نويسنده: علي محمد رفيعي محمدي
يکي از عوامل مؤثر در تربيت، اصل هماهنگي است. اين هماهنگي در سه جهت قابل بررسي و مطالعه مي باشد.
الف) هماهنگي والدين در محيط خانواده؛
ب) هماهنگي مربيان و اولياء محترم؛
ج) هماهنگي همه دستگاه هاي تربيتي در کشور؛
الف) هماهنگي والدين در محيط خانواده
تا زماني که والدين فرزندي ندارند، شايد در خيلي از زمينه ها به نوعي به تفاهم برسند؛ ولي بعد از حضور فرزند در محيط خانواده، والدين بايد در تربيت فرزند خود کاملاً هماهنگي داشته باشند؛ چون تربيت يک امر فردي نيست که طبق دلخواه مربّي انجام بگيرد، بلکه مجموعه اوضاع، شرايط و امکانات ويژه انسان مورد تربيت را بايد از عوامل مؤثر در تربيت محسوب کرد.در خانواده هايي که بين پدر و مادر هماهنگي هاي لازم و ضروري در امر تربيت و تعليم فرزندان وجود نداشته باشد والدين نمي توانند به هدف هاي تربيتي دست پيدا نمايند. براي مثال، اگر پدر با انجام کاري که نبايد فرزند انجام بدهد، مخالفت مي کند، مادر نبايد با پدر خانواده مخالفت کرده و فرزند خود را به انجام آن عمل ترغيب کند. در اين صورت فرزند دچار تعارض ها و کشاکش هاي رواني مي گردد. خانواده سالم، خانواده اي است که ميان اعضاي خانواده هماهنگي، همدلي و همفکري وجود داشته باشد. بارها ديده شده که به علت عدم هماهنگي والدين در يک مسئله، فرزند سوء استفاده کرده و رفتار بد خود را تکرار کرده است.
يکي از راه هاي دروني کردن ارزش هاي اخلاقي در فرزندان، هماهنگي والديني است که آن ارزش ها را به فرزندان خود ياد مي دهند. اگر پدر و مادر هر دو حجاب را ارزش تلقي کنند، فرزندشان هم با حجاب مي شود. اولين اصلي که اسلام در ازدواج به آن تأکيد دارد اصل تفاهم است؛ تفاهم يعني فهميدن و فهماندن؛ تفاهم يعني هماهنگي والدين در امر تربيت فرزندان.
اگر پدر تنبيه کند و مادر دلسوزي و محبت نمايد کودک دچار سرگرداني، دو دلي و مشکل و خشم شده و نسبت به يکي از آنها نفرت پيدا مي کند و آرامش روحي او به هم مي خورد. متأسفانه مشکل ناهماهنگي در اغلب خانواده ها وجود دارد و کودکان به يکي از والدين پناه برده و جرم و خيانت خود را ادامه مي دهند. گاهي والدين به خاطر انتقام گرفتن از يکديگر، به مخالفت با هم مي پردازند؛ فرزند هم وقتي احساس مي کند والدين با هم هماهنگ نيستند، به کار خلاف خود ادامه مي دهد؛ به همين جهت بايد گفت اولين مرحله، هماهنگي بين والدين در محيط خانواده است.
ب) هماهنگي اولياء و مربّيان مدرسه
ارتباط ميان اولياء و مربّيان به طور ذاتي امري مقدس و مبارک است؛ زيرا اگر ارتباط خانه و مدرسه را از نظام تعليم و تربيت بگيرند، گويي روح را از پيکر جدا کرده اند. اگر به عالم هستي نگاه کنيم مي بينيم که هر جا زيبايي و بالندگي وجود دارد، ناشي از ارتباط و هماهنگي بين اجزا است. به طور مثال، بهار طبيعت به معناي برقراري ارتباط ميان ريشه گياهان با زمين است. چرا شب قدر با عظمت و ارزشمند است؟! به خاطر ارتباط ملائکه اي که از آسمان ها به زمين مي آيند. بنابراين ارتباط ميان اولياء مدرسه و اولياء خانواده، مقدس است. قصّه تربيت، اصولاً قصه اي ملکوتي و آسماني است. وقتي يک انسان را پرورش مي دهيم در حقيقت زمينه اعتلاي او را فراهم مي کنيم و در اين جغرافياست که ارتباط خانه و مدرسه تقدس پيدا مي کند. اصول حاکم بر برقراري ارتباط ميان خانواده و مدرسه عبارت است از:اصل انسجام
در خانواده اي که پدر و مادر با هم انسجام عاطفي داشته باشند و عاشق هم باشند و فضاي خانواده يک فضاي پر از عاطفه، مهر، محبت و احترام باشد و با يکديگر مؤدبانه صحبت کنند، فرزندان با مشاهده اين نوع ارتباط علاقه پيدا مي کنند که به مدرسه بروند. در مدرسه هم اگر به همين صورت رفتار شود و اعضاي مدرسه از مدير، معاون، معلم ها همه يکديگر را دوست داشته باشند و با هم هماهنگ باشند و در يک فضاي پر از عاطفه، مهر، محبت و احترام باشد و با يکديگر مؤدبانه صحبت کنند، فرزندان با مشاهده اين نوع ارتباط علاقه پيدا مي کنند که به مدرسه بروند. در مدرسه هم اگر به همين صورت رفتار شود و اعضاي مدرسه از مدير، معاون، معلم ها همه يکديگر را دوست داشته باشند و با هم هماهنگ باشند و در يک فضاي پر از عاطفه، از ورود دانش آموز به مدرسه، به گرمي استقبال گردد؛ مي توانيم شاهد يک تربيت سازنده باشيم.اصل اعتقاد به ارتباط
با کمال تأسف برخي از والدين نگاهي بسيار غلط به امر تربيت دارند. آنها فقط موقع ثبت نام در مدرسه حضور پيدا مي کنند و به اينکه در طول سال تحصيلي به مدرسه بيايند و احوال فرزندشان را بپرسند، اعتقاد ندارند. در تحقيقات ثابت شده است والديني که ارتباط مستمر با مدرسه داشته اند، فرزندان آنها موفّق تر بوده اند.اصل مطلع بودن
آگاهي از قوانين مدرسه و آيين نامه هاي امتحانات و آشنايي با روانشناسي کودک مي تواند زمينه هاي تربيت فرزندان را آسان کند. هم چنين اينکه اولياء مدرسه از وضعيت خانواده دانش آموز مطلع باشند، در اين امر مؤثر است.اصل حفظ حرمت
انسان ها در هر شرايط و مقامي قرار بگيرند، مايل نيستند حرمت آنان شکسته شود. مديران و معلمان بايد حرمت والدين را نگه دارند. اگر فرزند ضعفي دارد نبايد والدين زير سؤال بروند. لذا اگر حرمت ها شکسته شد، ارتباط قطع مي گردد؛ بنابراين نبايد پدر و مادر را به خاطر ضعف درسي و تربيتي فرزند محاکمه کرد.اصل استمرار
ارتباط موردي مشکل را حل نمي کند. والدين بايد در طول سال تحصيلي حداقل دو بار در ماه با مدرسه در تماس باشند. بعضي از والدين آخر سال تحصيلي وقتي نتيجه نامطلوب فرزند خود را مشاهده مي کنند، از مدرسه شکايت مي کنند ولي باز هم سال آينده فقط موقع ثبت نام در مدرسه حضور مي يابند و اشتباه سال گذشته را تکرار مي کنند.اصل خوب شنيدن و خوب گفتن
استفاده از کلمات زيبا در ارتباط کلامي بين والدين و مربيان زمينه هاي ارتباط را محکم مي کند.اصل اعتماد متقابل
مدير مدرسه با توجّه به اين که نسبت به احوال خانواده دانش آموز آگاهي دارد، بايد اسرار مردم را نگه دارد و اين حس اعتماد، رابطه را تحکيم مي بخشد.اصل رابطه چهره به چهره
در ارتباط چهره به چهره مسائل و مشکلات به راحتي مطرح مي شوند. حضور اولياء محترم در جلسات آموزش خانواده، يکي از راه هاي ارتباط چهره به چهره را فراهم مي کند. بارها ديده شده والديني که در جلسات آموزش خانواده و انجمن اولياء و مربيان حضور داشته اند در تربيت فرزندان خود کمتر دچار مشکل جدّي بوده اند.(1)ج) ارتباط همه دستگاه هاي تربيتي کشور
يکي ديگر از عوامل مؤثر در تربيت فرزندان، ارتباط مؤثر بين سازمان ها و مؤسسات تربيتي است. غير از مدرسه به عنوان يک مؤسسه تربيتي، راديو، تلويزيون، جرايد و نشريات و سازمان هاي تبليغي بايد در جهت تربيت فرزندان همسو و هماهنگ باشند. اگر خانه و مدرسه بنايي را بسازند، ولي رسانه ها همه آنچه را که اين دو نهاد ساخته اند، ويران کنند، زحمات خانه و مدرسه هم از دست مي رود. گاهي پخش يک سريال و يک صحنه فيلم، تمام زحمات دستگاه هاي تربيتي را از بين مي برد. محله اي هم که در آن زندگي مي کنيم، عامل تربيتي ديگري است که نمي توان از آن غافل شد. فرهنگ حاکم بر محله ممکن است مثبت يا منفي باشد. از طرف ديگر فرزندان ما در ارتباط با همسايگان بايد با حفظ ادب و احترام رفتار کنند. چه بسا وجود افراد ناباب، هنجار شکن اجتماعي و اراذل و اوباش در جامعه که عامل ناراحتي مردم است، نتيجه عدم هماهنگي دستگاه هاي تربيتي و يا عدم هماهنگي والدين با يکديگر باشد.پي نوشت :
1-مجله پيوند، دکتر ملکي، ص5.
منبع مقاله :رفيعي محمدي، علي محمد (1392)، بيست اصل در تربيت: اصول برقراري ارتباط با کودکان و نوجوانان، قم، انتشارات رسول اعظم (ص)، چاپ دهم
