با عرض سلام و تقدیم احترام خدمت شما پرسشگر محترم!
ارتباط شما با ما گویای این است که در صدد انتخاب مسیر صحیح هستید و امیدواریم ما نیز راهنمای خوبی برایتان باشیم. اینکه خانواده سنتی ندارید ولی اهل ارتباط با هر کسی هم نیستید نشان از بالا بودن عزت نفس شماست و اتفاقا بهتر است که قبل از ازدواج رابطه احساسی با کسی نداشته باشید تا بتوانید بهتر تصمیم بگیرید. سئوالی که در اینجا مطرح فرمودید می‌تواند مربوط به «اضطراب اجتماعی» یا «هراس اجتماعی» باشد. اما از آنجا که در سئوال فقط یک نشانه از نشانه‌های هراس اجتماعی ذکر شده است نمی‌توان با اطمینان اظهار نظر کرد که این مشکل به اضطراب اجتماعی مربوط می‌شود. خصوصا که آنچه از بیان شما به‌ دست می‌آید اینکه در موقعیت‌های دیگر مشکل ندارید. لذا احتمال دارد که شما نسبت به مسأله «رابطه با نامحرمان» یا افراد غریبه بیش از حد حساس شده‌ اید یا بیش از اندازه برای‌تان سخت و دشوار جلوه کرده است یا باورهای خاصی در مورد آن پیدا کرده‌ اید و این باورها شما را در هنگام رویارویی دچار اضطراب می‌سازد. مطلب دیگر اینکه احساس خجالت اگر از حُجب و حیای معقول و متعادل تراوش کند نه تنها بد نیست بلکه خصلتی نیکو است خصوصاً برای زنان و دختران که اسطوره حیا و نجابت‌اند. این گونه حیاها که یا حیای از خداوند به شمار می‌آید یا حیا از معصومین (علیهم‌السلام) یا مردم یا حیای از خود، انسان را از گناه باز می‌دارد و جلوی بسیاری از گناهان و منکرات و مفاسد سد می‌زند و رفتارهای انسان را پالایش شده و صاف و خالی از آلودگی بیرون می‌دهد.(1) رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرمایند: «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْحَیِیَّ الْحَلِیمَ الْعَفِیفَ الْمُتَعَفِّف‏؛ خداوند انسان با حیاىِ بردبارِ پاک دامنى را که پاکدامنى مى ورزد، دوست دارد» (2) ؛ اما باید توجه داشت هر گاه حیاء افراطی شود و بازتاب خُلق کم رویی باشد نه تنها معقول نیست و پسندیده نمی‌افتد بلکه عاملی بازدارنده خواهد بود از اینکه انسان به خواسته‌های طبیعی خویش دست نیابد و موفقیت‌ها یکی یکی هم چون نسیمی بی بازگشت از کنار او رد شوند و او هیچکدام را تنفس نکند. این نوع خجالت بر خصوصیات روانی و جسمانی افراد اثر بد می‌گذارد و فرد کم رو علاوه بر خودخوری و درگیری وجدانی با خود در عرصه اجتماع هم می‌تواند زیان اقتصادی ببیند، هم از حق خود نتواند دفاع کند و هم آثاری هم چون افتِ شخصیت اجتماعی، رکود علمی، مشکلات عقیدتی و خانوادگی و ... گریبان او را بچسبند. در روایتی از امام صادق(علیه‌السلام)  وارد شده است که «اَلحَیاءُ عَلى وَجهَینِ فِمِنهُ ضَعفٌ وَ مِنهُ قُوَّةٌ و َإسلامٌ و َإیمانٌ؛ حیا بر دو گونه است: یکى حیاى ضعف و ناتوانى و دیگرى حیاى قدرت و اسلام و ایمان».(3) پس در واقع حیایی که انسان را از کارهای زشت و ناپسندی چون جلوه گری در مقابل نامحرم باز می‌دارد، حیای خوب و مورد تأیید اسلام ناب و واقعی می‌باشد و نشانة عقل و تدبیر حقیقی انسان است و آنچه که در فضیلت حیا در اسلام آمده است، همین حیا می‌باشد اما حیایی که در روابط اجتماعی شما تأثیر گذاشته و موجب ضعف و تولید اضطراب شده است، غیر منطقی به نظر می‌آید.

به هر حال چه نوع برخورد شما ناشی از اضطراب اجتماعی باشد یا حیای زیاد و مضرّ، راهکارهایی برای‌تان ارائه می‌گردد که شما را در رهایی از این مشکل کمک خواهد کرد.

1. افزایش اعتماد به نفس خود: برای اینکه بتوانید کلام خود را در مواجهه با افراد مذکور بیان کنید، نیاز به افزایش اعتماد به نفس و به‌کارگیری مهارت جرأت‌ورزی دارید. اگر احساس می‌کنید توان اظهار نظر خود را ندارید و برای بیان آن خجالت می‌کشید، باید سعی کنید علت ضعف و عدم اعتماد به نفس خود را پیدا کنید و با تمرین و مداومت آن را از بین ببرید. در کنار آن به توانایی‌های خود هنگام سخن گفتن و اظهار نظر توجه کنید و خود را فردی توانا فرض کنید. به این باور برسید که می‌توانید آنچه در درون خود دارید، با کلمات زیبا بگویید (همان‌طور که برای ما نوشته‌اید)، بدون این‌که ضعفی مانع آن شود.

2. کاهش کمرویی و حیای افراطی: «کمرو» به کسی گفته می‌شود که از مواجه شدن با دیگران می‌ترسد و از ارتباط برقرار کردن با دیگران گریزان است. از مهم‌ترین روش‌های درمان کمرویی، مواجهه با موقعیت‌های جمعی است که ممکن است اضطراب شما را افزایش دهد. به‌طور مثال می‌توان به شروع کننده بودن صحبت در مورد لزوم و در ادامه برقراری ارتباط مؤثر و دریافت آنچه که نیاز دارید یا از بیان آن قصد ارتباط دارید اشاره کرد.

3. تقویت ارتباط جمعی: توصیه می‌کنیم ارتباط خود را با جمع‌های فامیلی و دوستانه تقویت کنید. کناره‌گیری از ارتباط، نه‌تنها موجب سلب نشاط و شادابی‌تان می‌گردد، بلکه اعتماد به نفس شما را نیز تضعیف خواهد کرد. ضمن این که حضور فعال و البته با رعایت عفت و حیای در عرصه‌های اجتماعی باعث تقویت روابط شما با دیگران  و جلب خواستگاران می‌گردد.

4. شنوندة خوبی هم باشید: همان طوری که می‌خواهید خوب سخن بگویی، باید بتوانید دیگران را هم درک کنید. اگر این کار را به‌خوبی انجام دهید، دیگران هم هنگام صحبت کردن شما، به‌خوبی شما را پذیرش می‌کنند.

امیدواریم با عمل به آنچه عرض نمودیم ان شاء الله زمینة ازدواجتان نیز فراهم گردد و البته همانطور که عرض کردیم هر قدر ازدواج خود را با ارتباط عاقلانه و نه عاشقانه آغاز نمایید موفق‌تر خواهید بود.

موفق  و خوشبخت باشید.

--------------------------------------------------------------------

پی نوشت:

1. حق جو، محمدحسین، نجات از کم رویی، چاپ اول، قم: انصار المهدی،1375، ص 40.
2. حر عاملى، محمد بن حسن‏، وسائل الشیعة، قم‏: مؤسسة آل البیت علیهم السلام، 1409ق، ج17، ص266.

حرانی، ابن شعبه، حسین بن روح، تحف العقول، قم: جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه قم، 1404ق، ص360.