زمینه پیدایش
قصابی به مشتری گفت: «گوشت خوب آورده‌ام.» مشتری اظهار بی‌پولی کرد. قصاب گفت: «صبر می‌کنم.» مشتری گفت: «من به نخوردن گوشت صبر می‌کنم».(1)پیامها
این ضرب‌المثل برای زمانی است که بخواهیم خود یا کسی را به بی‌نیازی از دیگران تشویق کنیم.ضرب المثل های هم مضمون
ـ بهتر است آدم به جای وعده دادن به قصّاب و بقّال، به شکم خود وعده دهد.(2)ـ به کشکینه و پشمینه خود بساز.(3)
ـ مادر که نیست، به زن پدر باید ساخت.(4)
ـ قانع بنشین و هر چه داری بپسند.(5) (عنصری)
ـ لب، هر چه نوشید، تن هر چه پوشید.(6)
ـ نفس را وعده دادن به طعام، آسان‌تر که بقال را به درم.(7) (سعدی)
اشعار هم مضمون
ـ به کم خوردن کسی را تب نگیرد.(8) (نظامی)ـ چون بالش زر نیست، بسازیم به خشتی.(9) (حافظ)
ـ قناعت کن، بدان یک نان که داری.(10) (نظامی)
ـ نان جوین خویش، بهْ از گندم کسان.(11) (صائب)
ریشه های قرآنی حدیثی
امام علی(علیه السلام): «اِذا حُرِمْتَ فَاقْنَعْ؛ وقتی نداری، قناعت کن.»(12)امام صادق(علیه السلام): «اِقْنَعْ بِما قَسَّمَهُ اللهُ لَکَ؛ به آن چه خدا قسمت تو کرده است قناعت کن.»(13)
لغات
کشکینه: نان تریت شده در آب کشک.
پشمینه: جامه بافته شده از پشم.
پی‌نوشت‌ها:
1. داستان‌های امثال، ص 798.
2. فرهنگ‌نامه امثال و حکم ایرانی، ص 820.
3. ابراهیم شکورزاده بلوری، دوازده هزار مثل فارسی، ص 276.
4. امثال و حکم دهخدا، ج 3، ص 1382.
5. امثال و حکم دهخدا، ج 2، ص 1154.
6. همان، ص 848.
7. همان، ج 4، ص 1821.
8. دوازده هزار مثل فارسی، ص 276.
9. همان، ص 395.
10. دوازده هزار مثل فارسی، ص 761.
11. همان، ص 931.
12. تمیمی آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ج 3، ص 119.
13. مجلسی، بحارالانوار، ج 78، ص 283.
مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما
/ج
