جرم و پلاک دندان

23 نکته براي مراقبت از دندان ها

ناخن را به آرامي روي سطح داخلي يکي از دندان هاي آسيا بکشيد. حال به انگشت خود نگاه کنيد. آيا جرم سفيد رنگ را زير ناخن خود مي بينيد؟ به اين جرم رنگ پلاک مي گويند. پلاک عبارت است از تشکيل لايه اي از باکتري هاي مرده و زنده بر روي دندان. اگر پلاک از روي دندان برداشته نشود سخت مي شود - پلاک ظرف 48ساعت 50% سخت تر و پس از 12روز کاملاً سخت مي شود. به اين پلاک سخت شده، سنگ (1) گفته مي شود ولي عموماً به جرم معروف است. به دلايل متعددي هيچ کس مايل به تشکيل جرم يا پلاک بر روي دندان خود نيست. جرم و پلاک از زيبايي دندان ها کاسته و ضمن ايجاد بوي نامطبوع در دهان، احساس ناخوشايندي به فرد مي دهند. آيا اين دلايل کافي نيست؟ يک دليل ديگر را هنوز ذکر نکرده ايم: وجود پلاک و جرم بر روي دندان علاوه بر آنچه گفته شد منجر به بروز مشکلات جدي تري مثل التهاب لثه (2) و بيماري هاي لثه و بافت هاي اطراف دندان (3) مي گردد. برداشتن جرم از روي دندان کار شما نيست. زيرا جرم دندان درست مانند صدف « بارنکل »(4) که به ته کشتي چسبيده روي دندان ها مي چسبد و برداشتن آن از روي دندان ها نياز به تخصص و مهارت دارد. اما برداشتن پلاک از روي دندان ها کاري تخصصي نيست و شما خود مي توانيد اقدام به برداشتن آن از روي دندان ها نماييد و با برداشتن پلاک از روي دندان ها تا حدود زيادي از تشکيل جرم بر روي آن ها پيشگيري نماييد. برداشتن پلاک از روي دندان ساده است. پس انگشتان را از دهان خارج کنيد، ناخنتان را تميز کرده به خواندن اين مبحث ادامه دهيد.
- مسواک کردن به روش صحيح
مسواک را چون شمشير و پلاک دندان را همچون دشمن در نظر بگيريد. کاري که بايد در اين مورد انجام دهيد دور کردن پلاک از روي دندان هاست. تماس مسواک با دندان ها باعث توقف رشد پلاک هاي باکتريايي بر روي دندان مي شود - البته به شرطي که به روش صحيح انجام گيرد. بيشتر مردم به نحو درستي مسواک نمي زنند. حرکت مسواک به سمت بالا و پايين يا عقب و جلو صحيح نيست. بلکه بايد به مسواک حرکت چرخشي داد به گونه اي که زاويه اي که مسواک با محل اتصال لثه و دندان مي سازد 45درجه باشد. حال خيلي آرام به مسواک حرکات چرخشي کوچک بدهيد. به طوري که در حرکت، مسواک تنها با يک يا دو دندان تماس پيدا کند.
- مسواک زدن سطح داخلي دندان ها
بيشترين نقطه اي که احتمال تشکيل پلاک برروي آن وجود دارد سطح خلفي يا داخلي دندان هاي پايين است. افراد معمولاً دندان هاي پيشين بالا را که دسترسي به آن ها هنگام مسواک زدن چندان دشوار نيست زياد مسواک مي زنند در حالي که نسبت به دندان هايي که با گونه يا زبان تماس مي يابند هنگام مسواک زدن بي توجهند پس اين دندان ها بيشتر در معرض خطرند و بايد در مورد آن ها دقت بيشتري به عمل آورد.
- 2 دقيقه مسواک زدن
مسواک زدن بايد دو دقيقه طول بکشد. بيشتر افراد دندان هاي پيشين و در معرض ديد را بيشتر مسواک مي کنند. تحقيقات نشان مي دهند اکثر ما ظرف 30 ثانيه مسواک زدن را به تمام مي رسانيم در حالي که دندانپزشکان - که طبعاً به دليل شغل و مهارتشان بايد اين کار را از همه ما سريع تر انجام دهند - ظرف 2تا4 دقيقه دندان هايشان را مسواک مي زنند. پس زياد تند نرويد!
- شب ها مسواک بزنيد
اجازه ندهيد خرده هاي غذا که طي يک روز تمام، بين دندان ها جمع شده اند شب را نيز بر روي دندان هاي شما سپري کنند. اگر روزانه تنها يکبار امکان مسواک زدن برايتان وجود دارد اين کار را در شب انجام دهيد تا دست کم 8ساعت تا قرار گرفتن مجدد پلاک ها بر روي دندان فاصله باشد.
- خريداري مسواکي مناسب
هنگام خريد، مسواک هاي کوچک تر را انتخاب کنيد. مشواک بايد به گونه اي باشد که بتوان با آن سطوح مختلف دندان از جمله دندان هاي عقبي را مسواک کرد. مسواک هاي بزرگ نه تنها مسواک زدن را تسريع نمي کنند، بلکه امکان دسترسي به گوشه ها و نقاطي را که معمولاً محل تجمع باکتري هاست دشوار مي سازند.
- انتخاب مسواک هاي نرم با بريستل هاي گرد
مسواک هايي که بريستل (مو)هاي نايلوني دارند، ضمن آن که براي ميناي دندان مناسبند و به راحتي روي آن حرکت مي کنند، براي پلاک ها بسيار سخت و زبرند و آن را از روي دندان جدا مي کنند. انتهاي بريستل هاي مسواک بايد گرد باشد. زيرا در غير اين صورت ممکن است به لثه ها آسيب وارد شود.
- مسواک را مانند خودکار در دست بگيريد
پژوهشگران فنلاندي به اين نتيجه دست يافته اند که در دست گرفتن مسواک مانند خودکار به جاي گرفتن آن مانند راکت تنيس کمتر باعث تحليل لثه شده، بيشتر به حفظ سلامتي لثه ها کمک مي کند و پلاک ها را بهتر از روي دندان ها برمي دارد.
- استفاده صحيح از نخ دندان
نخ دندان بيش از مسواک زدن در جلوگيري از تشکيل پلاک روي دندان مؤثر است. اما استفاده از نخ دندان بايد به شيوه هاي صحيح انجام شود تا مؤثر باشد. حدود 40سانتي متر نخ دندان را جدا کنيد. يک سر آن را به دور انگشت مياني يک دست و سر ديگر را به دور انگشت مياني دست ديگر بپيچيد. به طوري که حدود 2/5 سانتي متر نخ بين انگشتان باقي بماند. با جلو و عقب بردن نخ، آن را به آرامي بين فاصله دو دندان قرار دهيد. هنگامي که نخ دندان با لثه تماس پيدا کرد، حرکت C شکلي به آن بدهيد و نخ را بين لثه و دندان بلغزانيد تا اينکه قدري مقاومت احساس کنيد. همين حرکت را در مورد دندان هاي ديگر تکرار نماييد. در مورد دندان هاي بالا نخ دندان را در جهت پايين و به عکس در مورد دندان هاي پايين نخ دندان را رو به بالا حرکت دهيد.
- خشونت به خرج ندهيد
آرام تر! نخ دندان را چنان محکم به بالا و پايين يا داخل و خارج حرکت ندهيد که گويي مي خواهيد پلاک ها را يکباره نابود کنيد. زيرا با اين کار علاوه بر پلاک ها به لثه ها نيز آسيب مي زنيد. عجله نکنيد و با صبر و حوصله از نخ دندان براي خارج کردن پلاک ها استفاده کنيد.
- نخ دندان نخ دندان است!
از هر نخ که مايليد استفاده کنيد. بدون موم يا موم دار، نواري يا مفتولي، با اسانس يا بدون اسانس. آيا نخ دندان واقعاً مهم است؟ به گفته ي يکي از دندانپزشکان، خير. نوع نخ دندان چندان اهميتي ندارد.
معمولاً نخ دندان هاي نواري براي افرادي مناسبند که فضاي بين دندان هاي آنان بيشتر است و نخ دندان هاي اسانس دار باعث خنک شدن دهان مي شوند.
- نوع خمير دندان
خمير دندان هاي حاوي فلورايد مصرف کنيد. خمير دندان هاي معمولي ممکن است فاقد فلورايد بوده و ترکيبات ساينده ي آن ها بيش از حد قوي باشد.
- شستشو با جوش شيرين
جوش شيرين از جمله مواد هميشه در دسترس و واقعاً مؤثر است. مسواک خود را آغشته به جوش شيرين کنيد و يا يک قاشق غذاخوري جوش شيرين را با کمي نمک در يک ظرف مخلوط نماييد. مسواک را در داخل اين مخلوط فرو برده و مسواک بزنيد.
- مسواک زدن با آب ساده
در صورت تمام شدن خميردندان يا عدم دسترسي به آن از مسواک زدن صرفنظر نکنيد. مسواک را مرطوب کنيد و با مسواک کردن سعي در برداشتن پلاک از روي دندان ها نماييد.
- مبتکر باشيد
در صورت نداشتن نخ دندان حين سفر مي توانيد از نخ معمولي به جاي نخ دندان استفاده کنيد.
- شستشوي دهان پس از غذا
پس از هر وعده غذا، به خصوص مواقعي که امکان به همراه بردن مسواک برايتان وجود ندارد، به دستشويي برويد و دهانتان را با چرخاندن آب در آن کاملاً بشوييد.
شستشوي دهان باعث خارج شدن خرده هاي غذا از لابلاي دندان ها و مانع از شرمنده شدن شما در نتيجه ي ماندن غذا بر روي دندان ها مي شود.
- استفاده از ليسترين (5)
طبق مطالعات انجام شده، ليسترين چه به تنهايي مصرف شود و چه در ترکيب خمير دندان مورد استفاده قرار گيرد در جلوگيري از تشکيل پلاک بسيار مؤثر است. در يک تحقيق بر روي 145 نفر مشخص شد در افرادي که از ليسترين جهت شستشو استفاده مي کنند، احتمال تشکيل پلاک به ميزان 22% و احتمال بروز التهاب لثه 28% کاهش مي يابد.
- خودتان محلول دهان شويه تهيه کنيد
براي تهيه محلول دهان شويه خانگي آب اکسيژنه 3% و آب را به نسبت 50% با هم مخلوط کرده، براي شستشوي دهان از آن استفاده نماييد.
- استفاده از دستگاه هاي شوينده با فشار آب
دهان را به وسيله ي دستگاه پر از آب کنيد. به اين ترتيب خرده هاي غذا از لابلاي دندان ها خارج مي شوند. اما مراقب باشيد. استفاده از اين دستگاه مثل شستشوي ماشين بدون برس است. اگر فشار آب بيش از اندازه کافي باشد هر چند باعث خروج پلاک مي شود اما ممکن است موجب آسيب ديدن لثه ها شود. به هر حال به خاطر داشته باشيد که اين دستگاه هرگز جانشين خوبي براي مسواک و نخ دندان نيست.
- استفاده از قرص هاي مخصوص
با استفاده از قرص هاي آشکار ساز که در همه ي داروخانه ها به فروش مي رسند مي توان به ميزان پلاک موجود بر روي دندان پي برد. اين قرص ها حاوي نوعي ماده رنگي اند که موجب رنگين شدن پلاک هايي که پس از مسواک زدن هنوز بر روي دندان ها باقي مانده اند مي شوند. قرص را بجويد، جلوي آينه برويد و دندان هايتان را در آينه نگاه کنيد. قسمت هايي که به لثه نزديک ترند و قطر پلاک در آن ها بيشتر است به رنگ تيره تر ديده مي شوند. مجدداً مسواک بزنيد تا اطمينان يابيد اين نقاط هم از وجود پلاک پاک شده اند.
- تهيه آشکار ساز جرم در خانه
انجام اين کار بسيار ساده است. ابتدا لب ها را با يک ژل هيدروکربني (6) چرب کنيد تا از رنگي شدن آن ها جلوگيري نماييد. سپس يک قاشق چاي خوري رنگ غذا را کاملاً در دهان و بين دندان ها بچرخانيد دهان را در دستشويي تخليه کنيد. سپس ببينيد کدام قسمت ها رنگ گرفته اند. نقاط رنگين نشانه ي وجود پلاک بر روي دندان مي باشند. پس از اين کار دوباره مسواک بزنيد و از اين پس هر بار که مسواک مي زنيد در مسواک زدن اين نقاط بيشتر دقت نماييد.
- مصرف پنير قبل از غذا
از خوردن چيپس بپرهيزيد و در عوض پنير بخوريد. تحقيقات نشان مي دهند خوردن 5گرم پنير قبل از هر وعده غذا از توليد اسيد حاصله از پلاک جلوگيري مي کند. البته پنير مصرفي بايد از نوع پنيرهاي کهنه نظير پنير چدار باشد. چرا؟ پاسخ اين پرسش هنوز به درستي مشخص نيست. شايد به اين علت که پنير کهنه مانند يک بافر عمل مي کند. شکي نيست که پنيرهاي تازه چنين خاصيتي ندارند. احتمالاً در مراحل تهيه پنيرهاي کهنه افتاقاتي رخ مي دهد - چگونگي آن هنوز بر ما پوشيده است - که چنين خاصيتي به آن مي دهد. هرچه بوي پنير بيشتر باشد مؤثرتر خواهد بود.
- جويدن آدامس
هنگامي که امکان مسواک زدن بعد از غذا برايتان وجود ندارد. مي توانيد از آدامس براي تميز کردن دندان ها استفاده کنيد. پس از هر وعده غذا يا خوردن ميان وعده به مدت 20دقيقه آدامس بدون شکر بجويد. در اثر جويدن بزاق دهان يعني بافر طبيعي دهان دندان ها را مي شويد و اسيد توليد شده توسط پلاک ها را قبل از آنکه دندان ها را مورد حمله قرار دهد خنثي مي کند. به علاوه جويدن آدامس باعث خارج شدن غذاي گير کرده در بين دندان ها مي شود.
- استفاده از مسواک برقي
مسواک هاي معمولي را که با تکان دادن، پلاک را از بين دندان ها خارج مي کنند به دست فراموشي بسپاريد. اخيراً مسواک هاي برقي جديدي ابداع شده اند که دسته ي آن ها ثابت است و تنها بريستل هاي آن ها حول يک محور مي چرخد. اين مسواک ها مانند مسواک متخصصان بهداشت مي باشند و براي افراد مبتلا به ورم مفاصل و يا افراد معلول بسيار مناسبند. اين مسواک ها براي افرادي که مايل به استفاده صحيح از مسواک هاي معمولي نيستند، بسيار مفيدند. شايد بدين ترتيب بيشتر و بهتر مسواک بزنيد. طبق تحقيقات انجام شده، اين مسواک ها 98/2% از پلاک موجود بر سطح دندان ها را برمي دارند در حالي که اين ميزان در مورد مسواک هاي معمولي تنها 48/6% است.

پي نوشت ها :

1. Calculus.
2. Gingivtis.
3. Periodontal Disease.
4. Barnacle.
5. Listerine.
6. مثلاً پارافين.