نویسنده: جواد محمودی قرائی
چگونه می توان استقلال اقتصادی را ایجاد کرد؟
آموزش دادن مهارت های زندگی به نوجوانان از جمله مهارت های مربوط به کسب درآمد، پس انداز و فعالیت های اقتصادی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برای این که نوجوان درکی صحیح و منطقی از استقلال اقتصادی داشته باشد، لازم است از دوران کودکی، پدر و مادر سیاست های خاصی را مدنظر داشته باشند. از جمله این که وجوهی را در اختیار او قرار دهند و با افزایش سن او، مبالغ این وجوه را افزایش دهند و بعضی از مخارج ساده را نیز در قبال آن وجوه به اختیار خود او بگذارند و بر نحوه ی خرج کردن این مخارج نظارت کنند تا فرزند یاد بگیرد چگونه هزینه های خود را تنظیم کند، آن ها را اولویت بندی نماید، صرفه جویی کند، بتواند پس انداز داشته باشد و بیاموزد چگونه این پس انداز را به سوی سرمایه گذاری هدایت کند. به عنوان مثال برای او حساب پس انداز باز کنند یا گاهی او را به سمت دادوستدهای ساده و سودآور یا سرمایه گذاری های علمی و فنی مانند خرید ابزار کار هدایتش کنند تا حدی امکان ریسک کردن به او بدهند و او را با پیامد انتخاب هایش در این زمینه مواجه کنند تا بتواند از این تجربه در تصمیم گیری های بعدی استفاده کند و تا به تدریج با کسب درآمد و مهارت های فنی آشنا شود.چگونه می توان به استقلال اجتماعی دست یافت؟
در دوران کودکی، فرزند غالباً در معیت پدر و مادر در مجالس و محافل شرکت می کند. در دوران دبستان نیز با شرکت در اردوهای دانش آموزی، حیطه ی تعامل اجتماعی او افزایش می یابد و با پذیرش برخی مسئولیت های ساده در محیط آموزشی، فعالیت ها و مسئولیت های اجتماعی را تجربه می کند.در نوجوانی ارتباط اجتماعی به شیوه ی دیگری تعریف می شود و نوجوان انتظار دارد استقلال اجتماعی اش به رسمیت شناخته شود؛ کما این که دیگر حاضر نیست در مجالس خانوادگی حالت طفیلی و مازاد داشته باشد و انتظار دارد از او به صورت جداگانه دعوت به عمل آید. هم چنین او برای مسئولیت هایش در مدرسه و محله ارزش قایل است. بنابراین ضروری است قبل از نوجوانی مبانی ارزشی فعالیت های اجتماعی، پذیرفتن مسئولیت و پاسخگو بودن در قبال این مسئولیت به او آموزش داده شود و در صورت انجام موفق مسئولیتش مورد تأیید واقع شود تا در دوران نوجوانی دچار مشکل نشود. نه تنها نباید مانع ارتباطات اجتماعی نوجوان شد بلکه باید زمینه ی معاشرت هایی را که برای او واجب است، مثل شرکت در جلسه های آموزشی، علمی و دینی، فراهم کرد. زمانی که
مایل است در چنین محافلی شرکت کند می بایست تصمیم او را تأیید و حتی تسهیلات لازم را برای او فراهم کنیم.
مشاهده می شود گاهی والدین به رغم این که می دانند محفل علمی، ادبی یا مذهبی که نوجوان شان مایل به شرکت در آن است، آسیب زا نیست، ولی به دلیل این که با سلایق آنان هم خوانی ندارد، با او مخالفت می کنند و او را تحت فشار قرار می دهند. این دقیقاً برخلاف نیازهای نوجوانی نظیر استقلال طلبی، داشتن حق انتخاب و تصمیم گیری است. این که معتقدیم والدین می بایست زمینه ی ارتباطات اجتماعی را فراهم سازند به این معنی نیست که نوجوان را در معرض آسیب های اجتماعی قرار دهیم بلکه می بایست زمینه ی معاشرت های امن را فراهم ساخت ولی در عین حال باید توجه داشت که محافظت نوجوان در برابر آسیب های اجتماعی با حذف روابط اجتماعی امکان پذیر نیست.
استقلال عاطفی چیست و برای شکل گیری مناسب آن والدین باید چگونه رفتار کنند؟
صحبت راجع به استقلال عاطفی قدری دشوارتر است. کودک دو ساله ای را در نظر بگیرید. همان طور که می دانید این کودک از یک سری نیازهای عاطفی برخوردار است و نیاز دارد که مورد نوازش و محبت والدین و اطرافیان قرار گیرد. ممکن است خود او نیز به نوعی محبت خود را نسبت به والدین و خانواده نشان دهد؛ مثلاً دیگران را نوازش کند یا ببوسد؛ این یعنی به نوعی نیاز به دوست داشته شدن و دوست داشتن. ولی دامنه ی این نیاز در کودکان محدود است. والدین می توانند بر جهت گیری این نیازها نظارت کنند. یعنی این که او را از ارتباط با غریبه ها برحذر دارند یا این که بگویند چه کسی را باید دوست داشته باشد و چه کسی را نباید.در نوجوانی بروز عواطف کمی متفاوت است. نخست این که به دلیل رشد توانایی های شناختی و تفکر انتزاعی، عواطف معنای عمیق تری پیدا می کنند. به دلیل تغییرات جسمی ای که در طی بلوغ اتفاق می افتد و نوساناتی که در هیجانات نوجوان ایجاد می شود، نوجوان به لحاظ عاطفی شکننده تر و حساس تر می شود. هم چنین با رشد استقلال طلبی، وی مایل است دوست داشتن
و دوست داشته شدن را با انتخاب خودش انجام دهد. که خود این مسئله با چالش های زیاد همراه است. از یک سو نوجوان تمایل به استقلال در این زمینه دارد و از سوی دیگر والدین نگران این تصمیم گیری های مستقل هستند که عمدتاً تحت تأثیر هیجانات و عواطف نوجوان است و نوجوان تجربه ی کافی در این زمینه ندارد. از سوی دیگر دامنه ی روابط نوجوان گسترده تر شده و او با سوژه های جدیدی مواجه می شود. تمایل به ارتباط با همتاها در خدمت این نیاز قرار می گیرد و نوجوان با گرایش به سمت گروه هم سالان و طرح دوستی ها، استقلال عاطفی خود را ابراز می کند. در این زمینه ضرورت دارد خانواده ارتباط مناسبی با نوجوان خود داشته باشند و در عین حال حد و مرزها و منع و تجویزها را از دوران کودکی به او تفهیم کرده باشند و سپس با سالم سازی محیط برای انتخاب صحیح و تعیین حدود و محدوده ی بروز عواطف را ایجاد کنند تا مجبور به دخالت های افراطی و غیر مؤثر نشوند. باید توجه داشت که میزان واگذاری استقلال عاطفی بستگی به میزان رشد شناختی نوجوان دارد و باید متناسب با این توانایی باشد.
بدیهی است انتخاب سوژه های آسیب زا برای بروز عواطف و نیز بروز افراطی این عواطف برای نوجوان آسیب زاست و در عین حال قطع روابط عاطفی نوجوان با محیط های بیرونی به سرکوب شدن این نیاز می انجامد.
منبع مقاله :
محمودی قرائی، جواد؛ (1388)، نیاز نوجوان به استقلال،(چگونه به این نیاز پاسخ دهیم)، تهران، نشر قطره
