با سلام خدمت شما پرسشگر گرامی، نگاه علمی شما به مسئله تحصیل و اقدام شما برای گرفتن مشاوره را تحسین می کنیم.
برای آمادگی در مورد کنکور شما باید به چند نکته توجه داشته باشید:
1. میزان زمانی که برای این آمادگی دارید.
2. استعداد و توانمندی های خودتان.
3. سبک زندگی شما و اوقات مفید روزتان.
4. رشته تحصیلی تان و ضرورت های تحصیل در این رشته. اولا با یک برنامه ریزی درست باید درس های روتین را تمام کنید و سپس وارد مطالعه کتاب ها و تست شوید و ثانیا اینکه تا حد امکان مطالعات خود را در سالن مطالعه و نه در منزل انجام دهید. در مورد برنامه ریزی برای کنکور توجه شما را به نکات زیر جلب می کنیم:
اولا شما باید با افرادی که این مرحله را گذرانده اند مشورت کنید و از تجربیات آنها استفاده کنید. افراد در گذر از مراحل زندگی تجربه هایی دارند که کاربردی و راهگشاست. ثانیا شما باید استعدادهای خود را بشناسید. هر کسی هوش و استعداد خاص خود را دارد یکی ممکن است با یک بار و یک ساعت مطالعه بتواند بر 10 صفحه مسلط شود و دیگری برای همین مقدار دو ساعت زمان نیاز داشته باشد. سومین نکته این است که شما باید متون درسی که باید مطالعه کنید را آماده کنید، آنها را ارزیابی کنید و سختی و آسانی و زمانی که برای مطالعه نیاز دارد را برآورد کنید. و قدم چهارم برنامه ریزی برای مطالعه است. برای طراحی یک برنامه مفید و موفق باید:
1- استعدادها، فرصتها، نیازها، و سوابق خود را در زمینه ای که می خواهد برنامه ریزی کنید، بشناسید.
2- با اصول و پایه های برنامه ریزی صحیح آشنا شوید. حتما شما هم تایید می کنید که مرحله اول یعنی شناخت استعدادها و نیازها و سوابق را خودتان باید انجام دهید و آنچه که از دست ما بر می آید این است که شما را با اصول برنامه ریزی آشنا کنیم. بنابراین مطالب را در سه بخش اصول برنامه ریزی، روش نوشتن برنامه و آسیب شناسی برنامه ریزی مطرح می کنیم. امید است که با آگاهی و عمل به این اصول و با توکل بر خداوند منان، آینده موفقی را برای خودتان رقم بزنید:
اصول برنامه ریزی:
1. تعیین هدف: هدف ها دو قسمند. گاهی کلی اند مثل رضای خدا، خدمت به مردم، بالا رفتن سطح آگاهی و امثال آن و گاهی جزئی اند مثل قبولی در یک رشته خاص، مطالعه یک کتاب، نوشتن مقاله یا امثال آن. لازم است هر دو هدف را مشخص کنید؛ یعنی همان طور که یک هدف کلی در نظر دارید، اهداف جزئی را هم دقیقا مشخص کنید و هر دو را محور فعالیت هایتان قرار دهید.
2. تشخیص نیازها وکاستی ها: باید خواسته ‏ها و احتیاجات اساسى خود را در زمینه ای که قصد دارید برای آن برنامه ریزی کنید شناسایی کنید. به عنوان مثال: در یک مقطع مشخص، چه درسى را باید مطالعه کرد.
3. تعیین زمان لازم: فرصت‏ها و اوقاتى که باید صرف تحقق اهداف برنامه شود را باید مشخص کرد تا در نهایت معلوم شود چقدر زمان در هر روز یا هفته به آن موضوع اختصاص خواهد یافت. به عنوان مثال اگر قرار باشد یک کتاب 300 صفحه ای در طول یک ماه خوانده شود لازم است حداقل روزی 11 صفحه از کتاب مطالعه شود و این نیاز به حداقل یک ساعت وقت دارد.
4. داشتن اهداف کوتاه مدت و بلند مدت: یکی از نکات مهم در امر برنامه ریزی داشتن اهداف کوتاه مدت و بلند مدت می باشد چرا که اگر تمام اهداف بلند مدت باشند احتمال اینکه شما با گذر زمان دچار خستگی و نا امیدی گردید زیاد است اما اگر اهداف کوتاه مدت و میان مدت نیز در نظرتان باشد بعد از مدت کوتاهی با رسیدن به اهداف کوتاه مدت بسیار تقویت گردیده و آن را پاداشی برای زحمات تان در نظر گرفته و با قوت و قدرت بیشتری برنامه هایتان را دنبال خواهید کرد.
5. طبقه بندی اهداف بر اساس اولویت: کارهایی را که می خواهید انجام دهید، بر حسب اولویتها ومیزان اضطرار و اهمیت آن، طبقه بندی کنید. بهترین زمانها و اوقات را برای مهمترین کارها قرار دهید. در این صورت اگر وقت کم داشته باشید و یا به هر دلیل نتوانید به همه اهداف و کارهایتان برسید، مطمئن هستید که اهداف و برنامه های اصلی را انجام خواهید داد.
6. داشتن تنوع در برنامه: برنامه حداقل باید سه بخش دین، وظایف و مسولیت ها و استراحت را داشته باشد. بر اساس روایات هر مسلمانی باید در زندگی خود طبق یک برنامه منظم به هر سه بخش دین ( عبادات و کسب علم و معرفت دینی و ...)، وظایف و مسئولیت ها (داشتن کار که در مورد دانشجویان وظیفه اصلی درس خواندن می باشد) و استراحت (رسیدگی به خانواده، دیدار پدر و مادر و اقوام و دوستان، ورزش، تفریح...) بپردازد. این تنوع در برنامه مانع خستگی و دلزدگی می گردد و کارهای دنیایی و اخروی را همزمان به پیش می برد.
7. تناسب با توانمندی: برنامه باید در حد توان باشد نه خارج از توان. پس باید مطابق طاقت و توان جسمی و روحی تان برنامه را طرح ریزی و اجرا کنید و از حد تعادل خارج نشوید. اگر شما برنامه ای طرح کنید که در آن خودتان را موظف به روزی 18 ساعت کار و تلاش کنید حتما با شکست مواجه خواهید شد.
8. انعطاف پذیری: روحیه انعطاف پذیری را در خود تقویت کنید یعنی در عین حال که باید فردی منظم و دقیق باشید و کارهای خود را بر اساس برنامه انجام دهید همواره به این نکته توجه کنید که همه شرایط و زوایای کار در میدان دید و شناخت ما نیست. چه بسا اموری در تحقق یا عدم تحقق قسمتی از برنامه موثر است، ولی از دید ما مخفی است یا کنترل و تغییر آن در دست ما نیست و به وسیله محیط به ما تحمیل یا از ما دریغ می شود. در نتیجه همیشه آمادگی برای هر گونه تغییر و تاخیر در برنامه را داشته باشید و از این موضوع نگران و نا امید نشوید. شما نباید برنامه را طوری تنظیم کنید که جای هیچ گونه تغییری در آن نباشد و یا اینکه زمانها را به گونه ای تنظیم کنید که حتی یک حادثه ی غیر مترقبه ی کوچک، مثل برخورد با یک دوست قدیمی و چند دقیقه احوالپرسی با او شما را از برنامه عقب بیاندازد، بلکه برای هر کاری احتمال حذف شدن و یا جابجایی و یا کم و زیاد شدن زمان انجام را پیش بینی کنید.
9. عدم ایده آل نگری: ایده آل نگر و مطلق گرا نباشید، یعنی نخواسته باشید تمام خواسته ها و آرزوهایتان فوری و به شکل کامل و تمام برآورده شود هر چند در راه به دست آوردن آن تلاش می کنید. در نظر نگرفتن واقعیات برنامه را با شکست مواجه می کند.
10. بازخورد گرفتن و بررسی برنامه: پس از اجرا به ارزیابى فعالیت‏هاى انجام شده بپردازید تا میزان دسترسى به اهداف مشخص شود و میزان عدم موفقیت در رسیدن به برنامه را نیز معلوم نمایید. این مرحله که تحت عنوان بازخورد(فیدبک) نامیده مى‏شود، فرصتى به شما مى‏بخشد تا بتوانید عوامل ناکامى احتمالى را نیز بشناسید و از بروز مجدد آن در برنامه مورد نظر پیشگیرى نمایید.

روش نوشتن برنامه: به منظور داشتن یک برنامه منظم، لازم است برنامه خود را مکتوب کنید و یک نسخه از آن را همیشه همراه خود داشته باشید. برای نوشتن برنامه می توانید جدولى تهیه نمایید و ساعات شبانه روز را در ستون افقی و ایام هفته را در ستون عمودی یادداشت کرده و براى هر ساعتى در هر روز از ایام هفته کار و برنامه مناسب را در آن یادداشت نمایید. ساعاتی را که در طول روز باید به مطالعه اختصاص دهید مشخص کنید و حتی اگر می توانید مشخص کنید که در هر ساعت چه کتابی را مطالعه می کنید. چه ساعتى از خواب بیدار شوید؟ شبها چه ساعتی بخوابید؟ همچنین اگر اهل خواب روزانه هستید ساعت آن را در برنامه معلوم کنید. زمانی را به کارهای دینی مانند نماز و مطالعه و یا گوش دادن و پرسیدن معارف و احکام دین اختصاص دهید. سعی کنید حتما برنامه را طوری بنویسید که هنگام نماز به راحتی به نماز اول وقت برسید که این خود تضمینی برای صحت و موفقیت برنامه است. زمان خاصی را در هر روز برای ورزش قرار دهید. اگر تفریح خاصی دارید که خستگی را از شما می گیرد و روحیه شما را شاد می کند می توانید زمانی را برای آن در نظر بگیرید. زمان رسیدگی به امور زندگی شخصی و خانوادگی مانند خرید، مهمانی، مسافرت و ... را نیز در برنامه مشخص کنید. به هر حال نباید اگر یک برنامه درسی تنظیم می کنید به این صورت عمل کنید که تمام وقت ها را به مطالعه اختصاص دهید و از کارهای دیگر باز بمانید.
آسیب شناسی برنامه ریزی:
آگاهی از خطرات احتمالی که برنامه را تهدید می کند سبب می گردد که شما به راحتی با آنها مقابله کنید و یا حتی از بروز آنها جلوگیری کنید. بنابراین دانستن آنها نه تنها مفید بلکه ضروری است. در ادامه به چند آسیب از آفاتی که ممکن است تأثیر برنامه‏ریزى را کم کند و برنامه را با شکست مواجه کند اشاره می کنیم:
1. فقدان تلاش و پشتکار در دستیابى به هدف.
2. نا امیدی: شاید در ابتداى فعالیت به همه موارد مورد نظر دست نیافته و دلسرد شوید. در این حالت بهترین راه بررسی دوباره برنامه و میزان تلاشتان، برای پیدا کردن مشکل و راه حل آن است.
3. عدم سازگاری با برنامه: منظور از اولویت بندی در اصول برنامه ریزی این است که انسان بخاطر محدود بودن منابع و کمی وقت نمی تواند به تمام آنچه که می خواهد برسد. بی تردید عمل به برنامه، مستلزم چشم ‏پوشى از برخى فرصت‏هاى فراغت، سرگرمى‏ها و تفریحات خارج از برنامه مى ‏باشد، در این صورت باید خود را سازگار با برنامه ‏نمایید تا بتوانید به نتیجه مطلوبى دست یابید.
4. کند پیش رفتن برنامه: ممکن است در ابتدا، برنامه ‏ریزى با کندى مواجه شود ولى در جریان عمل به برنامه به آن عادت مى‏کنید و به مرور زمان جزء شخصیتتان مى‏ شود.
4. عدم انعطاف پذیری: لازمه برنامه‏ریزى موفق، انعطاف‏پذیرى در برنامه و انعطاف پذیری در عمل به برنامه است. تا آنجا که می توانید سعی کنید طبق برنامه پیش بروید اما توقع نداشته باشید که حتی ثانیه ها را هم طبق برنامه عمل کنید، چون در این صورت با وجود کوچکترین مانعی احساس شکست خواهید کرد.
5. نداشتن نگاه واقع بینانه: نداشتن نگاه واقع‏بینانه به توانمندی ها و محدودیت ها و به کاستى‏ها وضعف‏هاى موجود در فرد سبب می شود که برنامه به گونه ای غیر واقعی طراحی گردد و چنین برنامه ای در عمل با شکست مواجه خواهد شد. به عنوان مثال اگر فردی توانایی روزی ده ساعت مطالعه را ندارد و بدون در نظر گرفتن این موضوع برنامه ای طراحی کرده است به احتمال زیاد شکست خواهد خورد.
موفق و پیروز باشید.
برای مطالعه بیشتر:
برنامه درسی و پرورش تفکر ، حسن ملکی
کلاس خلاقیت ،افشین سلیمانی
تکنولوژی موفقیت، حیدر محمدی