نویسنده: غلامرضا نور محمدی
حمایت اجتماعی به سه صورت می تواند برای افراد سودمند باشد:
1. کمک محسوس
خانواده و دوستان می توانند در فشارهای روانی، خدمات و امکانات خوبی در اختیار افراد بگذارند. برای نمونه در اسلام، راهکارهای بسیاری برای حمایت اجتماعی از خانواده های داغدار در نظر گرفته شده؛ همچون اظهار همدردی، تسلی دادن، حضور در تشییع جنازه و تهیه غذا برای صاحبان عزا.2. کسب اطلاعات
حمایت کنندگان اجتماعی با بیان راه های پیشنهادی، به فردی که زیر فشار روانی است، کمک می کنند تا وی بتواند در برابر مشکلات تاب آورد. برای مثال، همکاران درمحیط کار می توانند با ابراز صمیمیت و دادن اطلاعات مفید و صحیح به همکاری که تحت فشار کاری قرار گرفته، وی را کمک کنند تا وظایفش را بهتر انجام دهد.3. حمایت هیجانی
انسان هنگام فشار روانی ممکن است دچار افسردگی و اضطراب و افت عزت نفس شود. دوستان و خانواده می توانند در این هنگام به یاری فرد آیند و به وی اطمینان خاطر دهند که پشتیبان اویند و وی را متقاعد سازند که انسان ارزشمندی است. از سوی دیگر، حضور دیگران موجب می شود فرد با دلگرمی و امیدواری بیشتر با فشار روانی کنار آید. البته بدیهی است که این سیستم حمایتی دو سویه است؛ بدین معنا که هر کس مردم را مورد دلجویی قرار دهد و احوال آنان را جویا شود، مردم نیز او را مورد دلجویی قرار می دهند. پژوهشگران دریافته اند که گستردگی روابط اجتماعی در کنار آمدن با فشار روانی تأثیری بسزا دارد. برای نمونه در تحقیقات بیلینیگس و موس (1983) بر روی افراد افسرده آشکار شد که آنان با اعضای خانواده، دوستان و همکارانشان روابط حمایت آمیز کمتری داشته اند. از این سو نیز در تحقیقات برکمن و سایم (1979) و گت و همکاران( 1992) مشخص گردید کسانی که در شبکه های اجتماعی متنوع تری حضور دارند، همسری صمیمی داشته و با اعضای خانواده، دوستان، همسایگان و همکاران خود ارتباط خوبی دارند. این افراد اغلب عضو گروه های اجتماعی و دینی هستند وحتی نسبت به دیگران بیشتر عمر می کنند.(1)ادیان الهی نیز حامی پیونده و روابط اجتماعی اند؛ چنان که در تحقیق کوینگ و لارسون(1998) مشخص شد که روابط و پیوندهای ا جتماعیِ حاصل از فعالیت های دینی، از افسردگی و اضطراب و تنهایی و انزوا جلوگیری می کند.(2)
تأثیر حمایت اجتماعی بر سلامتی افراد
1. فریدمن و روزنمن در تحقیق خود، نام خصوصیات شخصیتی بیماران قلبی را الگوی رفتار نوع A گذاردند. بر پایه نظریه آنان، ویژگی هایی مانند ناشکیبایی، متخاصم بودن و رقابت جویی افراطی، با بیماری قلبی مرتبط است. این دو پژوهشگر رفتار گروه سالم تر را الگوی رفتاری نوع B نام نهادند که معمولاً افرادی آرام و آسوده خاطر بودند.(3)متخاصم بودن، بیش از دیگر ویژگی ها بر الگوی رفتاری نوع A تأثیر داشت و این موضوع در چندین پژوهش مانند پیکرنیگ (2001)، مارکویوناس و دیویدسون(2001)، پایکونن و دیگران (1999) مورد تأیید قرار گرفت.
بر پایه تحقیقات آلن و اسکات (1990) افرادی که با دیگران خصمانه رفتار می کنند، یا عصبانیت خود را فرو می خورند، بیش از کسانی که عصبانیت کمتری دارند، دچار بیماری قلبی می شوند. تحقیق ویلیامز(2001) نیز نشان داد کسانی که زود عصبانی می شوند، یا معمولاً با دیگران رفتار خصمانه دارند، بیشتر در معرض بیماری قلبیـ عروقی اند.
2. طبق تحقیقات لوی وهمکاران (1990) شرایط مثبت اجتماعی و فشار روانی کم، با افزایش توان مبارزه با سرطان مرتبط است. برای مثال، روابط خوب اجتماعی و برخورداری از حمایت ا جتماعی، اغلب با بالا تر بودن میزان سلول های کشنده طبیعی NK (4( همراه است. از سوی دیگر، این تحقیق نشان داده است زیاد بودن فشار روانی با کمتر بودن میزان سلول های NKارتباط دارد.(5)
3. کوهن و همکارانش درتحقیق خود (1997) دریافتند که روابط مثبت اجتماعی با دوستان و خانواده، سبب افزایش کارآیی سیستم ایمنی بدن می شود و از بروز سرماخوردگی جلوگیری می کند.(6)
4. حمایت اجتماعی مانند داشتن خانواده دلسوز و دوستان واقعی، عامل مهمی در کاهش فشار روانی است.
تحقیق کوهن (1998) نشان داد هیجانات مثبت با داشتن بستگان و دوستان ارتباطی تنگاتنگ دارد. جالب اینکه هیجانات مثبت موجب آزاد شدن ایمونوگلوبولین A می شود که اولین خط دفاعی در برابر سرماخوردگی است.(7) امروزه در پزشکی بدین نتیجه رسیده اند که ایجاد هیجانات مثبت با کاهش بیماری و افزایش سلامتی رابطه مستقیم دارد.
پی‌نوشت‌ها:
1. جان دبلیو سانتراک، زمینه روان شناسی سانتراک، ج2، ص 315.
2. همان، ص 317.
3. همان، ص 290.
4. سلول های Natural Killer) Nk) سلول هایی هستند که به سلول های سرطان حمله می کنند و آنان را نابود می سازند.
5. جان دبلیو سانتراک، زمینه روان شناسی سانتراک، ج2، ص 304.
6. همان، ص 305.
7. همان.
/م
