حقایقی درباره‌ی شبیه سازی انسان

در حالی که برخی بر این باورند که شبیه ‌سازی انسان چیزی معادل سر هم بندی کردن طبیعت است، بسیاری نیز به دلیل مزایای آن بر سر ذوق آمده‌اند. در این ‌جا ما به بحث و بررسی حقایقی در مورد شبیه ‌سازی انسان می‌پردازیم تا درک کنیم شبیه سازی انسان دقیقاً چیست و چرا تا به این اندازه محل بحث است.
"یک انسان شبیه ‌سازی شده‌ی قدرتمند به نجات نوع بشر می‌آید". این جمله می‌تواند خلاصه یک فیلم هیجان ‌انگیز علمی - تخیلی باشد، روی دادی که کاملاً ساخته و پرداخته ذهن است و از واقعیت فاصله‌ی بعیدی دارد. با این حال، بعد از تولد دالی ( Dollyگوسفندی که اولین موجود شبیه ‌سازی شده بود) به نظر می‌رسید این مفهوم به واقعیت تبدیل شده باشد. در حالی که دانشمندان در سراسر جهان، هنوز در مورد نقاط عطف پیش رفت فزاینده‌‌ی دانش در حوزه‌ی ژنتیک انسانی اندیشه می‌کردند و آن را امیدوار کننده می‌دانستند، یک گروه از دانشمندان با هدایت دکتر ایان ویلموت در مؤسسه‌ی روزلین در اسکاتلند، موفق به ساخت دالی شدند. او اولین تلاش موفق در زمینه‌ی شبیه ‌سازی حیوانات محسوب می‌شود. از آن پس شیبه ‌سازی (Cloning) بدل به موضوعی جنجالی هم در زمینه‌ی علمی و هم در زمینه‌ی اخلاقی گردید، گر چه بیشتر این بحث و جدال‌ها حول محور شبیه ‌سازی انسان می‌گردد. برای درک این نگرانی‌ها ابتدا باید با حقایقی در مورد شبیه ‌سازی انسان بیشتر آشنا شویم.

شبیه‌سازی انسان چیست؟

ساده‌ترین پاسخی که می‌توان به این پرسش داد این است که شبیه ‌سازی انسان خلق یک کپی از یک انسان دیگر بدون دخالت تولید مثل جنسی و استفاده از اسپرم و تخمک انسانی است. این کار چگونه انجام می شود؟ در این حالت هسته یک سلول از فرد دهنده (کسی که شبیه سازی از روی سلولهای او انجام می شود) از سلول جدا سازی می‌شود. سپس این هسته وارد تخمکی می‌شود که هسته‌ی آن قبلاً خارج شده است. سپس تخمک در معرض مواد شیمیایی و شوک الکتریکی قرار می‌گیرد. در نتیجه هسته سلول دهنده با تخمک میزبان ادغام می‌شود و تقسیم سلولی آغاز می‌گردد. هنگامی که تخمک (که در این مرحله آن را تخم بارور می‌نامیم) سطح مورد نظر از تقسیم سلولی را انجام داد، آن را با استفاده از روش لقاح آزمایشگاهی در رحم مادر جای گزین قرار می‌دهند. این نوع از شبیه ‌سازی را با عنوان شبیه ‌سازی تولید می‌شناسند. دالی با این روش ساخته شده است.
نوع دیگری از شبیه ‌سازی، شبیه ‌سازی درمانی است. در این روش، به جای قرار دادن نطفه در رحم مادر، نطفه رشد کرده و به سلول‌های بنیادی تبدیل می‌شود. این سلول‌های بنیادی می‌توانند رشد کنند و اندام‌های بدن انسان مانند پوست، کبد و قلب را بسازند .سپس این اندام‌ها جای گزین اندام‌های از بین رفته‌ی فرد دهنده می‌شوند. شبیه ‌سازی درمانی نویدی برای کسانی است که از اختلالات فرساینده سیستم عصبی هم چون آلزایمر و پارکینسون رنج می‌برند. از آن جایی که این اندام‌ها بر اساس ژنتیک فرد بیمار ساخته شده‌اند، بدن او آنها را پس نمی‌زند.
دانشمندان بر روی شبیه ‌سازی درمانی و سلول‌های بنیادی جنینی تحقیقاتی انجام داده‌اند تا پاسخی برای بسیاری از بیماری‌های بشر بیابند.

بررسی جوانب مثبت و منفی

شبیه ‌سازی انسان یک گام بزرگ است. درست پس از شبیه ‌سازی موفقیت آمیز دالی، علاقه به شبیه ‌سازی انسان در جامعه علمی رو به افزایش گذاشت. اما قبل از آن که بخواهیم نظری راجع به عقلانی بودن شبیه ‌سازی انسان ارائه دهیم لازم است مزایا و معایب آن را بررسی کنیم.

مزایا

درمان نا باروری: شبیه ‌سازی انسان می‌تواند یک برکت برای زوج‌های نا بارور تلقی شود، چرا که در شبیه ‌سازی تولید مثلی، از تلفیق سلول‌های جنسی استفاده نمی‌شود.
درمان بیماری‌ها: همان طوری که قبلاً ذکر شد، شبیه ‌سازی درمانی می‌تواند به عنوان راهی برای درمان بسیاری از بیماری‌های تحلیل برنده هم چون اختلالات سیستم عصبی، آسیب نخاعی و نا رسایی اندام‌های بدن مورد استفاده قرار بگیرد؛ هم چنین با این روش می‌توان کل یک اندام را باز سازی کرد. این گونه از شبیه ‌سازی می‌تواند تغییرات زیادی در زندگی بیماران ایجاد کند.
جای گزینی ژن معیوب: کسی که دارای ژن‌های معیوب است هر چقدر از اصول زندگی سالم پیروی کند باز هم به بیماری مبتلا می شود. پیش رفت در شبیه ‌سازی انسان، کمک خواهد کرد که ژن‌های معیوب با ژن‌های سالم جای گزین شوند.
درمان‌های زیبایی: بسیاری افراد به علت عمل‌های جراحی پلاستیک و یا زیبایی به بیماری‌های مختلفی دچار می‌شوند. یکی دیگر از مزایای شبیه ‌سازی درمانی، خلاصی از این بیماری‌هاست.

معایب و اشکالات

نرخ پایینِ میزان موفقیت: فناوری شبیه ‌سازی هنوز در مراحل ابتدایی است. آزمایش بر روی حیوانات نشان می‌دهد که میزان موفقیت شبیه ‌سازی حیوانات بسیار کم است. در بیش از 90٪ موارد تلاش برای تولید فرزندان زنده در حیوانات با شکست مواجه شده است.
وجود اختلالات در فرزندان ساخته شده: سیستم ایمنیِ حیوانات شبیه ‌سازی شده ضعیف عمل می‌کند، از این رو آن‌ها در معرض ابتلا به عفونت قرار دارند. هم چنین آن‌ها مستعد رشد تومور و اختلالات دیگر هستند و اغلب در جوانی می‌میرند. برای مثال گروهی از دانشمندان ژاپنی که تعدادی موش را شبیه ‌سازی کرده بودند، از مرگ زود هنگامشان گزارش دادند.
فرایندهای پیچیده و گران قیمت: در شبیه‌سازی دالی 277 تخمک مورد استفاده قرار گرفت که از این تعداد تنها 30 تخمک شروع به تقسیم کردند و از آن میان 9 تخمک در مرحله‌ی بار داری قرار گرفتند. تنها یکی از آن‌ها جان سالم به در برد.
تمام این مسائل که منتهی به پیامدهایی جدی شده‌اند موجب شدند منطقی بودنِ شبیه سازی انسان در هاله‌ای از ابهام قرار بگیرد.

آیا شبیه سازی انسان اخلاقی است؟

آیا شبیه ‌سازی انسان اشتباه است؟ این سؤالی است که اذهان بسیاری را به خود مشغول کرده‌ است. علاوه بر عواقب شبیه ‌سازی از دیدگاه علمی، این مسئله موجب مطرح شدن مسائل اخلاقیِ جدی‌ای نیز شده است. مسائلی از این دست:
آیا ما می‌توانیم در جای گاه خدا قرار گرفته و تصمیم بگیریم نوزادان انسان چگونه متولد شوند؟ در حال حاضر از کلون‌های انسانی برای موارد پزشکی و درمانی استفاده می شود؛ اما با پیش رفت فناوری‌های علمی امکان دارد شبیه ‌سازی به دلایل دیگر نیز انجام شود مثلاً فقط برای ساختن یک کپی جوان‌تر از یک فرد پیر. در این صورت آیا این بی ‌احترامی‌ای به تمام بشریت نخواهد بود؟
کودکی که از طریق شبیه ‌سازی ایجاد شده است در جامعه چه جای گاهی خواهد داشت؟ او با چه چالش‌های اجتماعی‌ای مواجه خواهد شد؟ والدین چنین کودکی چه کسانی هستند؟ شاید شبیه سازی انسان امکان پذیر شود اما چه کسانی و چگونه این کار را انجام خواهند داد؟

واقعیت‌ها

یک کلون (فرد شبیه سازی شده) کپی دقیق فرد دهنده‌ی ماده ژنتیکی نیست چرا که DNA میتو کندری متعلق به فرد دهنده نیست. هم چنین هر فرد به میزان زیادی تحت تأثیر تجربیات و محیط زیست خود قرار دارد؛ در این موارد همیشه میان دهنده‌ی DNA و کلونش تفاوت وجود دارد.
پدر و مادری ندارد چرا که نتیجه تولید مثل غیر جنسی است.
کلون را نمی توان به عنوان خواهر، برادر، دختر و یا پسر اهدا کننده در نظر گرفت.
گرچه کلون از سلول‌های یک فرد بالغ شکل گرفته است اما زندگی خود را به عنوان یک نوزاد شروع می‌کند.
شبیه ‌سازی انسان به طور قانونی در بسیاری از کشورها ممنوع است.
این شیوه در بریتانیای کبیر فقط برای اهداف درمانی قانونی اعلام شده است.
در سال 2001، یک گروه از دانشمندان با هدایت پانایوتیس زاوس (Panayiotis Zavos) اعلام کردند که تا دو سال دیگر یک انسان شبیه ‌سازی شده تولید خواهند کرد.
با وجود ادعاهایی که شده است تا به حال هیچ گونه موفقیتی در شبیه ‌سازی انسان حاصل نشده است. بسیاری در جستجو برای دست یابی به این هدف هستند. واقعیت این است که شبیه ‌سازی انسان پتانسیل بسیاری دارد و در حال حاضر لازم است برروی آن تمرکز دقیقی شود. اما سؤال این جاست: آیا چنین چیزی امکان دارد؟