تب

26 روش غلبه بر تب

هرچند بعضي مواقع داغ بودن بد نيست، اما در حال اين داغي شما جز يک حقيقت سرد که پذيرفتنش دشوار است، نيست. دماي بدنتان بالاست و واقعاً احساس ناراحتي مي کنيد. الان آنقدر داغيد که شيطان در مقايسه با شما خيلي خنک تر است. اما قبل از اين که اقدام به خاموش کردن اين آتش کنيد به آنچه پزشکان مي گويند گوش دهيد.

اطمينان يابيد که واقعاً تب داريد

هرچند دماي 37درجه سانتي گراد براي بدن طبيعي محسوب مي شود، ولي اين دما ثابت نيست. دماي "طبيعي" از فردي به فرد ديگر متفاوت است و در طول روز دچار نوسانات بسياري مي شود. غذا، پوشيدن لباس اضافي، هيجانات عاطفي و ورزش شديد همگي بر دماي بدن تأثير گذارده و مي تواند دماي بدن را به 39/5 درجه سانتي گراد افزايش دهد. به علاوه دماي بدن کودکان معمولاً بالاتر از دماي بدن بالغين است و در طول روز دستخوش نوسانات بيشتري مي شود. پس در اينجا به يک اصل کلي اشاره مي کنيم: زماني که دماي بدن به 37/2تا 37/7 درجه سانتي گراد مي رسد، بايد احتمال بدهيد که تب داريد. اگر دماي بدن 37/7 درجه سانتي گراد يا بيشتر است بدون شک تب داريد.

با تب مبارزه نکنيد

هنگامي که تب داريد اين نکته را فراموش نکنيد: تب به تنهايي يک بيماري نيست - بلکه علامت بيماري است. تب در حقيقت يکي ازمکانيسم هاي دفاعي بدن در مقابل عفونت است. تب حتي گاهي به خدمت فرد درمي آيد. به اين ترتيب که: دوره ي بيماري را کوتاه مي کند. اثر آنتي بيوتيک ها را افزايش مي دهد و از خاصيت واگير و مسري بودن عفونت مي کاهد. اين احتمالات و موارد را بايد در مقايسه با ناراحتي و رنجي که در اثر يک تب خفيف بر فرد عارض مي گردد سنجيد و اجازه داد تا دوره ي تب طي شود. چنانچه احساس مي کنيد به آرامش بيشتري نياز داريد، مي توانيد روش هاي زير را به کار گيريد.

رساندن آب کافي به بدن

هنگامي که بدن در اثر تب داغ مي شود، سعي مي کند با تعريق، دما را کاهش دهد و سبب خنک شدن خود گردد. اما چنانچه به اين طريق - مثلاً در نتيجه ي تب - آب زيادي از بدن دفع شود، بدن مجاري عرق را به منظور ممانعت از دفع بيشتر آن مي بندد. در چنين شرايطي غلبه بر تب دشوارتر خواهد شد. پس نتيجه اين که: دوستان، آب بنوشيد وگرنه کشتي شما غرق خواهد شد. پزشکان علاوه بر خوردن آب، نوشيدن مايعات زير را توصيه مي کنند.

نوشيدن آب ميوه جات و سبزيجات

ميوه ها و سبزيجات از نظر املاح و ويتامين غني اند. دکتر «النور بلوراک - بوش» به ويژه بر نوشيدن آب چغندر و هويج تأکيد مي کند. دکتر «توماس گاسلم نوشيدن آب گوجه فرنگي کم نمک را به افرادي که علاقه ي زيادي به نوشيدن آن دارند توصيه مي کند.

چاي گياهي يک پزشک

به گفته ي دکتر «بلوراک - بوش» اگرچه با نوشيدن هر نوع چاي مقداري آب به بدن مي رسد، اما بعضي از چاي ها تنها از نظر تأثير آن ها بر تب مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته اند. يکي از چاي هايي که مورد علاقه اوست از مخلوط کردن آويشن خشک، گل زيرفون و گل بابونه به نسبت مساوي به دست مي آيد. آويشن داراي خاصيت ضد عفوني کنندگي است. بابونه التهاب را کاهش مي دهد و زيرفون موجب ازياد تعريق مي شود.

چاي زيرفون (1)

مصرف اين چاي به تنهايي نيز مفيد است و موجب تعريق بيشتر به منظور غلبه بر تب مي شود. يک قاشق چاي خوري گل زيرفون را در يک فنجان آب جوش بريزيد و سپس چاي را بنوشيد. چاي را به روش مذکور تهيه کنيد و روزي چند بار آن را به صورت داغ مصرف نماييد.

چوبه ي درخت بيد

چوبه ي درخت بيد حاوي مقدار زيادي از ساليسيلات ها است که ترکيباتي شبيه به آسپيرين هستند و ماده اي طبيعي براي درمان تب محسوب مي شوند. آن را در چاي دم کنيد و چاي را به مقدار کم بنوشيد.

اقطي سياه (2)

يک گياه ديگر نيز براي تب وجود دارد. يعني اقطي سياه که مصرف آن در صورت حساسيت به آسپيرين نسبت به مصرف بيد ارجحيت دارد. اين گياه را نيز مانند پوست درخت بيد در چاي دم کنيد و بنوشيد.

يخ

اگر حالت تهوع داريد و قادر به نوشيدن نيستيد مي توانيد يخ بمکيد. براي ايجاد تنوع مي توان آب ميوه جات را در جايخي ريخت و آن را در فريزر گذاشت تا منجمد شود. در مورد کودکان براي آن که توجه بيشتر جلب شود و از اين روش استفاده کنند، مي توان يک عدد توت فرنگي يا يک حبه انگور را داخل هر يک از خانه هاي قالب يخ قرار داد و سپس قالب را در فريزر گذاشت.

هشدار پزشکي

شناختن علايم خطر

بنا به توصيه ي دکتر «دونالد ويکري» مراجعه به پزشک در موارد زير ضروري است.

* تب در کودکان کمتر از 4ماه.
* تب توأم با انقباض و سفت شدن گردن.
* تب بالاي 40/5درجه سانتي گراد. در صورتي که با درمان هاي خانگي به هيچ عنوان کاهش نيابد.
* تب بالاي 41 درجه سانتي گراد تحت هر شرايطي.
* ادامه يافتن تب بيش از 5 روز.

دکتر «استافان رزنبرگ» در خصوص تب بالاي 38/8 درجه سانتي گراد (در صورتي که دماي بدن از راه دهان اندازه گيري شده باشد) در کودکان زير 6 سال که ممکن است به تشنج منتهي شود، هشدار مي دهد. هم چنين بالغين مبتلا به بيماري هاي مزمن نظير بيماري هاي قلبي يا تنفسي ممکن است قادر به تحمل تب بالا نباشند.

کمپرس کنيد

کمپرس مرطوب به کاهش دماي بدن کمک مي کند. اين کار را مي توان با کمپرس مرطوب و داغ انجام داد. هنگامي که بيمار ديگر قادر به تحمل گرماي ناشي از کمپرس نيست و گرما براي او توليد ناراحتي مي کند، کمپرس را برداريد و در عوض پيشاني، مچ ها و ساق پاهاي او را با کمپرس سرد، خنک کنيد. در اين هنگام بقيه ي نقاط بدن بيمار بايد پوشانده شده باشند. اما اگر دماي بدن بيش از 39/4 درجه سانتي گراد است به هيچ وجه از کمپرس گرم استفاده نکرده و به جاي آن از کمپرس سرد استفاده نماييد تا از بالا رفتن بيشتر دماي بدن جلوگيري کنيد. حوله ي مخصوص کمپرس را به محض گرم شدن و رسيدن دماي آن به دماي بدن تعويض کنيد و تا پايين آمدن تب به کمپرس ادامه دهيد.

خنک کردن بدن به وسيله ي اسفنج مرطوب

تبخير نيز داراي اثر خنک کنندگي بدن است. يکي از پرستاران به نام « ماري آن پين » استفاده از آب سرد آب لوله کشي را براي کاهش دماي اضافي بدن توصيه مي کند. وي در ادامه مي گويد: «هرچند اين کار را مي توان به کمک يک اسفنج آغشته به آب سرد نيز انجام داد، اما بايد به نقاطي مانند زير بغل و کشاله ي ران که نسبت به نقاط ديگر بدن دماي بيشتري دارند، توجه خاص نمود. اسفنج را در آب سرد فرو برده، آب اضافي آن را خارج کنيد و به بدن بماليد. توجه داشته باشيد که نقاط ديگر بدن پوشيده باشند. نياز به خشک کردن بدن نيست. زيرا گرماي بدن موجب تبخير شدن رطوبت از روي پوست مي شود. علي رغم آن که الکل سريع تر از آب تبخير مي شود، پزشکان نسبت به استفاده از الکل و ايجاد ناراحتي براي فرد تب دار هشدار مي دهند. مهم تر آن که خطر استشمام بخارات حاصل از تبخير الکل و يا حتي جذب آن از طريق پوست وجود دارد.

غوطه ور شدن در وان

دکتر « گاسل » مي گويد: «هر زمان که تب دارم واقعاً شروع به لرزيدن مي کنم. در اين حالت آنچه بيش از هر چيز باعث آرامشم مي شود، رفتن به داخل وان پر از آب گرم است». دکتر« بانکو » براي کودکان حمام با آب دماي اتاق را توصيه مي کند. روش ديگر پيچيدن کودک بين چند حوله ي مرطوب و تعويض آن ها هر 15 دقيقه است.

زجر نکشيد

چنانچه احساس ناراحتي زيادي مي کنيد از مسکن استفاده نماييد. دکتر «ويکري» براي بزرگسالان مصرف 2 قرص آسپيرين يا استامينوفن را هر 4 ساعت يکبار پيشنهاد مي کند. مزيت استامينوفن نسبت به آسپيرين اين است که عده کمتري نسبت به آن حساسيت نشان مي دهند. از آنجا که استامينوفن و آسپيرين با اندکي تفاوت بر بدن اثر مي گذارد. در صورت مؤثر نبودن يکي، به منظور حصول نتيجه ي مطلوب و کنترل تب مي توان از هر دو استفاده نمود. هر شش ساعت 2 عدد استامينوفن و 2 قرص آسپيرين (جمعاً 4 قرص) مصرف کنيد. يا به فاصله 3 ساعت، از اين دو قرص به صورت متناوب استفاده نماييد. در ضمن قبلاً از مثبت بودن نظر پزشک در اين باره اطمينان يابيد.

به کودکان استامينوفن دهيد

از دادن آسپيرين به کودکان زير 21ماه خودداري کنيد. زيرا مصرف آسپيرين در اين محدوده ي سني موجب بروز احتمالي سندرم « راي » (3)، يعني يک نوع بيماري بالقوه ي کشنده ي عصبي در کودکان تب دار مي گردد. در عوض مي توان از 5 تا 7ميلي گرم استامينوفن به ازاي هر پوند وزن بدن کودک استفاده نمود(4). هر4ساعت يکبار دوز دارو را تکرار کنيد. خوراندن بيش از اين مقدار در طول روز خطرناک است.

پوشيدن لباس به حد کافي

در مورد تعداد پتوهايي که استفاده مي کنيد يا لباس هايي که مي پوشيد به عقل خود رجوع کنيد. اگر احساس گرماي زيادي مي کنيد، از انداختن پتوي اضافي و پوشيدن لباس زيادي بپرهيزيد تا امکان دفع حرارت اضافي بدن از طريق تبخير وجود داشته باشد. اما اگر احساس سرما مي کنيد خود را خوب گرم نگه داريد تا احساس راحتي بيشتري نماييد. در اين گونه مواقع بايد اطفال را که در صورت احساس گرما قادر به خارج کردن لباس هاي خود نيستند مورد توجه خاصي قرار داد. در واقع پوشاندن بيش از حد لباس به کودک و قرار دادن در يک مکان بسيار گرم (مانند داخل اتومبيل) ممکن است باعث تب کردن او شود.

ايجاد يک فضاي درمان کننده

نهايت تلاش خود را مبذول داريد تا در فضاي اتاق بيمار بهترين شرايط را براي بهبود يافتن هرچه زودتر بيماري فراهم آوريد. اتاق را بيشتر از حد گرم نکنيد - پزشکان آلماني اغلب توصيه مي کنند دماي اتاق بيمار بيش از 18/3 درجه سانتي گراد نباشد. اجازه دهيد به اندازه ي کافي هواي تازه جهت تسريع روند بهبودي وارد اتاق گردد. اما به حدي که توليد کوران شود. نور اتاق را طوري تنظيم کنيد که براي بيمار ناراحت کننده نباشد.

اگر مايليد بخوريد

نگران اين که در صورت تب داشتن مي توان چيزي خورد و يا بايد گرسنه ماند نباشيد. برخي از پزشکان مانند دکتر «بلوراک - بوش» نوشيدن مايعات تا پايين آمدن تب و رسيدن تقريبي دماي بدن به دماي طبيعي را توصيه مي کنند. ديگر پزشکان معتقدند در اثر بالا رفتن دماي بدن، کالري بيشتري به مصرف مي رسد و در نتيجه لازم است غذا توسط بيمار مصرف شود. در نهايت بايد گفت مصرف يا عدم مصرف غذا بستگي به اشتهاي بيماري دارد. ولي به هر حال مصرف مايعات به منظور تأمين آب مورد نياز بدن را نبايد از ياد برد.

نحوه ي استفاده از دماسنج

مادرتان با گذاشتن دست خود بر روي پيشاني شما مي توانست ميزان دماي بدنتان را تشخيص دهد. اگر اين استعداد و مهارت را از او به ارث نبرده ايد - يا به روش تعيين دماي بدن با دست اطمينان کافي نداريد - پس بايد به دماسنج اطمينان کنيد. براي رسيدن به بهترين نتيجه در خواندن دما به چند نکته اشاره مي کنيم:

* قبل از استفاده از دماسنج جيوه اي، آن را از قسمت بالا (نه مخزن آن) بگيريد و دست را از ناحيه مچ تکان دهيد تا جيوه زير 96 درجه فارنهايت (يا 35/5درجه سانتي گراد) بايستد. اگر نگران افتادن و شکستن حين تکان دادن آن هستيد دست خود را روي تخت گرفته و دماسنج را تکان دهيد.
* حداقل 30دقيقه پس از خوردن غذا، نوشيدن يا سيگار کشيدن دما را اندازه گيري کنيد. زيرا اين سه موجب افزايش دماي دهان شده و مانع از تعيين دماي دقيق بدن مي گردند.
* دماسنج را زير زبان، در يکي از دو حفره اي که در طرفين دهان قرار دارند بگذاريد. اين نقاط به مويرگ هاي خوني نزديک ترند و دماي بدن را بهتر نشان مي دهند.
* دماسنج را به کمک لب ها، نه به وسيله ي دندان ها، در دهان نگه داريد. به جاي دهان از طريق بيني نفس بکشيد به طوري که دماي اتاق بر دماسنج تأثير نگذارد. دماسنج را دست کم 3دقيقه به همان حالت در دهان نگه داريد. (برخي از پزشکان معتقدند به 5 تا 7دقيقه زمان براي خواندن دماسنج نياز است).
* در کودکان زير پنج سال به جاي دماسنج دهاني از دماسنج مقعدي استفاده نماييد. دماي مقعد نسبت به دماي دهان عموماً يک درجه بيشتر است(5). دماسنج هاي مقعدي کوتاه تر و داراي مخزن گودتري مي باشند. براي استفاده از دماسنج مقعدي کودک را به شکم روي ران هاي خود بخوابانيد و با يک دست نشيمن کودک را نگه داريد تا حرکت نکند. انتهاي دماسنج را مي توان از ژل هيدروکربني لغزنده کرد. دماسنج را در حدود 2/5سانتي متر داخل مقعد فرو ببريد. ولي به زور متوسل نشويد. ظرف چند ثانيه جيوه شروع به بالا آمدن مي کند. پس از 1تا2دقيقه، هنگامي که بالا رفتن جيوه در دماسنج متوقف شد، آن را از مقعد خارج نماييد.
* اگر دماسنج در دهان يا مقعد شکست وحشت نکنيد. جيوه ي داخل دماسنج سمي نيست و معمولاً تنها عارضه اي که از شکستن بجاي مي ماند خراش سطحي دهان يا مقعد است. اما اگر موفق به پيدا کردن همه ي خرده هاي دماسنج نشديد، حتماً به پزشک مراجعه نماييد.
* دماسنج را پس از استفاده با آب سرد و صابون بشوييد. هرگز از آب داغ استفاده نکنيد و هرگز دماسنج را نزديک حرارت قرار ندهيد.
* از دماسنج هاي ديجيتال بر حسب دستورالعمل شرکت سازنده ي آن استفاده کنيد. سپس آنان را با آب گرم و صابون بشوييد. يا با پنبه ي آغشته به الکل تميز نماييد. دماسنج را کاملاً درآب فرو نبريد و مراقب باشيد روي قمستي که مربوط به خواندن دما مي شود آب نريزيد زيرا احتمال خراب شدن آن وجود دارد. هر دو سال يکبار باتري دماسنج را تعويض کنيد.

پي‌نوشت‌ها:

1. Linden.
2. Black elder.
3. Reye's syndrome.
4. در کودکان دوز خوراکي استامينوفن 10 ميلي گرم به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن محاسبه مي شود که معادل يک پيمانه 5 سي سي به ازاي هر 12 کيلوگرم وزن از شربت آن و يا 2 قطره به ازاي هر کيلوگرم وزن از قطره استامينوفن در هر 4 ساعت است. «ويراستار پزشکي»
5. در واقع درجه حرارت مقعدي به حرارت مرکزي واقعي بدن نزديک تراست. «ويراستار پزشکي»

منبع مقاله :
تکاک، دبورا، (1388) درمان هاي خانگي، مترجم: مينا اسماعيلي، ويراستار پزشکي: نويد محمدي، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم.