پدید آورنده : ابواحسان میانجی
دشمنان همیشه برای تخریب چهره نبوی و رهبران آسمانی از شیوه های گوناگون بهره می گیرند و ترور شخصیت آن بزرگان را در برنامه دارند، به پیامبر بزرگوار اسلام اتهام های: جنون، ساحری، شاعری، کاهن بودن، خوش باوری، گمراهی، و ... وارد آوردند، این مقاله تنها به موضوع تمسخر و استهزای آن پیشوای بزرگ پرداخته است که اکنون از سوی صهیونیسم و وابستگان آن، همین شیوه دنبال می شود.
رهبری، ستون اصلی جامعه اسلامی است.[1] و هرگونه آسیب رساندن به آن پیامدهای خطرناکی برای تمام ارکان دین و جامعه دارد. دشمنان اسلام با درک همین تأثیر گذاری، همواره کوشیده اند رهبری جامعه اسلامی را از هر راه ممکن، تضعیف و ناکارآمد سازند. اقدامات خصمانه، گاه در قالب قتل، زندان، تهدید و ترور جای می گیرند[2] و زمانی در چهرة اقدامات فرهنگی و تخریب شخصیتی ظاهر می شوند. ایات فراوانی از قرآن کریم ناظر به اقدامات خصمانه فرهنگی و به اصطلاح براندازی «نظام و رهبری» از طریق تضعیف و تخریب چهره رهبری اسلامی؛ یعنی شخص رسول الله است؛ اقداماتی که در هر عصر، از جمله دوره ما نیز برای تخریبی چهره رهبران دینی به کار می رود. دفاع قرآن از ساحت پیامبر در برابر تخریب شخصیتی نیز گویای وظیفه جامعه اسلامی در حمایت همه جانبه از رهبری اسلامی و خنثی سازی اقدامات تخریب است. شاید فلسفه فضیلت صلوات همیشگی بر پیامبر اعظم و اهل بیت: وجود تهاجم همیشگی دشمنان بر آن بزرگوار باشد.
تمسخر رسول اعظم صلی الله علیه و آله
الف) گونه های تمسخر
تمسخر شخصیت رسول خدا، طی سال های اخیر، از غوغای کتاب ایات شیطانی، آثار نویسنده زن بنگلادشی، روشنفکرنمای ترکیه ای، تا «کاریکاتورهای دانمارکی» و... جملگی در مقابل نگاه های ناباورانه مسلمانان رخ داده و بهت و حیرت آنان را در پی داشته است. اما مطالعه قرآن کریم و تاریخ اسلام، گویای این واقعیت است که این اقدامات، بی سابقه نیست و دشمنان از آغاز بعثت تا رحلت پیامبر اکرم از این ابزار به عنوان وسیله تخریب شخصیت آن حضرت سود برده اند.
حربة تمسخر، گاه علیه مؤمنان[3] ، زمانی علیه ایات خدا،[4] و گاه علیه رسولان الهی به کار رفته است. قرآن کریم[5] تأکید دارد که همه رسولان مورد استهزای دشمنان قرار گرفته اند. گویی سیره همیشگی دشمنان تمام انبیا، در تمام دوران ها چنین بوده است؛ روشی که هرگز کارایی خود را از دست نداده است و دشمنان از آن قطع امید نکرده اند. به لحن صریح ایات توجه می کنیم:
) .1 و ما یأتیهم من رسول الاّ کانوا به یستهزءون(؛ و هیچ فرستاده ای به سراغ آنان نمی آمد، مگر اینکه همواره او را ریشخند می کردند.[6]
.2 )ولقد استهزیء برسل من قبلک فحاق بالذین سخروا منهم ما کانوا به یستهزءون(؛ و به یقین پیش از تو فرستادگانی ریشخند شدند و آنچه که همواره آن را ریشخند می کردند، آنان را فرو گرفت.[7]
در قرآن علاوه بر این؛ به طور مشخص از تمسخر شدن برخی پیامبران مانند حضرت نوح و موسی یاد شده است.[8]
3. )و اذا رءاک الذین کفروا ان یتخذوک الاّ هزواً أهذا الذی یذکُرُ آلهتکُم و هم بذکر الرحمان هم الکافرون(؛ و کسانی که کفر ورزیدند، هنگامی که تو را می بینند، جز به ریشخندت نمی گیرند. (و می گویند) ایا این کسی است که معبودهای شما را (به بدی) یاد می کند؟! در حالی که آنان خود یاد (خدای) گسترده مهر ر منکرند.[9]
شدت این تمسخرها به گونه ای بود که گاه رسول اکرم را دچار تنگی سینه می کرد؛ ولی خداوند وعده می داد که در برابر تمسخر و استهزاها، از رسول خدا محافظت خواهد کرد:
)فاصدع بما تؤمر و اعرض عن المشرکین. انّا کفیناک المستهزءین، الذین یجعلون مع الله الهاً آخر فسوف یعلمون. و لقد نعلم انّک یضیق صدرک بما یقولون...(؛ و آنچه را که فرمان داده شده ای، آشکار کن و از مشرکان روی برتاب که ما تو را از مسخره کنندگان کفایت می کنیم. کسانی که معبود دیگری با خدا قرار می دهند، و به زودی خواهند دانست، و به یقین می دانیم که تو به خاطر آنچه می گویند، سینه ات تنگ می شود.[10]
علامه طباطبایی می نویسد: معنای ایه چنین است: «وقتی تو هشدار دهنده در مورد عذاب ما هستی، آنچه را که به آن امر شده ای، آشکار کن و دعوت را علنی و حق را اظهار نما و از مشرکان روی برگردان؛ زیرا ما با فرستادن عذاب، مسخره کنندگان را کفایت می کنیم. و این سخن خدا : )و لقد نعلم انّک یضیق صدرک...(بازگشت دوباره به اندوه رسول خدا و تنگی سینه اش از استهزایشان است تا موجب بیشتر به تسلیت و رحیب نفس و تقویت روح پیامبر شود. در ادامه، خداوند دستور می دهد از تسبیح و حمد خدا و سجده بر او برای نابودی غم و اندوه حاصل از استهزا یاری بگیرد».[11]
ب) عوامل تمسخر
از نگاه قرآن کریم، خداوند به دشمنان مهلت داده است و آنان بی آنکه بفهمند، فریب مهلت چند روزه دنیا را می خورند و سرانجام هم مجازات می شوند.[12] دلیل اصلی این امر هم «عدم فهم دقیق» است که در پی اصلاح ناپذیری شان، دامن آنها را می گیرد. خداوند این حقیقت را چنین بازگو می فرماید: ) انا جعلنا علی قلوبهم اکنّةً ان یفقهوه و فی اذانهم وقراً و ان تدعُهم الی الهدی فلن یهتدوا اذاً ابداً(؛ در حقیقت ما بر دل های آنان پرده هایی افکندیم تا آن را به طور عمیق نفهمند و در گوش های آنان سنگینی (قرار دادیم) و اگر آنان را به سوی هدایت فراخوانی، پس در آن هنگام هرگز رهنمون نمی شوند.[13]
ج) پیامدهای تمسخر برای مسخرکنندگان
قرآن کریم در موارد متعدد، به آثار و پیامدهای سخت تمسخر ایات، رسول و مؤمنان اشاره می کند. از آنجا که آنها قصد تحقیر و توهین ایات الهی را دارند، خداوند فرموده: «عذاب خوار کننده برای آنها آماده شده است». «فرا روی آنان جهنم است و... برایشان عذاب بزرگی است».[14] و مهم تر اینکه همان چیزهایی که مورد تمسخر بودند، «روزی بر خود آنها مسلط خواهند شد».[15]
د) راهکار مبارزه با تمسخر
قرآن کریم، آنجا که مؤمنان مورد تمسخر قرار می گیرند، دستور به دفع دستاویز مسخره کنندگان می دهد.[16] و به پیامبر دستور می دهد برای مبارزه، از مسخره کنندگان روی برگرداند و نیز حضور در جمع آنان را ترک کند، مگر اینکه از موضوع مورد تمسخر دست بردارند و به موضوعی دیگر بپردازند. در ذیل ایة )اذا رایت الذین یخوضون فی ایاتنا فاعرض عنهم ...(در تفسیر مجمع البیان از امام باقر7 نقل شده است که «وقتی ایه نازل شد، مسلمان ها از همنشینی با کفار و استهزا کنندگان منع شدند. جمعی از مسلمان ها گفتند: اگر بخواهیم همه جا چنین کنیم، باید هرگز به مسجد الحرام نرویم و طواف نکنیم. ایه نازل شد که در این مواقع آنها را نصیحت کنید».[17]
سومین راهکار قرآنی، تسبیح و حمد خدا، سجده ، عبادت و صبر است که ظرفیت لازم را برای تحمل آثار تمسخر در رسول خدا صلی الله علیه و آله ایجاد می کند.[18]
نکته پایانی اینکه: تمسخر رسول خدا امروزه ابعاد گسترده تری یافته است. نوشتن رمان های بی اساس و تخریب شخصیت معصومانه او، طراحی کاریکاتورها، نوشتن نمایشنامه ها، پخش فیلم های مضحک، خلق لطیفه های تمسخر آمیز نوشتاری، اینترنتی و... همگی از مصادیق تمسخر رسول الله به شمار می رود که بر اساس راهکارهای قرآنی موظف هستیم تا حدّ مقدور، دستاویزی به دست مخالفان ندهیم، از آنان اعراض کنیم و امکان جولان برای آنان فراهم نیاوریم. البته حکم فقهی سابّ النّبی و مسخره کنندگان آن بزرگوار، با قاطعیت باید اجرا گردد.
پی نوشت ها:
1. نهج البلاغه، دشتی، خ 3، ص 448؛ خطبه شقشقیه؛ امام علی(ع) رهبری را به محور سنگ آسیاب تشبیه می کند.
2. انفال / 30.
3. بقره / 104؛ تفسیر نمونه، ج 1، ص 383؛ توبه / 79.
4. انعام/68؛ مؤمن/83؛ جاثیه/9؛ کهف/56؛ تفسیر نمونه، ج5، ص 288.
5. حجر / 11؛ انبیاء / 41.
6. حجر / 11؛ زخرف / 7.
7. انبیاء / 41 ؛ رعد / 32؛ ص / 63.
8. زخرف / 47.
9. انبیاء / 36؛ المیزان، ج 14، ص 288.
10. حجر / 94 – 97.
11. المیزان، ج 14، ص 194.
12. رعد / 32.
13. کهف / 57.
14. جاثیه / 9 و 10.
15. غافر / 40 ؛ انبیاء / 41.
16. بقره / 103.
17. تفسیر نمونه، ج 5 ، ص 288.
18. المیزان ، ج 14، ص 4.
