ویژگی‌های زیست بوم علف‌ زارها

تا چشم کار می‌کند چمن سبز، با گل‌هایی وحشی در چشم انداز سبز و درختی تنها در آن میان . . . تنها یک ایده در مورد آن ‌چه که در مورد علف زار در تصورتان دارید. بر خلاف نظریه عامه‌ی مردم، یک مرتع، زمینی بسیار بزرگ است که پوشیده از چمن زار است. از سرنگتی آفریقا (Serengeti: دشتی پهناور در خاور آفریقا است که در شمال تانزانیا قرار گرفته و تا جنوب غرب کنیا کشیده شده است و دارای وسعت 30000 کیلومتر مربع است و دارای زیست‌گاه‌های متنوع و انواع گوناگون پستان داران می‌باشد) تا دشت‌های وسیع آسیا، مطالب زیادی در مورد ویژگی‌های این زیست بوم فرا بگیرید.
زمین به مناطق مختلف از گونه‌های پوشش گیاهی، آب و هوا و حیوانات تقسیم شده است که به عنوان زیست بوم شناخته می‌شوند. هر زیست بوم، یک اکوسیستم کامل است که تعادل ظریفی بین موجودات زنده‌ی مختلف با محیط زیست آن بر قرار است. زیست بوم علف زار از جمله زیست بوم‌های مختلف روی کره‌ی زمین است که بسیار جالب توجه است و حیوانات و گیاهان متنوع و فراوانی در آن زندگی می‌کنند و در اکثر نقاط کره‌ی زمین از این نوع زیست بوم یافت می‌شود. زیست بوم علف زار در همه‌ی قاره‌ها، به جز قاره‌ی قطب جنوب یافت می‌شود. در این مقاله برخی از ویژگی‌های یک زیست بوم علف زار را بیان می‌کنیم.

پوشش گیاهی در زیست بوم علف زار

چمن، درختچه، گیاهان داروئی، گیاهان گل ‌دار کوچک و بوته‌ها، انواع مختلف پوشش گیاهی معمول موجود در زیست بوم علف زار را شامل می‌شوند. تعداد بسیار کمی از درختان و یا گیاهان بلند در مراتع رشد می‌کنند. آتش سوزی‌های جنگل‌ها و بوته‌ زارها باعث ریشه کن شدن درختان نا متراکم می‌شود. کم بود درختان نیز عمدتاً به دلیل کم بود بارش است و هم چنین به نوع خاک بستگی دارد. درختان نیازمند خاکی، با عمق زیاد و آب و هوایی مرطوب، جهت رشد هستند، در حالی که مراتع در خاک ماسه‌ای با رطوبت کم نیز امکان رشد و نمو دارند. در مراتع سالیانه مقدار کمی باران می‌‌بارد که این مقدار پاسخ گوی نیاز درختان بزرگ نیست.
چمن زارها هم چنین باقی مانده‌ی آتش سوزی‌های مکرری هستند که به مراتع آسیب می‌رساند. مراتع در زمین‌های کم ارتفاع واقع شده‌اند و رشدشان از پایین به بالا است. به این ترتیب آتش فقط ساقه‌ی گیاهان را می‌سوزاند، درحالی که ریشه‌ی آن‌ها دست نخورده باقی می‌ماند. در واقع، آتش سوزی بوته زارها به طور کامل مخرب نیست. آتش سوزی سطح پوشش زمین را پاک می‌کند و شرایط را برای رشد گونه‌های دیگر فراهم می‌سازد که آن‌ها نیز مواد مغذی موجود در خاک را از طریق تجزیه‌ی پوشش گیاهی سوخته فراهم می‌کنند. بر اساس نوع پوشش گیاهی، دو نوع مرتع وجود دارد:
مراتع گرمسیری - مناطق گسترده و مرطوب، بهترین راه برای توصیف علف زارهای گرمسیری هستند، آن‌ها همچنین به عنوان دشت بی درخت نیز شناخته می‌شوند. چمن و درختچه‌های کوتاه با چند درخت بزرگ پراکنده در سطح دشت، این نوع پوشش گیاهی را تشکیل می‌دهند. بهترین نمونه از این مراتع در قاره‌ی آفریقا واقع است که در حدود پنج میلیون مایل مربع را شامل می‌شود. گونه‌های علف که در چنین مراتعی یافت می‌شوند شامل چمن رودز (Rhodes) و چمن جو دو سر قرمز (red oat) هستند. گونه‌های مختلفی از چمن در مناطق مختلف این سرزمین به وجود می‌آیند. چشم انداز معمولی که از یک علف زار گرمسیری وجود دارد، یک محیط باز با سطحی هموار است که فقط دو یا چند درخت در آن وجود دارند. این دشت در بخش‌هایی از جنوب آمریکا (مراتع LIanos) و استرالیا یافت می‌شود.
مراتع معتدل - درختان در مراتع معتدل عملاً وجود ندارند. در این نوع مراتع هر دو نوع علف بلند و علف کوتاه و درختچه‌ها و بوته‌های کوتاه موجود است. گونه‌های علف شامل چمن بنفش سوزنی (purple needlegrass) و علف صحرایی آبی (grama grass) می‌باشد. این نوع از مراتع بسیاری از گیاهان چمن گل، نظیر گل مینا، شبدر و آفتاب گردان را دارند. خاک در این مراتع، بسیار غنی، ضخیم و تیره رنگ است. به عنوان نمونه‌هایی از این نوع مراتع معتدل می‌توان، به منطقه‌ی ولت (Veldt) در جنوب آفریقا که دشتی پوشیده از علف و بی درخت است، دشت‌های جنوب آمریکا، استپ‌های آسیا و دشت‌های شمال آمریکا، اشاره کرد.
موضوع جالب توجه این است که، با این که هر دوی آن‌ها، آب و هوای معتدل مناطق مرتعی را دارند، در پوشش گیاهی آن‌ها که شامل استپ و چمن زارهای وسیع است تفاوت وجود دارد. مناطق استپ، آب کم و خاک خشکی دارند و بارندگی در این مناطق کم است و یا اصلاً وجود ندارد. بنا بر این چمن رشد کرده در این مناطق ریشه‌های عمیق و طولانی دارد تا آب‌های زیر زمینی را جذب کند. برخی از گونه‌های گیاهی ریشه‌هایی به شکل حباب دارند تا آب را ذخیره کنند. علف زارهای آمریکای جنوبی بسیار حاصل‌ خیز و مناسب برای کشت است که با نوع خاصی از چمن به اسم Cortaderia selloana (این گیاه، معمولاً به عنوان چمن پامپا شناخته می‌شود، که گیاهی گل دار و بومی آمریکای جنوبی می‌باشد) پوشیده شده است. (پامپا یا پامپاس واژه‌ای اسپانیایی و به مفهوم علف زار معتدله‌ای در آمریکای جنوبی است که از رشته کوه‌های آند تا اقیانوس اطلس گسترده شده است. ناحیه‌ی پامپا جنوبی‌ترین بخش برزیل، کل کشور اروگوئه و بخش شرق مرکزی آرژانتین را در بر می‌گیرد. بخش غربی پامپا را پامپای خشک می‌نامند که بیابانی پهناور را در بر گرفته و بخش شرقی آن که مرطوب است را پامپای شرقی نام گذارده‌اند. پامپای شرقی دارای بارندگی زیاد و علف‌های بلند است و شباهت زیادی به استپ‌های روسیه دارد.)

آب و هوای زیست بوم علف زار

چمن زارها مناطقی با بارش کم و آب و هوای خشک هستند. بارش سالانه‌ی این مناطق تقریباً بین 8 ر9 – 35 اینچ در هر سال است. علف زارها دارای زمستان‌هایی سرد با دمای چهل درجه فارنهایت و تابستان‌هایی گرم با دمای هفتاد درجه فارنهایت هستند. تعداد کمی از گونه‌های گیاهی در زمستان سخت این مناطق به دلیل دمای پایین آن می‌توانند رشد کنند. آب و هوای این مناطق با توجه به محل و نوع مرتع نیز متفاوت است.
مراتع گرمسیری مانند ساوانا (Savanna) آفریقا در طول تابستان مرطوب و بسیار گرم است. این نوع مناطق خشک با آب و هوایی خشک می‌تواند باعث آتش سوزی جنگل‌ها شود. فصول بارانی پر بار، شامل شش الی هشت ماه بارش متوسط (بین 20 الی 60 اینچ) می‌شود. این زمان مناسبی برای رشد و نمو گیاهان و حیوانات است. مراتع معتدل، با میانگین بارش سالانه‌ی 10 تا 30 اینچ، نسبت به مناطق گرمسیری بارش سالانه‌ی کمتری دارند. بارش در این مناطق بین اواخر بهار و اوایل تابستان رخ می‌دهد. میزان بارش در ارتفاعات مختلف چمن زارها متفاوت است. به عنوان یک مثال خوب می‌توان به دشت آمریکای شمالی اشاره کرد که در مناطق مرطوب‌تر دارای گونه‌ای از چمن‌های بلند و در مناطق خشک‌تر دارای گونه‌ای از علف‌های کوتاه می‌باشد. دشت چمن زار آمریکای جنوبی در آرژانتین دارای بارندگی‌های بسیار و در نتیجه دارای گونه‌ی بلندتر علف می‌باشد، در حالی که استپ‌ها به علت آب و هوای سرد و خشک، دارای چمن‌هایی کوتاه و ضخیم هستند.
زیست بوم مراتع، از لحاظ تفاوت بین جمعیت حیواناتش که در تقابل با پوشش گیاهی خشن و غالب آن قرار دارد، جای شگفتی است. آفریقای سرنگتی خانه‌ی بیش از هفتاد گونه از پستان داران بزرگ از جمله گور خر، گاو میش و زرافه است، دشت آمریکای شمالی خانه‌ی شکارچیانی مانند شغال‌ها، عقاب‌ها و باب کت‌ها (گربه دم کوتاه یا سیاه گوش کوچک آمریکایی که خوراکش موش صحرایی و خرگوش است) در کنار گیاه خواران و همه چیز خوارانی مانند بوقلمون وحشی، مرغ منطقه‌ی می سی سی پی و گاو میش کوهان دار آمریکایی، می‌باشد. از ویژگی‌های فوق، درک این که، چقدر تعادل بین طبیعت و زمین شکننده است، خیلی آسان است. تربیت حیوانات خانگی، توسعه‌ی کشاورزی در زمین‌های مسطح، همه و همه تهدیدهای انسانی برای زیست بوم چمن زارها است.