فلسفه سياسي سبز

 green political philosophy

توجه به ساير مخلوقات بُعد چندان جديدي از تفكر سياسي نيست، اما توجه جدي به تعهدات ما نسبت به محيط زيست حداقل در سنت غربي پديده اي متأخر است. اين توجه به واسطه ي فهم نويني از تكاليف ما نسبت به نسل هاي آتي و برداشتي كمتر انسان محورانه ( anthropocentric ) از اخلاق به وجود آمده است. پديده ي دوم، يعني برداشت كمتر انسان محورانه، منجر به گسترش « دامنه ي توجه » ما از موجودات انساني به ساير گونه هاي زيستي ( يعني موجودات برخوردار از حس )، گياهان و نهايتاً كل محيط زيست ( اعم از كوه ها، رودخانه ها و جنگل هاي باراني ) ‌شده است.
گسترش دامنه ي توجه اخلاقي ما اين سؤال را مطرح مي سازد كه چرا بايد به اين موجودات توجه كنيم. در اين باره دو ديدگاه وجود دارد. ديدگاه اول آن است كه موجودات غيرانساني حاضر در اطراف ما في نفسه داراي ارزش اخلاقي اند. ديدگاه دوم بيان مي دارد كه اين موجودات به علت ارزش اخلاقي شان براي انسان ارزشمندند. تفاوت ميان اين دو ديدگاه با اشاره به بحث « آخرين انسان » به خوبي روشن مي شود. فرض كنيد آخرين انسان روي كره زمين كه خود نيز در شرف نابودي است قصد آتش زدن چند گياه را داشته باشد كه شايد از نوع نادر و زيبايي باشند. آيا اين كار از نظر اخلاقي نادرست است؟ بعضي از معتقدين به نظريه ي « ارزش ذاتي » به اين سؤال پاسخ مثبت مي دهند، هر چند ( بنا به فرض )‌ نه زياني بر منافع انساني وارد مي آيد و نه نيازهاي انساني بدون پاسخ مي مانند.
تمايز ميان ارزش گذاري ابزاري و ذاتي براي محيط زيست به تفكيك ميان نظريه ي سبز « عمقي » و نظريه ي سبز «‌ سطحي » منجر شده است. اين اصطلاحات از آرنه نائس (‌Arne Naess ) اقتباس شده اند. توجه طرفداران نظريه ي سبز سطحي به محيط زيست از علاقه ي اين دسته به انسان نشأت مي گيرد. اما طرفداران عمقي محيط زيست به آنچه نائس « حق مساوي همه ي اشكال حيات براي زندگي و شكوفايي » مي خواند متعهدند. تعهد به حقوق مساوي گاهي مساوات طلبي زيست محيطي ( biospheric egalitarianism ) هم خوانده مي شود. ديدگاه مزبور مورد اين انتقاد قرار گرفته است كه نبايد به ويروس آبله همان حقوقي را نسبت داد كه به اشكال كمتر زيان آور حيات نسبت داده مي شود.
منبع مقاله :
پايك، جان، (1391)، فرهنگ اصطلاحات فلسفه ي سياسي، مترجمان: سيد محمدعلي تقوي- محمدجواد رنجكش، تهران: نشر مركز، چاپ اول