سلام به شما مادر محترم و سپاس بابت اعتمادتان به راسخون، امیدوارم این پاسخگویی بتواند زمینه رفع دلنگرانی شما باشد.
بیش فعالی دو نشانه اصلی دارد. یکی عدم تمرکز است، یعنی وقتی با سخن می گویید متوجه منظور شما نمی شود، یا اینکه نمی تواند بیش از یک دقیقه روی بازی یا کاری دیگر متمرکز شود. نشانه دوم تکانشگری است، یعنی کودک آرام و قرار ندارد، به عبارتی از دیوار راست بالا می رود، نمی تواند چند دقیقه بدون فعالیت باقی بماند، بازی های خطرناک انجام می دهد و ...
با توجه به شرح حال بیان شده، احتمال بیش فعالی خیلی خیلی کم است. در ضمن سن پسر شما برای تشخیص این مشکل کم است و اکثر بچه ها به خاطر کشف دنیای اطراف در این سن پر تحرک می شوند که دلیل بیش فعالی نیست. کودکان روانشناسان قابلی هستند و عاشق جلب توجه به هر طریق ممکن. در واقع برای آنها خیلی فرق نمی کند که از طرق مثبت یا منفی توجه دیگران را بدست آورند، بلکه راه منفی را بیشتر می پسندند، به دلیل اینکه با واکنش ناگهانی و شدید اطرافیان مواجه می شود و این امر برایشان هیجان انگیز است. در این سن توجه بیش از حد به خواسته های نامعقول بچه ها رفتارهایی را در آنها درونی می کند. مثلا وقتی از شما چیزی می خواهد و از دادن آن امتناع می کنید، اول بهانه می گیرد، شما به خاطر خاموش کردن صدای او با دادن آن وسیله به او نوعی امتیاز می دهید، در واقع به او می گویید، اگر من را تحت فشار بگذاری خواسته ات را اجابت می کنم. دفعه بعد اگر فقط با بهانه به خواسته خود نرسید، گریه می کند، دفعه بعد احتمالا جیغ می زند و اینقدر این روند ادامه می یابد تا کودک به مرور رفتارهای پرخاشگرانه از خود نشان دهد. در واقع این نمود عصبانیت و فشردن دندان ها به این دلیل است که او به این نتیجه رسیده که با این رفتار زودتر می تواند توجه شما را به دست آورد. پدر و مادر ناخواسته او را شرطی می کنند این کار کودکان عمدی نیست و کم کم و با آزمون و خطا در آنها نهادینه و درونی می شود. پدر و مادر نیز دوست ندارند با انجام درخواستشان به آنها امتیاز دهند، بلکه وقتی ناراحتی و تنش کودک خود را می بینند احساساتشان بر منطقشان غلبه کرده و کودک به خواست خود می رسد. خواسته او برای اسب سواری مداوم نیز از این دست درخواست هاست. همه کودکان، به همبازی نیاز دارند و وقتی در اطراف خود همسالی پیدا نمی کنند توجه آنها معطوف بازی با بزرگ ترها می شود. ولی این به این معنا نیست که کودکان لزوما باید به همه خواسته های خود برسند، بلکه خیلی از مواقع تسلیم شدن در برابر خواست آنها صدمات تربیتی زیادی برایشان در پی دارد. پس نگذارید کودکتان رفتار شما را کنترل کند، بلکه شما هوشمندانه رفتار او را تحت کنترل خود قرار دهید.
با توجه به مطالب بیان شده چند راه کار کوچک بیان می شود:
- رفتار پرخاشگرانه کودک را نادیده بگیرید. یعنی هر زمان که شروع به بهانه گیری و حرکاتی مانند فشردن دندان ها داشت، او را کاملا نادیده بگیرید، مانند اینکه اصلا رفتار او را نمی بینید. این کار تا حدود زیادی سخت است، و باید خودتان را کنترل کنید تا در مواجه با رفتار اشتباه او هیچ واکنشی از شما یا دیگران مشاهده نشود. در ابتدای شروع این کار ممکن است رفتار پرخاشگرانه پسرتان بیشتر شود و یا حتی کارهای دیگری نیز مانند پرت کردن وسایل انجام دهد ولی با ادامه این تمرین به مرور به خاموشی رفتار در او کمک خواهید کرد.
- وقتی پسرتان آرام است به او زیاد توجه کنید، به او بگویید در هر صورت عاشق او هستید ولی بهانه گیری اورا دوست ندارید، در مقابل توجه در زمان آرامش ، در زمان ناآرامی توجه زیادی به او نشان ندهید.
- به رفتارهای مودبانه و خوب و آرام پسرتان پاداش دهید، و دلیل پاداش را نیز به او بگویید، بهتر است پاداش ها ملموس و همان لحظه باشد تا تاثیر خود را بگذاردـ. در واقع به جای تقویت رفتارهای ناسازگار او رفتارهای مثبتش را با پاداش و توجه و تحسین تقویت کنید.
- همسر و اطرافیانتان را در تربیت پسرتان همراه خویش کنید، تا نوع رفتار شما با هم تضادی نداشته باشد.
- از کتابهای تربیتی برای کارآمدی بهتر رفتارتان بهره مند شوید، مانند چگونه با کودکم رفتار کنم، دکتر گاربر.
- در رفتار با پسرتان در کنار محبت بی دریغ قاطعانه برخورد کنید، مثلا اگر به او می گویید الان نباید بستنی بخورد، هر چه پافشاری کرد روی حرفتان بمانید، دو گانگی در سخنان و رفتار والدین کودکان را برای رسیدن به خواسته یشان با هر روشی امیدوارتر می کند.
- اجازه ندهید رفتاری را به صورت افراطی ادامه دهد، یک بار اسب سواری کافی است، ادامه بیشتر و درخواست از دیگران به صورت مکرر را ممنوع کنید. اکنون فقط این درخواست را دارد ولی در ادامه دامنه خواسته هایش افزایش می یابد.
-  با توجه به سنش برایش تنبیه هایی قرار دهید، مثلا پافشاری زیاد برای اسب سواری مساوی با محرومیت از دیدن کارتون مورد علاقه در آن روز.
- با دیدن رفتار پرخاشگرانه برسرش فریاد نزنید یا با همسر خود با صدای بلند مجادله و سخن نگویید. کودکان از طریق مشاهده رفتار یاد می گیرند نه با امر و نهی ما، مشاهده پرخاشگری، چه از طریق والدین چه برنامه های تلویزیونی و بازی ، به آنها مجوز رفتار های پرخاشگرانه را در زمانی که امور باب میلش نباشد، می دهد.
موفق باشید.

بیشتر بخوانید:
پرخاشگری در کودکان