نويسنده: سيد حميد آتش پور
آزمون ها و روش هاي خودسنجي مختلفي براي شناسايي اعتياد به کار معرفي شده اند که در ادامه به برخي از آنها اشاره مي شود:
1) آزمون سنجش اعتياد به کار (EMODE)
الف- آيا هميشه خواب کارهاي خود را مي بينيد؟بله □ خير.□
(پاسخ يک معتاد به کار بله است)
ب- چه قدر از آن چه که مي خوانيد، به طور مستقيم به کارتان مربوط مي شود؟
□ تمام آن چه را که مي خوانم
□ بيش تر از نصف
□ کم تر از نصف
□ براي کارم زياد مطالعه نمي کنم
( يک فرد معتاد به کار گزينه ي اول را انتخاب مي کند)
ج - کدام عبارت براي شما مناسب تر است؟
□ نمي خواهم کار کنم، بلکه مي خواهم کار دل خواهم را دنبال کنم.
□ کاش هميشه جمعه بود.
□ کار کردن از 7 صبح تا بعد از ظهر راهي مشخص براي زندگي کردن است.
□ براي پول در آوردن سخت کار مي کنم.
( پاسخ اکثر معتادين به کار گزينه ي سوم است)
د- شما چند ساعت کار مي کنيد؟
□ 40 تا 50 ساعت
□ 50 تا 60 ساعت
□ حدود 70 ساعت
□ بيش تر از 70 ساعت
(اغلب معتادين به کار حدود 70 يا بيش تر از 70 ساعت در طول هفته کار مي کنند)
هـ - براي سه پرسش زير پاسخي را انتخاب کنيد که هم آهنگي بيش تري با واژه هاي ذهني شما دارد:
در مقابل 8 شب ، واژه هايي چون:
□ ساعت رفت و برگشت
□ استراحت در منزل
□ رفتن به کنفرانس
□ بدن سازي
□ انجام دادن کارهاي شرکت
در مقابل رايانه، واژه هايي چون:
□ کشف
□ ارتباط
□ شريک
□ گيجي و سردرگمي
در مقابل تعهد، واژه هايي چون:
□ همسرم
□ درآمد ثابت
□ ميزان کم
□ مادر- فرزند
و- کدام چهره به شما شبيه تر است؟
□ معلم سرخانه ي فرزندتان
□ چشم گير بودن به عنوان بهترين دوست ديگران
□ شخص تحويل دهنده ي پيتزا در دفاتر کار، آبدارچي
□ نگهبان و مراقب آخر شب اداره
ز- در يک مهماني درباره ي چه چيزي صحبت مي کنيد؟
□ خانواده
□ شايعات مربوط به شرکت
□ بازي و سرگرمي
□ آب و هوا
□ پروژه هاي بعدي
ح - زير دوش به چه چيزي فکر مي کنيد؟
□ هيچ چيز
□ نقشه ها و برنامه هاي تان در طول روز
□ غذا
□ شست و شو و خشک کردن
□ پروژه ي بزرگ بعدي
ط- در زندگي اجتماعي خود زماني را براي خلوت کردن و انجام دادن امور معوقه اختصاص مي دهيد؟
□ به ندرت
□ فقط وقتي که براي يک ضرب الاجل مجبور به اين کار بوده ام
□ بعضي وقت ها
□ چه زندگي اجتماعي اي؟
ي - کدام يک از عوامل زير، شما را از رفتن به سر کارتان باز مي دارد؟
□ خستگي
□ گلودرد
□ بدن درد و عرق سردکردن
□ بي هوشي
ک- در مورد مرخصي گرفتن چگونه فکر مي کنيد؟
□ تنها دليل من براي کار کردن است
□ فرصتي عالي براي استراحت و آرامش
□ وقتي درمرخصي هستم به سختي مي توانم آرامش داشته باشم
□ تغييري عالي در زندگيم است
□ من هرگز مرخصي نمي گيرم
ل - زماني که از تعطيلات يک هفته اي بر مي گرديد، اولين موضوعي که به ذهن تان خطور مي کند چيست؟
□ از اين که در غياب من کارهاي خانه و اداره باقي مانده است تعجب مي کنم
□ نامه هاي رسيده را بر مي دارم
□ براي ايميل فرستادن و بررسي گزارش ها آماده مي شوم
س- ارتباط شما با هم کارتان با کدام يک از گزينه هاي زير بهتر توصيف مي شود؟
□ مؤدبانه اما سرد
□ يک دوستي گذرا
□ يک دوستي بي پايان
□ يک رابطه ي هيجاني
ف - آيا تاکنون به دليل گرفتاريِ کاري، از شرکت در يک برنامه اجتماعي سرباز زده ايد؟
□ خير
□ بله، اما به ندرت
□ اغلب آن را انجام مي دهم
ض- پس از ساعت 17، مقداري از وقتم را با ....صرف مي کنم.
□ دوستانم
□ شريک، همسر يا فرد پر اهميت ديگر
□ هم کارانم
□ رئيسم
2) آزمون خطر اعتياد به کار ( WART)
1- من ترجيح مي دهم به جاي کمک گرفتن از ديگران، اغلب کارها را خودم انجام دهم.2- هنگامي که منتظر کسي هستم يا وقتي که کاري بيش از حد طول مي کشد، بي حوصله و بي قرار مي شوم.
3- به نظر مي رسد که من مرتب در حال عجله کردن و مسابقه دادن با زمان هستم.
4- هنگامي که در حال انجام دادن کاري هستم و مزاحمم مي شوند، عصباني مي شوم.
5- من هميشه مشغول انجام دادن کاري هستم و چند کار براي انجام دادن در برنامه ام دارم.
6- من فکر مي کنم که هميشه در يک لحظه مشغول انجام دادن دو يا سه کار هستم (مثلاً در حالي که مشغول غذا خوردن هستم، يادداشت مي نويسم يا با تلفن صحبت مي کنم).
7- من با انجام دادن کار فراتر از توانم، بيش از تعهدي که به خود دارم عمل مي کنم.
8- هنگامي که کاري انجام نمي دهم، احساس گناه مي کنم.
9- براي من بسيار مهم است که نتايج عيني کاري را که انجام مي دهم، ببينم.
10- من علاقه ي بيش تري به نتيجه ي نهايي کارم در مقايسه با فرايند کار دارم.
11- به نظر مي رسد که کارها با آن سرعتي که مي خواهم پيش نمي روند.
12- هنگامي که کارها طبق روال مورد علاقه ي من پيش نمي روند، کنترل خود را از دست مي دهم.
13- با اين که سؤالي را يک بار پرسيده ام، بدون اين که متوجه باشم، دوباره آن را مي پرسم.
14- زمان زيادي را براي برنامه ريزي ذهني و تفکر درباره ي وقايع آينده صرف مي کنم و از زمان حال غافل مي شوم.
15- پس از اين که هم کارانم کار را تعطيل کردند، من هم چنان به کار خود ادامه مي دهم.
16- هنگامي که ديگران معيارهاي کمال جويانه ي مرا رعايت نمي کنند، عصباني مي شوم.
17- هنگامي که در وضعيتي غير قابل کنترل قرار مي گيرم، عصباني و بي قرار مي شوم.
18- به هنگام کار، دوست دارم که خود را تحت ضرب الاجل هايي قرار دهم که خودم آن ها را تعيين کرده ام.
19- هنگامي که کار نمي کنم، بسيار مشکل است که راحت باشم.
20- در مقايسه با ديگر فعاليت هاي اجتماعي، دوستان، سرگرمي، يا فعاليت هاي اوقات فراغت، زمان بيش تري را صرف کار مي کنم.
21- پيش از اين که تمام مراحل يک پروژه را به اتمام برسانم، خود را براي يک کار جديد آماده مي کنم.
22- حتي به علت انجام اشتباهات کوچک، بي قرار مي شوم.
23- من فکر، زمان وانرژي بيش تري را براي کار خود صرف مي کنم ( در مقايسه با صرف اين مقوله ها با دوستان و افرادي که دوست شان دارم).
24- من معمولاً مراسمي مثل زاد روزها، ديدارها، سال گردها، يا روزهاي تعطيل را فراموش مي کنم، ناديده مي گيرم، يا آن ها را به حداقل کاهش مي دهم.
25- پيش از آن که تمام واقعيت ها را بدانم و شانسي براي تفکر در مورد آنان داشته باشم، تصميمات مهمي را اتخاذ مي کنم.
3) آزمون اعتیاد به کار سریع
1- آیا شما برای انجام کار بیش تر از هر چیز دیگر انگیزه دارید؟بلی □ خیر□
2- آیا در طول صبحانه خوردن کار می کنید یا چیزی می خوانید؟
بلی □ خیر□
3- آیا شما به طور مرتب در حین صرف ناهار کار می کنید؟
بلی□ خیر□
4- آیا شما سرایدارتان را بهتر از همسرتان می شناسید؟
بلی□ خیر□
5- آیا ساعت های طولانی که به کارتان اختصاص می دهید باعث می شود تا در روابط عاطفی با خانواده تان احساس خستگی و کسالت کنید؟
بلی□ خیر□
6- آیا کار در زمان برنامه ریزی شده ی شما مداخله می کند؟
بلی□ خیر□
7- آیا شما به ندرت در مورد کار در بیرون از اداره فکر می کنید؟
بلی□ خیر□
8- آیا شما زمانی را که به یک پروژه اختصاص داه شده است کم اهمیت جلوه می دهید و در فرصت های آخر با عجله سعی می کنید کار را تکمیل کنید؟
بلی□ خیر□
9- آیا شما به ندرت برای روزهای تان برنامه ریزی می کنید؟
بلی□ خیر□
10- آیا شما احساس می کنید که نمی توانید ساعات کاری تان را بدون به مخاطره انداختن حرفه تان کاهش دهید؟
بلی□ خیر□
11- آیا شما به سختی حاضر می شوید که کارتان را به دیگران واگذار کنید؟
بلی□ خیر□
12- آیا شما به ندرت حوادث مربوط به خانواده و تاریخ های اجتماعی را به دلیل ضرب الاجل های خودتحمیلی حذف می کنید؟
بلی□ خیر□
13- آیا شما رقابت طلب هستید؟
بلی□ خیر□
14- آیا شما بیش تر از 45 ساعت در هفته کار می کنید؟
بلی□ خیر□
15- آیا شما سرگرمی های تان را فدای کارتان می کنید؟
بلی□ خیر□
16- آیا شما زمانی که اتفاق های خوشایندی در حال روی دادن است، باز هم نگران آینده هستید؟
بلی□ خیر□
17- آیا پروژه ها و کارهای تان را در فهرستی اولویت بندی می کنید؟
بلی□ خیر□
18- آیا می دانید که کارکردن شما را به سختی بیمار می کند؟
بلی□ خیر□
19- آیا شما از عادات کاریِ خود ناراحت هستید؟
بلی□ خیر□
4) آزمون اعتیاد به کار دیان فاسل:
1- اداره کردن زندگی تا چه حد برای شما مشکل است؟ (از جنبه ی مشغولیت زیاد، عجله کردن و کار کردن)2- به نظر شما بهترین دوست تان تا چه اندازه تمایل به گفتن این موضوع دارد که شما سخت کار می کنید و آن را قبول نمی کنید؟
3- بهترین دوست تان تا چه اندازه گرایش به گفتن این موضوع دارد که شما در مورد پیشرفت تان اغراق می کنید و شکست تان را کم اهمیت جلوه می دهید؟
4- تا چه اندازه فهرستی طولانی از کارهایی را که باید انجام دهید تهیه می کنید؟
5- شما تا چه اندازه به گفت وگو در زمینه ی آن چه مربوط به کارتان است تمایل دارید؟
6- دوستان تان تا چه اندازه ادعا می کنند که شما به ندرت به استراحت می پردازید؟
7- تا چه اندازه دوستان تان عقیده دارند که شما فردی کمال گرا هستید؟
8- افرادی که با آن ها کار می کنید تا چه اندازه معتقدند که شما به طور مداوم در حال تصحیح کارهای آنان هستید؟
9- شما تا چه اندازه به طور مرتب (هنگام گفت وگو با دیگران، در حمام، در حال تماشای تلویزیون و....) در فکر کار هستید؟
10- شما تا چه اندازه دریافته اید که 12 ساعت در روز یا بیش تر مشغول کار کردن هستید؟
11- دوستان شما تا چه اندازه عقیده دارند که کارتان بر بچه ها و روابط دیگر شما ارجح است؟
12- شما تا چه اندازه دوست دارید شغلی با عنوان مهم و فرصتی برای کنترل دیگران داشته باشید؟
13- تا چه اندازه دوستان تان عقیده دارند که شما با کارتان خود را از دیگران جدا کرده اید؟
14- تا چه اندازه دوستان تان عقیده دارند که شما خودتان را با پرونده ها و توده هایی از موضوعاتی احاطه کرده اید که طبقه بندی نشده اند یا بی استفاده هستند؟
15- دوستان تان تا چه اندازه به شما درباره ی غیر قابل دسترس بودن شما گوشزد می کنند؟
16- دوستان تان تا چه اندازه عقیده دارند که شما اجتماعی بودن را عمدتاً به عنوان راهی برای ساخت ارتباط های کاری آینده می بینید؟
17- تا چه اندازه فکر می کنید که ندایی درونی در شما وجود دارد که می گوید «من به اندازه ی کافی خوب نیستم»؟
18- دوستان تان تا چه اندازه تمایل به گفتن این موضوع دارند که سلامت جسمی و روانی شما به دلیل کارتان به خطر افتاده است؟
19- شما تا چه اندازه از فراموشی (گم کردن کلیدها، یادداشت ها و....) رنج می برید؟
20- تا چه اندازه دوستان تان مایلند به شما بگویند که قادر به ایجاد کردن تعادل در ارتباط های کاری و زندگی نیستید؟
5) پرسش نامه ی کریمی – آتش پور (1380)
این پرسش نامه دارای 30 سؤال و به صورت 5 گزینه ای (بر اساس طیف لیکرت) است. چنان چه دراین آزمون نمره ی فرد از 135 بیش تر باشد، فرد دارای اعتیاد به کار شدید است، کسب نمره ی بین 105- 134 نشان دهنده ی اعتیاد به کار خفیف و نمره ی کم تر از 105 بیانگر عدم اعتیاد به کار است.توجه: نمره دادن به سؤال های آزمون به نحو زیر است:
کاملاً موافقم نمره ی 5، موافقم نمره ی 4، نظری ندارم نمره ی 3، مخالفم نمره ی 2 و کاملاً مخالفم نمره ی 1.
پاسخ گوی گرامی
این آزمون به رابطه ی شما با کار و مدت زمانی که به آن اختصاص می دهید توجه دارد. یافته های این پژوهش به شکل گروهی تجزیه و تحلیل شده است و به صورت انفرادی مورد توجه ما نیست. لطفاً نزدیک ترین گزینه به وضعیت خود را علامت بزنید.«با تشکر از هم کاری شما»
1- من ترجیح می دهم که به جای درخواست از دیگران، اغلب کارها را خودم انجام دهم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
2- هنگامی که در انتظار کار هستم یا انجام دادن آن به طول می انجامد، کلافه و بی حوصله می شوم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
3- به نظر می رسد که مجبورم با زمان مسابقه بدهم و در کارها عجله کنم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
4- من همیشه کاری برای انجام دادن دارم؛ انجام دادن چند کار را هم زمان در برنامه ام دارم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
5- من به هنگام استراحت، غذای خود را به تنهایی صرف می کنم و در حال غذا خوردن به مطالعه و کار کردن می پردازم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
6- من در طول شبانه روز 12 ساعت یا بیش تر به کار کردن می پردازم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
7- من بیش از تعهدی که دارم و فراتر از توانم به کار کردن می پردازم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
8- هنگامی که کاری نمی کنم، احساس گناه می کنم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
9- برای من بسیار مهم است که نتایج کاری را که انجام می دهم، ببینم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
10- من به نتیجه ی نهایی کار، بیش از فرایند و جریان انجام دادن کار، اهمیت می دهم
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
11- به نظر می رسد که کارها به آن سرعتی که می خواهم پیش نمی روند.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
12- هنگامی که کارها طبق روال مورد علاقه ام پیش نمی روند، کنترل خود را از دست می دهم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
13- زمان زیادی را برای برنامه ریزی ذهنی و تفکر درباره ی وقایع آینده صرف می کنم و از زمان حال غافل می شوم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
14- هنگامی که دیگران معیارهای کمال گرایی مرا رعایت نمی کنند، عصبانی می شوم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
15- هنگامی که در وضعیتی غیر قابل کنترل قرار می گیرم، عصبانی و بی قرار می شوم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
16- هنگام کار کردن، دوست دارم خود را تحت فشار ضرب الاجل هایی قرار دهم که خودم آن ها را تعیین کرده ام.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
17- زمانی را که به کاری اختصاص می دهم، بیش تر از زمانی است که به فعالیت های اجتماعی، ارتباط با دوستان، خانواده، سرگرمی ها یا فعالیت های اوقات فراغت اختصاص می دهم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
18- من معمولاً مراسمی مثل تولدها، سال گردها یا روزهای تعطیل را فراموش می کنم، نادیده می گیرم، یا آن ها را به حداقل می رسانم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
19- من تمایل زیادی به گفت وگو در مورد کارم دارم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
20- یک ندای درونی در من وجود دارد که می گوید «من به اندازه ی کافی خوب کار نمی کنم».
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
21- جز حالت اغما و بی هوشی، هیچ عامل دیگری نمی تواند مرا از رفتن به کار باز دارد.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
22- من به این مثل معروف اعتقاد دارم که «تا به حال هیچ کس از کار کردن نمرده است».
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
23- کارکردن از هر چیز دیگری در زندگی مرا بیش تر خوشحال می کند.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
24- اگر فرصتی دوباره داشتم، کارهایم را بهتر از پیش انجام می دادم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
25- کار برای من یک سرگرمی است.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
26- من به گفته ی دیگران مبنی بر این که کارکردن سلامت جسمی و روانی ام را به خطر می اندازد، اعتقاد ندارم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
27- اغلب اوقات، من مجبورم بعضی از کارهای اداره ام را در خانه انجام دهم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
28- خواب و اوقات فراغت برای من شبیه به هدر دادن وقت است.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
29- من فردی بلند پرواز و پرانرژی هستم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
30- اغلب اوقات مجبورم به دلیل گرفتاری کاری، از شرکت در یک برنامه ی اجتماعی سرباز زنم.
□ کاملاً موافقم □ موافقم □نظری ندارم □ مخالفم □ کاملاً مخالفم
منبع مقاله :
آتش پور، سيد حميد؛ (1388)، اعتياد به کار( روان شناسي معتادين به کار )، تهران: نشر قطره، چاپ اول
