نقش ايمان در تربيت

ايمان به خدا و نبوّت و معاد از بهترين وسايلي است که اولياء و مربيان در دعوت کودک به خوبي ها و جلوگيري از مفاسد اخلاقي، مي توانند از آن استفاده کنند.
پيامبران غالباً از اين روش استفاده مي کردند؛ يعني در ابتدا انسان ها را به ايمان به خدا و نبوّت و معاد دعوت مي کردند و با ذکر استدلال هاي قوي، ايمان آنان را تقويت مي نمودند. آنگاه از طريق ايمان، آنان را به انجام کارهاي نيک و تخلّق به مکارم اخلاق و اجتناب از کارهاي زشت و رذايل اخلاقي دعوت مي کردند.
چنين شيوه اي از نهاد انسان مايه مي گيرد و مقرون به توفيق است؛ زيرا خداشناسي و خداجويي و توجه به مبدأ کائنات از نظريات عقل انساني است.
انسان مؤمن آفرينش جهان و زندگي انسان را پوچ و بي هدف نمي داند، بلکه دنيا را مزرعه آخرت و محل پرورش فضايل و کمالات نفساني مي بيند و انتخاب طريق سعادت را در اختيار خويش مي داند. او يقين دارد که کوچکترين عمل او بدون کيفر يا پاداش نخواهد بود. هدف و برنامه زندگي دنيوي و اخروي خويش را از خدا و پيامبر مي گيرد و با ميل و رغبت و کمال آزادي، در مسير انجام وظيفه حرکت مي کند و به آينده خوش بين و اميدوار است. بنابراين، ايمان يکي از ارزش هاي مهم نفساني است که پرورش آن بايد جزء برنامه تربيتي مربّيان قرار گيرد.(1)
جان لاک مي گويد: « کودک از دوران طفوليّت بايد تصوّرات دقيق و صحيحي از خداوند- که نسبت به ما مهربان است و کلّيه مايحتاج ما را فراهم مي کند و در عين نيکي و لطف مي باشد- داشته باشد و هرگز نبايد از خدا و موجودات ناشناخته بترسد. کودک به علت اينکه خدا نسبت به او مهربان است خدا را دوست خواهد داشت و به زودي ياد خواهد گرفت که دست نياز به سوي او دراز کند ».(2) بنابراين يکي از وظايف مربّيان و والدين در تربيت، توجه به تقويت ايمان در متربّي است.
اگر فرزند ما در همه امور درسي، ورزشي، هنري و مسابقات علمي حرف اول را بزند، ولي نتوانسته باشد روحيه ايمان را در خود تقويت کند، او در آينده آسيب پذير خواهد بود. راه و رسم اولياء خدا در تربيت بر پايه ايمان به خدا استوار بوده است و آنان تلاش مي کردند زمينه هاي تقويت ايمان را در مردم فراهم نمايند.
يکي از راه هاي تقويت ايمان در کودکان و نوجوانان، داشتن الگوهاي ايماني در محيط تربيتي است. تربيت ابتدايي به طور طبيعي با روش الگويي شکل مي گيرد. کودک در چند سال اول زندگي همه کارهايش را از والدين الگو برداري مي کند. خداوند غريزه تقليد را در انسان قرار داده است و کودکان با تقليد از الگوهايي که در اطرافشان وجود دارد ياد مي گيرند که چگونه با خدا ارتباط برقرار کنند و ايمان خود را تقويت کنند.
در روايتي از پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) آمده است که فرمودند: « دو گروه از امت من مي باشند که چون صالح شوند، امتم صالح شود، و چون فاسد شوند، امتم فاسد شود ». پرسيدند: يا رسول الله! آنها چه کساني هستند؟ حضرت فرمودند :« فقها و اميران ».(3)
در سايه ايمان، انسان داراي صفاتي انساني مي گردد. در زمان رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) و ائمه معصومين (عليهم السلام) افرادي که مشرک بودند و هيچ بويي از تربيت نبرده بودند؛ در اثر ايمان به خدا داراي تربيت و اخلاق متعالي گشتند؛ از آن جمله مي توان به فضيل بن اياز و حُرّ بن يزيد رياحي اشاره کرد که در اثر ايمان و تقواي الهي از بالاترين مرتبه تربيت برخوردار شدند. توصيه ما به اولياء محترم اين است که به همان اندازه که جهت رشد علمي فرزندان خود سرمايه گذاري مي کنيد و نسبت به آن حساس هستيد، به گونه اي که اگر فرزندتان در درسي نمره پايين بياورد آسايش از همه گرفته مي شود و يا شکست تحصيلي فرزندتان، يک فاجعه تلقي مي گردد، نسبت به احکام دين و مسائل شرعي فرزندتان نيز حساس باشيد و براي آن اهميت قائل شويد؛ چون همين فرزند در آينده با کسب مدارج علمي خواهد توانست پستي را در جامعه اشغال کند اما بي ايماني او عامل فساد در جامعه خواهد شد. جامعه امروز از افرادي ضربه مي خورد که ايمان ندارند؛ زيرا يک انسان فاقد ايمان وقتي مقاله مي نويسد از سر قلم او زهر مي ريزد و اگر سخنراني مي کند به نفع دشمنان اسلام حرف مي زند. از اين رو است که پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: « واي از دست پدران دوره آخرالزمان » سؤال شد يا رسول الله! پدران مشرک؟ فرمودند: « خير، پدران مؤمني که احکام دين را ياد فرزندان خود نمي دهند. »(4)
بنابراين اگر ادب و تربيت سالم را از فرزندانمان توقع داريم بايد در تقويت ايماني آنان کوشش کنيم. اينکه پيامبر گرامي اسلام (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند در گوش راست نوزاد اذان و در گوش چپ او اقامه بگوييد و يا به علي (عليه السلام) سفارش کردند که آية الکرسي و آخر سوره حشر و اخلاص و معوذتين را در گوش حسن و حسين (عليهما السلام) بخوانيد(5) دليل بر آن است که ذکر ياد خدا اثر تربيتي بسيار عميقي در وجود انسان دارد.

پي نوشت ها :

1-اسلام و تعليم و تربيت، ابراهيم اميني، ص 35 و 36.
2- مربيان بزرگ، ص 145.
3- تحف العقول، ص 36.
4-کافي، ج6، ص 47.
5-مستدرک الرسائل، ج2، ص 619.

منبع مقاله :
رفيعي محمدي، علي محمد (1392)، بيست اصل در تربيت: اصول برقراري ارتباط با کودکان و نوجوانان، قم، انتشارات رسول اعظم (ص)، چاپ دهم