تربیت از منظر روایات

در این مقاله چکیده ای از گفتار معصومین در تربیت را خدمت شما ارائه می کنیم:

1)فرزندان خود را احترام کنید

باور کنید اگر خودمان در خانه به بچه ها شخصیت بدهیم فرزندانی برومند، لایق و شایسته، تحویل جامعه خواهیم داد همین درس را از زبان رسول گرامی اسلام(ص)بشنویم که فرمود:
اکرموا اولادکم و احسنوا آدابهم یغفرلکم
فرزندان خود را گرامی بدارید و ادب و تربیت آنان را نیکو گردانید تا مورد مغفرت قرار بگیرند.

2)کمک به فرزند

چه قدر درکارها به آنها کمک می کنید چه اندازه به آنها نیکی و احسان می نمایید، ما باید در تعلیم و تربیت کودکان و نونهالان تلاش و کوشش کافی به خرج دهیم.بی شک کمک های اساسی و راهنمایی های اصولی ما، در مسائل مربوط به زندگی آنها، و در پی ریزی آینده ی درخشان برای نسل نو و در پیشرفت و موفقیت کودکان، بسیار مؤثر است.
پیامبر اکرم (ص)در این زمینه فرمود:
رحم الله امرء اعان ولده علی بره بالاحسان الیه و التالف له و تعلیمه و تادیبه
خدا بیامرزد پدر و مادری را که فرزند ان خود را در کارهای خوب یاری کنند.بدین طریق که با آنان انس گرفته و به ایشان نیکی کنند و در تعلیم و تربیتشان بکوشند.

3)شدت عمل به هنگام لزوم

امام علی(ع)در این زمینه فرمود:
اغترم بالشّده حین لا یغنی عنک الا الشّده
ترجمه:هرگاه جز تندی و خشونت مفید واقع نشود حتماً روش تند پیش گیر و ناراحتی خشونت را بر خود هموار ساز.

4)نافرمان بار نیاورید

پیامبر اکرم(ص)در این زمینه فرمود:
لعن الله والدین حملاً ولدهما علی عقوقهما
خدا نیامرزد آن پدر و مادری را که با رفتارهای نسنجیده ی خویش فرزندان خود را به نافرمانی و عقوق وادار می سازند.

5)کودکان را تن پرور بار نیاورید

در این زمینه امام موسی بن جعفر(ع)فرمود:
تستحب عرامه الصبی فی صغره لیکون حلیماً فی کبره
بهتر است کودکان را در خردسالی به کارهای نسبتاً سخت و دشوار وادار کنید تا شاید به هنگام بزرگ سالی صبور و بردبار باشند.

6)آنچه نوجوان باید بیاموزد

در این زمینه امام علی(ع)فرمود:
اولی الاشیاء ان یتعلمها الاحداث، الاشیاء التی اذا صاروا رجالاً احتاجوا الیها.
بهترین چیزی که نوجوانان باید یاد بگیرند، آن سلسله کارهایی است که به هنگام بزرگ سالی بدان نیازمند خواهند بود.

7)نوجوانان را دریابید

امام صادق(ع)به اهمیت این موضوع توجه داشته و چنین می فرماید:
بادروا احداثکم بالحدیث قبل ان یسبقکم الیهم المرجثه المرجثه
پیش از آن که گمراهان و مغرضان نوجوانان شما را منحرف سازند و آنها را از دست شما بربایند به ایشان حدیث و مطالب مفید و آموزنده یاد دهید.

8)برنامه ی نماز

چنانچه علی(ع)در مورد نماز چنین دستور می دهد:
علموا صبیانکم الصلّوه و خذوهم بها اذا بغلوا الحلم.
به بچه های خود نماز یاد دهید و هنگامی که به حد رشد رسیدند و بالغ شدند آنان را به انجام دادن آن وادار سازید.

9)ورزشهای لازم

پیامبر اسلام(ص)خود به ما چنین دستور می دهد:
علموا اولادکم السباحه و الرمایه.
به فرزندان خود شنا و تیراندازی یاد دهید.

10)باید انعطاف نشان داد

در این رابطه رسول خدا(ص)فرمود:
یقبل میسوره و یتجاوز عن معسوره ولا یرهقه و لا یحرق به.
آن چه از قدرت کودک بر می آید از او بپذیرد و از آنچه نتوانسته انجام داهد در گذرد و به او سخنان احمقانه نگوید و به سفاهت و حماقت نسبتش ندهد.

11)زیاد سخت گیر نباشد

چنانچه امام علی(ع)گوید:
یسروا و لاتعسروا و خففوا و لا تثقلوا.
آسان بگیرید سخت گیر نباشید.بارهای مسئولیت را سبک کنید و سنگین ننمایید.

12)جوانان حساس ترند

رسول اکرم(ص)در این مورد فرمود:
اوصیکم بالشبان خیراً فانهم ارق افئده.
در مرد جوانان جداً به شما سفارش می کنم، با آنان نیکو رفتار کنید چون دلشان بسیار نازک است و دارای احساسات رقیق می باشند.

13)اندرز در پیش مردم

علی(ع)به طور قاطع در این باره سخن می گوید:
النصح بین الملاء تفریع.
اندرز و نصیحت کردن در میان مردم، احساسات لطیف انسان را جریحه دار می سازد و او را به بحران روحی عمیقی گرفتار می کند.

14)گوشزد نه سرزنش

گوشزد کردن و تذکر دادن لغزش های شخص خردمند، با رمز و کنایه، از سرزنش صریح و عتاب مستقیم مفیدتر و مؤثرتر است.

15)زیاده روی در سرزنش

امام علی(ع)در این زمینه فرمود:
الا فراط فی الملامه یشب نار اللجاجه.
زیاده روی در سرزنش و ملامت، آتش لجاجت و ستیزه خویی را دامن می زند.

16)دل نوجوان

امام علی(ع)فرمود:
و انما قلب الحدث کالارض الخالیه ما القی فیها من شیء قبلته.
صفحه ی دل نوجوان هم چون زمین حاصل خیز و مستعدی است که هیچ گیاهی در آن نروییده و آماده ی هر نوع بذر افشانی است.

17)برابر نیستند

امام علی(ع)در این زمنیه فرمودند:
و لا یکونن المحسن و المسیء، عندک بمنزله سواء فان فی ذلک تزهیداً لاهل الاحسان فی الاحسان و تدربیاً لاهل الا سائه علی الاسائه.
هرگز نیکوکار و بدکار در نزد شما یکسان و برابر نباشند چون این روش، نیکوکار را به کارش بی رغبت و نابکار را در عمل خویش تشویق و ترغیب می کند.

18)رفتار بر اساس عدالت

پیامبر اسلام(ص)با صراحت فرمود:
اعدلوا بین اولادکم کما تحبون ان یعدلوا بینکم.
با فرزندان خود عادلانه رفتار کنید همان گونه که مایلید با شما به عدالت رفتار شود.

19)سخن نیکو و پاسخ نیکوتر

امام علی(ع)فرمود:
اجملوا فی الخطاب تسمعوا جمیل الجواب.
با مردم نیکو سخن بگویید تا پاسخ نیکو و پسندیده بشنوید.

20)بهترین میراث

امام علی(ع)فرمود:
خیر ماورث الا باء الابناء الادب.
بهترین میراث از پدران برای فرزندان ادب و تربیت نیکو است.
منبع: محمد زاده، راضیه،(1340)، مادر اگر این گونه می بود، تهران: چاپ اول، (1383).