حقایقی پیرامون صورت‌های فلکی برای کودکان

به غیر از 13 صورت فلکی مرتبط با علائم زودیاک چندین صورت فلکی دیگر نیز وجود دارد که ـ ـ هرچند از محبوبیت برخوردار نیستند ـ ـ اما در نوع خود بسیار جالب هستند. در حقیقت چیزی در حدود 88 صورت فلکی در آسمان وجود دارد و در این جا برخی از حقایق جالب پیرامون آنها آورده شده است.
با وجود این که اصطلاح "صورت فلکی" معمولاً برای شکل ستاره‌ های قابل مشاهده در آسمان شب به کار برده می‌شود اما به لحاظ فنی این اصطلاح به "ناحیه‌ای از کره ی سماوی" اشاره دارد. با این وجود تعریف فنی آن محدود به ستاره شناسی مدرن می‌شود و کار برد عامیانه ی این اصطلاح برای توصیف شکل‌های جذاب پدید آمده به وسیله ی اجرام آسمانی گوناگون ـ ـ به خصوص ستارگان ـ ـ ادامه دارد.
نمای یک "شیر" و یا یک "کمان دار" در آسمان برای علاقه‌مندان مبتدی تماشای آسمان یک لذت محسوب میشود. با این وجود از نقطه نظر یک ستاره شناس این کار بسیار راحتتر است که ستارهای خاص را بر مبنای صورت فلکیای که به آن اختصاص داده شده است تعیین نماییم. هنگامی که شما بدانید که یک کشور در کدام قاره قرار دارد این کار بسیار آسانتر می‌شود که بتوانیم آن را در روی نقشه ی جهان پیدا کنیم. به همین ترتیب هنگامی که شما بدانید که یک ستاره به کدام یک از صور فلکی تعلق دارد آنگاه یافتن مکان آن ستاره نسبتاً آسان میگردد.

حقایقی پیرامون صور فلکی

از میان 88 صورت فلکی‌ای که در سال 1922 مورد قبول اتحادیه ی ستاره شناسی بین المللی (IAU) واقع شدند، 36 تای آنها در آسمان شمالی و 52 تای آنها در آسمان جنوبی قرار گرفته‌اند. بزرگترین صورت فلکی موجود در آسمان هیدرا است که مساحتی برابر با 1303 درجهی مربع را در بر میگیرد. از طرف دیگر کوچکترین آنها صورت فلکی چلیپا با مساحتی برابر با 68 درجه ی مربع است.
» یونانیان باستان اولین افرادی بودند که به تعریف کردن صور فلکی پرداختند. ستاره شناس اسکندریهای، کلودیوس پتولمی در رساله ی ستاره شناسی خود با نام المجست، 48 صورت فلکی را توصیف نموده است. این صور فلکی شامل برخی از محبوب‌ترین صور فلکی مانند دب اکبر، آندرومد و قنطورس میشوند. در نهایت صور فلکی جدید بسیاری به فهرست پتولمی افزوده شدند. یوهانس هولیوس بنیان گذار توپوگرافی قمری به تنهایی 10 صورت فلکی جدید را به این فهرست اضافه نمود.
» این یوجین جوزف دلپورته، ستاره شناس بلژیکی بود که کرانهای درستی را برای هر یک از این صور فلکی مطرح ساخت. این امر به نحوی صورت پذیرفته بود که هر گوشه و کناری از آسمان تحت پوشش قرار داده شده بود. دلپورته کار خود را بر مبنای کار بنجامین ای. گولد -- یک ستاره شناس آمریکایی که به عنوان اولین فردی شناخته میشود که این نظریه را مطرح ساخت که کره‌ های آسمانی باید از سر حدهای مشخصی برخوردار باشند – انجام داد.
» تقریباً تمامی صور فلکی از افسانهای مرتبط با خود بر خوردار هستند. در واقع اکثر اینها شخصیتهایی افسانهای هستند که خدایان یونانی به آنها مکانی را در آسمان بخشیده بودند. این اشخاص شامل شاه قیفاووس، همسر او کاسیوپیا و دخترش آندروما، هرکول -- پسر زئوس و آلکمینه، لئو -- یک شیر نمیایی که به وسیله ی هرکول کشته شد -- پرسیوس -- پسر زئوس و داناا، پگاسوس -- اسبی که از خون ریخته شده ی مدوز کسی که پرسیوس او را کشت حیات پیدا کرد، و غیره می‌شوند.
» صور فلکی به دو نوع دسته بندی میشوند -- صور فلکی قطب گرد که همواره در آسمان دیده میشوند و صور فلکی موسمی که تنها در بخشی از سال به چشم میآیند. این که شما یک صورت فلکی را به شکل یک صورت فلکی قطب گرد می‌بینید و یا به شکل یک صورت فلکی موسمی بستگی به عرض جغرافیایی شما خواهد داشت. به عنوان نمونه از قطب شمال تمامی صور فلکی واقع شده در سمت شمال خط استوای آسمانی به شکل صور فلکی قطب گرد به چشم میآیند.
» هر چند که دسته ی ستاره ی ملاقه ی بزرگ تنها بخشی کوچکی از صورت فلکی دب اکبر است اما بسیار محبوبتر از خیلی از دیگر صور فلکی است. این دسته ی ستاره به شکل یک ملاقه ی بزرگ و یا ملاقه است و نام آن از این جا میآید. این صورت فلکی را که Plough (یا plow) نیز نامیده میشود میتوان به آسانی و با استفاده از ظاهر متمایز آن و هفت ستاره ی درخشان در آسمان پیدا نمود. از همه مهمتر اینکه میتوان از آن به عنوان راهنمایی در جهت یافتن مکان دیگر اجرام آسمانی مانند ستاره ی قطبی (ستاره ی شمال) استفاده کرد.
با وجود این که این فهرست در نوع خود تحسین بر انگیز است، اما تمامی این صور فلکی محبوب نیستند. در واقع ممکن است بسیاری از شما برای اولین بار با برخی از این نامها رو به رو شده باشید. از جمع این صور فلکی، محبوبترین آنها 13 صورت فلکی زودیاک (که نمایانگر علائم زودیاک هستند) و چند صورت فلکی جداگانه هستند، مانند صورتهای فلکی دب اکبر، دب اصغر، آندروما و غیره.

صورتهای فلکی محبوب

در حدود نیمی از این 88 صورت فلکی خیلی پیشتر از این که به وسیله ی اتحادیه ی ستاره شناسی بین المللی تشخیص داده شوند توسط یونانیهای باستان شناسایی شده و به صورت فهرست وار لیست شده بودند. در طول گذر سالیان این صورتهای فلکی برای خود جای گاهی را در میان فرهنگهای مختلف باز نمودند و این امر به نوبه ی خود در محبوبیت آنها سهیم بوده است.
» صورت فلکی دب اکبر را میتوان در طول سال در آسمانی شمالی مشاهده نمود. این صورت فلکی با نام دسته ستاره ی "ملاقه ی بزرگ" مشهور است. این صورت فلکی با استفاده از شکل چهار گوش ملاقه ی بزرگ که بدن خرس را تشکیل میدهد و یک رشته ستاره که دم خرس را شکل میدهند شناسایی میشود.
» حتی مکان صورت فلکی دب اصغر را نیز میتوان به مانند دب اکبر در آسمان شمالی پیدا کرد. این صورت فلکی با نام دسته ستاره ی "ملاقه ی کوچک" مشهور است. ستاره ی قطبی، a. k. a. یا ستاره ی قطب یکی از درخشانترین ستاره‌ ها در این صورت فلکی است و پیدا کردن آن میتواند کار تعیین موقعیت نمودن صورت فلکی دب اصغر را به طور قابل ملاحظهای آسان سازد.
» اوریون یکی از قدیمیترین صور فلکیای است که نوع بشر شتاخته است. این واقعیت که این صورت فلکی قابل مشاهده در سر تا سر جهان است آن را بدل به یکی از محبوبترین صور فلکی در جهان مینماید. این صورت فلکی برخی از درخشانترین ستاره‌ ها را به همراه خود دارد، که در بخشیدن ظاهری متمایز به آن در بین ماه‌ های دسامبر و آوریل سهم ایفا مینمایند.
» لئو یکی از محبوبترین و هم چنین آسانترین صور فلکی برای یافتن در آسمان است. این صورت فلکی را میتوان در نیم کره ی شمالی در فصل بهار و در نیم کره ی جنوبی در فصل پاییز مشاهده نمود. شما به منظور تعیین نمودن موقعیت صورت فلکی لئو در آسمان باید به دنبال یک علامت سؤال معکوس در آسمان بگردید؛ این شکل دم شیر محسوب میشود.
» صورت فلکی اسکورپیوس در نیم کره ی جنوبی و در نزدیکی مرکز کهکشان راه شیری قرار گرفته است. در صورتی که شما در نیم کره ی شمالی زندگی مینمایید، آن گاه شما میتوانید در فصل تابستان این صورت فلکی را در جهت جنوب پیدا کنید. آنتارس (ستاره ی دو گانه ی قلب العقرب)، ستارهای غول پیکر در صورت فلکی اسکورپیوس، یافتن مکان این صورت فلکی را نسبتاً آسان میگرداند.
» هیدرا نه تنها بزرگترین، بلکه هم چنین طولانیترین صورت فلکی از میان همه ی آنها است. شباهت این صورت فلکی به مار، هیدرا را به عنوان بخشی از چندین افسانه قرار داده است. بر طبق یکی از چنین افسانه‌ هایی، این مار نه سر -- لرنائین هیدرا -بود که به وسیله ی هرکول در یکی از خانهایش کشته شد و در آسمان قرار داده شد.
پس دفعه ی بعدی که به آسمان نگاه میکنید، قطعاً در موقعیت بهتری برای بر داشت کردن از چیزهایی که میبینید قرار خواهید داشت. در واقع، شما حتی میتوانید پای خود را فراتر گذارید و به یک انجمن ستاره شناسی بپیوندید. علم ستاره شناسی یکی از جذابترین عرصه‌ های علم است. در حقیقت، چیزهای بسیاری وجود دارند که باید در باره ی این جهان دانسته شوند و آن چه را که ما اکنون به خاطر دانش آن به خود میبالیم تنها قسمت کوچک بالایی یک کوه یخ است.