نويسنده: محمود قنّادان
( Jan Tinbergen (1903-1994
تين برگن يکي از دو نفر برنده جايزه نوبل اقتصاد در سال 1969 مي باشد، وي به همراه راگنار فريش به خاطر " طرح مدل هاي پويا و کاربرد آن در مطالعات اقتصادي "، اوّلين جايزه نوبل اقتصاد را دريافت کرد.تين برگن
در سال 1903 در لاهه ي هلند به دنيا آمد. پس از دريافت دکتري در فيزيک و در دانشگاه لِيدِن براي مطالعه " دورهاي تجاري " به واحد پژوهش در مرکز آمار هلند رفت و تا سال 1945 در آنجا به فعاليّت پرداخت.تين برگن خانواده اي اهل علم داشت. چهار سال بعد از دريافت جايزه نوبل اقتصاد، برادر کوچک تر وي نيکلاس تين برگن به خاطر مطالعه رفتار جانوران جايزه نوبل زيست شناسي را دريافت کرد، کوچک ترين برادرش لوک تين برگن نيز جانورشناسي برجسته بود.
موضوع پايان نامه تين برگن " مسائل حدّاکثر و حدّاقل کردن در فيزيک و اقتصاد " بود. وي در سال 1931 به عنوان استاد پاره وقت در دانشگاه آمستردام مشغول به تدريس شد، در سال 1933 به مدرسه عالي اقتصاد هلند پيوست و در سال 1973 مقام استادي کرسي همکاري بين المللي دانشگاه لِيدِن را کسب کرد.
تين برگن به تدريج به تحقيقات اقتصادي متمايل شد و سعي کرد تا نظريّه هاي اقتصادي را که به زبان رياضي بيان شده بود به محک آزمايش بگذارد. ( بلاک، ص 186 ) وي ابتدا به فيزيک علاقه مند شد پس از مدّتي به علوم رياضي، آمار و در انتها به علم اقتصاد گرايش پيدا کرد. يکي از دلايل اين تغيير نگرش، موقيّت اقتصادي لِيدِن طي دهه 1920 به خاطر شرايط خاصّ اقتصادي هلند بود. به دنبال افزايش بيکاري و فقر در سطح کشور هلند، وي تصميم گرفت، سطح زندگي مردم را بهبود بخشد و اقتصاد منطقي ترين راه براي تحقّق اين هدف بود. ( pressman, p.132 ) در سال 1945 پس از اتمام جنگ جهاني دوّم در دفتر برنامه ريزي مرکزي هلند به فعاليّت مشغول شد و اين همکاري تا سال 1955 ادامه يافت. در طي اين دوره، تمام نيروي خود را صرف برنامه ريزي اقتصادي و توجّه به سياست گزاري کرد. او در کتاب هاي " نظريه سياست اقتصادي " 1952، " تمرکز و عدم تمرکز در سياست اقتصادي " 1954 و " سياست اقتصادي: مبادي و طرح ريزي " 1956 به اشاعه ي اين عقيده مي پردازد که يک دولت بايد اهداف کمّي ( مثل سطح هزينه ي دولت، ميزان ماليات ها و رشد عرضه پول ) را به خدمت بگيرد. استفاده از اين روش، به کمک ارقام واقعي اقتصاد هلند به محک تجربه گذاشته شد. بدين ترتيب کتاب " نظريه سياست اقتصادي " تين برگن سريعاً به يکي از پرخواننده ترين کتب مربوط به سياست گذاري اقتصادي تبديل گرديد.
تين برگن در سال 1955، دفتر برنامه ريزي مرکزي هلند را ترک کرد و به بررسي مشکلات اقتصادي کشورهاي توسعه نيافته و ارائه ي مشاوره هاي فراوان به دولت هاي مرتبط مشغول شد.
تين برگن از اعضاء فعّال حزب کارگري سوسيال- دموکرات بود. وي باعث توسعه و خلاقيّت در اقتصادسنجي شد. وي از اوّلين اقتصادداناني است که مدل هاي چند معادله اي را در اقتصاد مطرح کرد. تين برگن در سال 1936، مدل اقتصادسنجي کلان اقتصاد هلند را به 24 معادله رساند که اين معادلات تشريح کننده روابط اقتصادسنجي کليدي در اقتصاد، سرمايه گذاري تجاري، صادرات وغيره است. تين برگن در سال 1939، مدل اقتصادي آمريکا را براي سال هاي 1919 تا 1932- که دربرگيرنده ي 48 معادله بود- نوشت. در زمان جنگ جهاني دوّم نيز يک مدل مشابه براي اقتصاد انگلستان طراحي کرد. ( pressman, pp. 133-134 ) اين کار آماري وي باعث ايجاد مباحثات داغي ميان او و جان مينارد کينز (1) درباره ماهيّت و استفاده از اقتصادسنجي شد. ادّعاي کينز اين بود که نظريّه اقتصادسنجي صرفاً دقّت کمّي دادن به چيزي است که در حال حاضر واقعيّت کيفي در مورد روابط اقتصادي است. تين برگن در پاسخ کينز اظهار داشت، ضرايب رگرسيون مي توانند به امتحان نظريّه ها تا حدّي پيشنهاد نظريّه هاي اقتصادي جديد کمک کنند. وي براي روشن کردن اين مسأله از مدل هاي اقتصادسنجي کلان جهت مطالعه ي نوسانات اقتصادي و نظريّه هاي توسعه درباره دوره هاي تجاري استفاده کرد. ( Ibid,p.134 )
تين برگن يکي از مهم ترين بنيانگذاران اقتصادسنجي، تحليل هاي رياضي- اقتصادي و اقتصادي- آماري محسوب مي شود. معيارهاي اقتصادسنجي وي در گذشته در حساب هاي ملّي و بودجه ملّي بسياري از کشورها کاربرد پيدا کرده است.
تين برگن پس از توسعه مدل اقتصادسنجي کلان در اقتصاد، به سوي جريان هاي سياسي جلب شد. وي نشان داد که چگونه سياستگزاران مي توانند از مدل هاي اقتصاد کلان براي سنجش آثار سياست پيشنهادي استفاده کنند و مشخص نمود چگونه مدل آماري مي تواند به سياستگزاران در تصميم گيري سياسي در زمان مواجهه با اهداف اقتصادي متضّاد کمک کند. علاوه بر اين توضيح داد، چگونه مي توان از تحليل اقتصادي براي کمک به برنامه هاي توسعه اقتصادي بين المللي جهت بهبود درآمدهاي اقتصادي استفاده کرد.
تين برگن توزيع درآمد را از يک دورنگري پويا به دست آورد. وي علاوه بر جستجوي علل توزيع درآمد جاري، علل ريشه اي در تغييرات توزيع درآمد در طول زمان را پيدا کرد و اين موارد را در عوامل مؤثر عرضه نيروي کار و تقاضاي نيروي کار لحاظ کرد. به نظر وي، تحصيلات و توسعه ي تکنولوژي از مهمّ ترين عوامل مؤثر در عرضه و تقاضاي نيروي کار است. ( Ibid,p.135 )
طي دهه ي 1930، اقتصاددانان کلان موضوع فازهاي مختلف را در دورهاي تجاري مطالعه و توضيحات متفاوتي را براي هر کدام از فازهاي مختلف تهيّه کردند. علاوه بر اين، به اين موضوع که چگونگي صرفه جويي ها به تعادل مي رسند ( تحليل استاتيک ) نيز توجّه کردند، در عين حال که توجّه کمّي به رشد صرفه جويي ها و نوسانات طي زمان داشتند. تين برگن توضيح خاصّي از " دورهاي تجاري " ارائه و نشان داد که چرا و چگونه صرفه جويي ها طي زمان تغيير مي کنند. ( Ibid,p.134 )
طي سال هاي 1938-1936 تين برگن در جامعه ملل کار مي کرد، در آن زمان از وي دعوت به عمل آمد تا نظريّه هاي دورهاي تجاري را که گوتفريد هابرلر (2) در کتاب " ترقّي و رکود " خود (1937 ) مطالعه کرده بود، آزمون نمايد. نتيجه اين کار تأليف دو جلد کتاب " آزمون آماري دورهاي تجاري " بود که وي در سال 1939 به چاپ رساند و جلد اوّل آن به طور کلي به فعاليّت هاي سرمايه گذاري و جلد دوّم آن به مدل هاي کلان دورهاي تجاري در ايالات متحده آمريکا اختصاص يافت. وي در پاسخ به انتقاد کينز (3) از اين کتاب، [ محترمانه ] پاسخ داد که کينز مدل اقتصاد کلان او را نفهميده است، حتي جلد دوّم کتاب که اثر بي عيب و نقصي است با اقبال عمومي مواجه نگرديد. حقيقت اين است که مدل سازي اقتصادي تا دهه ي 1950 چندان جدي گرفته نمي شد. البته تين برگن نااميد نشد و تلاش خود را با تاليف کتاب " دورهاي تجاري در بريتانيا 1914-1870 " که در سال 1951 منتشر شد، دوچندان کرد.
سهم اصلي ديگر تين برگن آن بود که نشان دهد يک دولت با اهداف کمّي اقتصادي متعدّد، به عنوان مثال، نرخ بيکاري و نرخ تورّم بايد حدّاقل ابزار سياسي لازم نظير ماليات و سياست پولي را در دست داشته باشد.
از نظر تين برگن اصل شتاب از نظر تجربي عامل مهمي در تشريح نوسانات سرمايه گذراي محسوب نمي شود. ( تفضلي، ص 421 ) وي معتقد است الگوي پويا بايد بر اساس معرفي وقفه زماني به منظور انطباق مابين متغيرها نسبت به ديگر متغيرها هماهنگ شود اما روي فوربس هارود (4)، اين نظريه را مردود مي داند. ( پيشين، ص 414 )
تين برگن در مطالعات و سخنراني هاي خود تلاش فراواني براي جلب توجّه مردم نسبت به سياست توسعه بين المللي و حذف شکاف ميان کشورهاي فقير و ثروتمند انجام داد. علاوه بر اين بررسي هاي بسياري در زمينه " قيمت هاي سايه اي " (5) انجام داده است. ( قره باغيان، ص 804 )
به عنوان يک سوسياليست، وي اعتقاد داشت که اقتصاد پويا و موقعيّت هاي اجتماعي بوسيله سياست هاي عقلاني دولت قابل دستيابي است. در سال هاي بعد از 1960، وي اين نظرات را به نظام اقتصادي جهان عرضه داشت امّا با موفقيّت اندکي مواجه شد. وي در سال 1975 ضمن انتشار کتاب " توزيع درآمد: تجزيه و تحليل و سياست ها " که کتاب با ارزشي در توضيح توزيع درآمد اشخاص و نيز بررسي توزيع عادلانه درآمد است، بازنشسته شد. اين کتاب با اقبال زيادي مواجه نشد. يان تين برگن تا پايان عمر به تحقيق و تأليف کتاب ادامه داد و به عنوان يک شخصيّت اجتماعي برجسته و چهره مشهور در سال 1994، در سن 91 سالگي درگذشت.
براي اطلاع بيشتر از افکار و انديشه هاي تين برگن مي توان به برخي از کتاب ها و مقالات او به شرح زير مراجعه کرد:
A.Books
1. An Econometric Approach to Business Cycle Problems, 1937.2. Business Cycles in the USA, 1921 - 33, 1939.
3. Statistical Testing of Business Cycle Theories,1939.
4. Business Cycles in the United Kingdom, 1870 - 1914, 1951.
5. Theory of Economic Policy, 1952.
6. Centralization and Decentralization in Economic Policy, 1954.
7. Economic Models of Education, 1956.
8. Design of Development, 1958.
9. Mathematical Models of Economic Growth, 1962.
10. Mathematical Models of Economic Growth (with H. C. Bos), 1962.
11. Economic Policy: Principles and Design, 1967.
12. Development Planning, 1967.
13. Income Distribution: Analysis and Policies, 1975.
14. Reshaping the International Order, 1976.
15. Optimal Education, Occupation and Income Distribution in a Simplist Model, 1978.
16. Tax and Expenditure Limitations, Co-ed.
B.Articles:
1. 'The Notion of Horizon and Expectancy in Dynamics Economics". 1933, Econometrica.2. "Annual Survey of Significant Dvelopments in General Economic Theory", 1934.
3. "Annual Survey: Suggestions on Quantitative Business Cycle Theory", 1935, Econometrica.
4. "Statistical Evidence on the Acceleration Principle", 1938, Economica.
5. 'Econometric Business Cycle Research", 1940, RES
6. "On a Method of Statistical Business Cycle Research: A Reply", 1940.
7. 'The Appraisal of Road Construction: Two Calculation Schemes", REStat, 39, Aug.
1957.
8. 'Testing and Applying a Theory of Utility" (with N.Bouma and B.M.S. Van Praag),
Europ ER, 8 (2), Aug. 1976.
9. "How to Reduce the Incomes of the Two Labour Elites", Europe ER, 10(2) ,Nov. 1977.
10. 'Market-Determined and Residual Incomes-Some Dil-emmas" (With J.KoI), Econ App, July 1980.
11. 'Two Approaches to Quantify the Concept of Equitable Income Distribution?", kyk, 33 (1), 1980.
پي‌نوشت‌ها:
1. John Maynard keynes ( 1883-1946 )
2. Guttfried Haberler ( 1900-1995 )
3. John Maynard keynes ( 1883- 1946 )
4. Roy Forbes Harrod ( 1900-1978 )
5. Shadow prices
قنادان، محمود؛ (1391)، جوايز نوبل اقتصاد، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول
