل فرد درگذشته، به صورت عقده‌ای در کودک درمی‌آیند و در آینده آثار خود را نشان می‌دهند. بعد از پایان مراسم سوگواری یک شیء کوچک مثل عکس یا ساعت متوفی را به عنوان نماد و یادبود به کودک بدهید.پی‌نوشت‌ها:
* فوق‌تخصص روان‌پزشکی کودک و استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران
منبع:هفته نامه سلامت/ج
