نويسنده: امير احمدي داراني
« بعضي وقت ها در کيف مدرسه پسرم وسايلي را مي بينم که از خودش نيست مثل تراش، خط کش، پرگار و خودکار. مي فهمم که از بچه هاي ديگر برداشته است. چندين بار هم پسرم را کتک زدم ولي فايده اي نداشته. جرأت نمي کنم به مدرسه خبر دهم چون مي ترسم براي فرزندم بد شود ».
«مادر يک کودک»
دزدي در تمام جوامع، صفتي زشت و ناپسند به حساب مي آيد. هيچ کودکي دزد به دنيا نمي آيند. محيط خانواده اولين جايي است که به کودک ياد مي دهد دست به چنين کار زشتي بزند.
دزدي به معني برداشتن اموال ديگران، بدون اجازه و پنهاني است. دزدي کودکان ابتدا از وسايل کوچک در منزل شروع مي شود و کم کم به وسايل با ارزش تر، تبديل مي شود.
مثال هايي از دزدي کودکان:
- سر کيف پدر و مادر يا افراد خانواده رفتن و پول برداشتن
- پيدا شدن وسايلي مثل خودکار، مداد، تراش، خط کش، مداد رنگي در کيف کودک شما
- برداشتن وسيله از مغازه ها و فروشگاه ها
- برداشتن خوراکي هايي که مادر در خانه پنهان مي کند.
- برداشتن اسباب بازي دوستان
نوع اشيايي که توسط کودکان دزديده مي شود بستگي به نوع فرهنگ و سطح اقتصادي خانواده و تربيت کودک در خانواده دارد. کلمه دزدي را در 4 سال اول زندگي نبايد به کار برد چون کودک نمي تواند مال خودش را از ديگران تشخيص دهد و نمي داند مالکيت چيست و تصور مي کند هرچه بخواهد مي تواند بردارد اما بچه ها در سن 6 سال با مفهوم مالکيت به خوبي آشنا مي شوند و مي دانند مالکيت چيست و نبايد چيزي را بدون اجازه برداشت (پندلي 2007).
در تحقيقي که روي 29760 دانش آموز، در 100 مدرسه در سراسر کشور آمريکا انجام شد، اين نتايج به دست آمد.
35 درصد پسران و 26 درصد دختران، دزدي از يک فروشگاه را اذعان کردند.
20 درصد دانش آموزان گفته اند چيزي از يک دوست به سرقت برده اند.
23 درصد دانش آموزان گفته اند چيزي از پدر و مادر و خويشاوندان سرقت کرده اند (ديويد کراري (1) 2012).
والدين در برابر کودکشان مسئول هستند و بايد صداقت و درست زندگي کردن را به آنها بياموزند.
نقش خانواده در کاهش دزدي
راست گويي و صداقت و درستي و رفتار خانواده مي تواند کودکان را تا حدّ زيادي تحت تأثير قرار دهد. چون اوّلين الگوهاي کودکان پدر و مادر هستند.وقتي کودک دبستاني مي بيند که پدرش در خيابان کيف پولي را پيدا مي کند و با سخن زياد کيف پول را به صاحبش مي رساند، کودک ياد مي گيرد که نمي توان مالک اموال ديگران شد و درستي رفتار را مي آموزد.
نقش فيلم و کتاب
خواندن کتاب هاي داستان که در آن ها راستي و صداقت باعث موفقيت فرد در زندگي مي شود يا کتاب هايي که دزدي را عملي زشت مي دانند و فردي که دزدي کرده است رسوا مي شود و به دردسر مي افتد براي بچه ها مفيد است و هم چنين کارتون هايي که راستي و صداقت را نشان مي دهد، توصيه مي شود. اما مشاهده ي فيلم ها و کارتون هايي که در آن دزدي و سرقت راهي براي فرار از مشکلات است باعث مي شود که کودکان با قهرمان هاي فيلم ها همانند سازي کنند و از آنها تقليد کنند توصيه مي شود خانواده ها به کودک اجازه ي تماشاي اين فيلم ها را ندهند.علل دزدي در کودکان
علل دزدي در کودکان را مي توان به سه دسته تقسيم کرد.1- علل مادي
2- علل رواني و عاطفي
3- علل اجتماعي
علل مادي دزدي
بعضي از کودکان به علت فقير بودن و نداشتن تغذيه ي مناسب، نداشتن لباس مناسب، نداشتن پول توجيبي، نداشتن اسباب بازي و... دست به دزدي مي زنند.علل رواني و عاطفي دزدي
گاهي کودک مورد بي توجّهي، بي محبتي، خشونت و تبعيض خانواده قرار مي گيرند و در برابر اين مسائل، دست به دزدي مي زنند. کوکان مي خواهند با اين کار خود، با خانواده لجبازي کنند و يا انتقام بگيرند و از اين طريق عقده هاي رواني خود را تخليه کنند. مثلاً کودکي که توسط پدرش تنبيه شده، لوازم مورد احتياج پدرش را مي دزدد و به اين صورت انتقام مي گيرد.علل اجتماعي دزدي
وقتي کودک شاهد دزدي باشد، دزدي را ياد مي گيرد. والدين اولين الگوي کودک هستند. پدري که وسايل اداره را براي استفاده ي شخصي به خانه مي آورد، دزدي را به فرزندش مي آموزد. گاهي کودک، دزدي را از دوستان خود ياد مي گيرد. گاهي از محيط اجتماعي که در آن زندگي مي کند و گاهي به علت عدم کنترل خانواده دست به دزدي مي زند. وسايل ارتباط جمعي و فيلم هايي که در آن دزدي نشان داده مي شود يکي از راه هايي است که کودک دزدي را ياد مي گيرد.پيش گيري
توصيه هاي زير کمک زيادي به شما جهت پيش گيري از دزدي در کودکان مي کند.1- والدين در گفتار و عمل به طور جدّي مخالف دزدي باشند تا کودکان از آنها ياد بگيرند و با اين روحيه بزرگ شوند.
2- صحبت کردن با کودک به روش منطقي و آگاه کردن کودک از مشکلاتي که دزدي براي افراد به وجود مي آورد، در کاهش اين رفتار بسيار مفيد است.
3- وسايلي که دزدي را در کودک وسوسه مي کنند را دور از دسترسي کودک نگه داريد.
4- اجازه ندهيد کودکان فيلم هايي را که در آنها دزدي نشان داده مي شود ببينند.
5- اعتماد به نفس کودک را در صداقت و خوب بودن و داشتن رفتارهاي درست، بالا ببريد تا کودک حتي افکار منفي را نيز به ذهن خود راه ندهد. مثلاً با تعريف و تمجيد کردن از صداقت و پاک بودن فرزندتان، در ميهماني ها و در فاميل و بين دوستان، اعتماد به نفس او را بالا ببريد.
6- مجازات هاي قانوني دزدي را براي کودک توضيح دهيد و بگوييد اگر کسي مرتکب اين عمل شود هيچ کس نمي تواند به فردي که دزدي کرده است کمک کند.
7- رفتارهاي صادقانه کودک را تحسين و تشويق کنيد. مثلاً اگر کودک وسيله بازي خواهر يا برادرش را با اجازه گرفتن، قرض گرفت اين کار او را تحسين کنيد. يا اگر پولي پيدا کرد و به شما تحويل داد او را تشويق کنيد.
روش هاي درمان دزدي در کودکان
براي رفع اين مشکل اول بايد فهميد که علت دزدي کودک چيست؟ آيا کودک براي رفع نيازهايش از جيب ديگران پول بر مي دارد؟ آيا با اين کار مي خواهد توجه خانواده را به خود جلب کند يا مي خواهد از افراد خانواده انتقام بگيرد و با آنها لجبازي کند؟ آيا از دوستان يا افراد ديگر آموخته؟ بعد از اين که علت اصلي دزدي مشخص شد درصدد رفع آن برآيند. براي درمان دزدي روش هاي زير پيشنهاد مي شود.1- اگر کودک براي اولين بار وسيله يا پولي برداشته، او را به گوشه اي خلوت برده و در مورد زشتي کارش با او صحبت کنيد و به هيچ عنوان کودک را کتک نزنيد يا تحقير نکنيد. ناديده گرفتن دزدي کودکان احتمال اين کار را بيشتر مي کند (هرناندز (2) 2007).
2- براي کودکاني که اولين بار دست به اين کار مي زنند، کافي است که آنان را متوجه اين عمل ناشايست شان بکنيم بدون اينکه برچسب دزدي به کودک زده شود. به کودک بگوييد اگر قول بدهند اين کار را تکرار نمي کنند، دزدي آنها پنهان خواهد ماند.
3- از کودک بخواهيد هر هفته ليستي از چيزهايي را که نياز دارد بنويسد و شما با توجه به توان اقتصادي خانواده، آنها را برايش تهيه کنيد. اگر موارد غير ضروري بود براي کودک توضيح دهيد که شرايط ما به گونه اي است که الان نمي توانيم اين وسايل را براي شما تهيه کنيم ولي بعداً آن را تهيه مي کنيم.
4- اعتراف خواستن از کودکي که دزدي کرده و برچسب زدن به او نزد ديگران، عملي ناصحيح و غير عاقلانه است و آسيب هاي روحي به کودک وارد مي کند (آکادمي کودکان آمريکا 2011).
5- کودک را تنبيه بدني نکنيد. تحقيقات نشان مي دهد اگر چه در بعضي موارد تنبيه، مؤثر بوده ولي در بعضي کودکان باعث حالت انتقام جويي و تکرار دزدي شده است.
6- اگر دزدي تکرار شد، مجازات مناسبي براي کودک در نظر بگيريد (هرنانذر (3)2007). مثلاً بعضي از امتيازاتش چند روز حذف شود مثل پارک رفتن، بازي با کامپيوتر، ميهماني رفتن، دوچرخه سواري و موارد مورد علاقه کودک، متناسب با دزدي حذف شود (اسکاتزدال (4) 2000).
7- کودک بايد شيء دزديده شده را به صاحبش برگرداند و از او معذرت خواهي کند. اگر آن شيء خراب شده و يا از بين رفته باشد. بايد پولش را به صاحبش بپردازد و از پول توجيبي خود اين کار را کند (آنت، ناي (5) 2000 و آکادمي کودکان آمريکا 2011).
پي نوشت ها :
1- David crary
2- Hernandez
3- Hernande
4- Scottsdoal
5- Annette Nay
احمدي داراني، امير؛ (1392)، چگونه با کودکان دبستاني رفتار کنيم؟ تهران: وراي دانش، چاپ اول
