باسمه تعالی باتشکر از این که راسخون را برای مشاوره انتخاب کردید. پاسخ سوال اول: «حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهاتُكُمْ... وَ أَنْ تَجْمَعُوا بَيْنَ اْلأُخْتَيْنِ إِلاّ ما قَدْ سَلَفَ إِنَّ اللّهَ كانَ غَفُورًا رَحيمًا؛ حرام شده است بر شما (ازدواج با) مادرانتان و ... و اين که بين دو خواهر جمع کنيد [همزمان با دو خواهر، ازدواج کنيد]؛ مگر آن چه در گذشته واقع شده است. همانا خداوند، آمرزنده مهربان است».1 پس از نزول اين آيه، در شريعت اسلام، ازدواج با دو خواهر، به طور همزمان، باطل و حرام شد و تفاوتي ميان دائم و موقت وجود ندارد.2 براي آگاهي در اين باره، اشاره به مطالب ذيل شايان توجه است: حرمت ذاتي و حرمت اعتباري در مباحث اصول استنباط احکام شرعي، چنين آمده است: احکام فقهي از جهت حرام و حلال بودن، وابسته به اعتبار شارع است و تکويني نمي‌باشند؛ البته احکام شرعي تابع مصالح و مفاسد مي‌باشند؛ با اين تفاوت که برخي مصالح و مفاسد، به حسن و قبح عقلي متکي هستند و يا هميشگي و ذاتي مي‌باشند؛ مانند حرمت شرب خمر و يا قتل بي‌گناه که مفسده آنها هميشگي و ذاتي است و برخي مصالح و مفاسد، وابسته به زمان و مکان و يا شرط خاص هستند؛ مانند صيد در روزهاي شنبه که براي بني‌اسراييل حرام شده بود؛3 اما در دوران قبل و بعد از آن، حرام نبود. اين گونه موارد، اعتباري و متغير هستند و از ابتداي آفرينش انسان‌ها، نمونه‌هايي وجود داشته، چنان که درباره ازدواج هابيل و قابيل با خواهرانشان، از امام سجادعليه السلام نقل شده که آن حضرت در ضمن گفتاري به مردي قريشي، جريان ازدواج هابيل را با بلوزا، خواهر قابيل و نيز ازدواج قابيل را با اقليما خواهر هابيل شرح داد به او فرمود: اين مطلب را انکار مکن؛ چه آن که روش الهي بر اين جاري شده است؛ مگر نه اين است که خداوند، همسر حضرت آدم عليه السلام را از خود او آفريد و سپس براي او حلالش کرد.4 علامه طباطبايي در شرح اين نظر مي‌گويد: حکم ازدواج، يک حکم تشريعي و تابع مصالح و مفاسد است و حکمي تکويني نيست که قابل تغيير نباشد و زمام چنين حکمي، به دست خداست. از اين رو، ممکن است روزي به خاطر ضرورت، از جانب خدا، حلال گردد. در جامعه آن روز که فقط چند خواهر و برادر بودند، با در نظر گرفتن مشيت خداوند، عنوان فحشا صدق نخواهد کرد؛ حال چه اشکالي دارد که به طور موقت و به خاطر ضرورت، اين گونه ازدواج‌ها، براي گروهي مباح باشد.5 ازدواج همزمان با دو خواهر نيز از اين گونه موارد است که قبل از اسلام رايج بوده است؛6 اما با ظهور اسلام به عنوان کامل‌ترين شريعت و پس از نزول آيه 23 سوره نساء، چنين ازدواجي تحريم شد و اين موضوع، دليلي بر تکامل شرايع الهي است كه با اسلام، به آخرين مرحله تكامل مي‌رسند و از اين جهت، دستورات اسلام، تا هنگام قيامت، جريان خواهند داشت. براي آگاهي بيشتر به كتاب‌هاي زير مراجعه كنيد: 1. تفسير الميزان، ج 4، ص 283. 2. تفسير نمونه، ج 3، ص 417. 3. منشور جاويد، ج 4، ص 198. پاسخ سوال دوم: حجاب در شریعت حضرت ابراهیم ( علیه السلام ): درآئین مقدس حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) مساله پوشش زنان ، حائز اهمیت بوده است . دركتاب تورات چنین می خوانیم : « رفقه »چشمان خود را بلند كرده واسحاق را دید واز شتر خود فرود آمد ، زیرا ازخادم پرسید : این مرد كیست كه درصحرا به استقبال ما می آید ؟ خادم گفت : آقای من است . پس برقع خود را گرفته ، خود را پوشانید .» 7 ازاین بیان روشن می شود كه پوشش زن در مقابل نامحرم در شریعت حضرت ابراهیم ( علیه السلام وجود داشته است ؛ زیرا « رفقه » در مقابل اسحاق كه به او نامحرم بود ، ازشتر پیاده شدو خود را پوشاند تا چشم اسحاق به او نیفتد . حجاب درآیین یهود: دراصول اخلاقی « تلمود » كه یكی از كتاب های مهم دینی و درحقیقت فقه مدون و آیین نامه زندگی یهودیان است ، آمده : « اگرزنی به نقض قانون یهود می پرداخت، چنانچه مثلا بی آنكه چیزی برسر داشت به میان مردم می رفت ویا در شارع عام نخ می رشت یا با هرسنخی ازمردان درد دل می كرد یا صدایش آنقدر بلند بود كه چون درخانه اش تكلم می نمود ، همسایگانش می توانستند سخنان او را بشنوند ، درآن صورت مرد حق داشت بدون پرداخت مهریه اوراطلاق دهد . » 8 حجاب درآیین مسحیت: در كتاب انجیل آمده است : پولس دررساله خودبه قدنتیان تصریح می كند : «اما می خواهم شما بدانید كه سرهرمرد ، مسیح است و سرزن ، مرد وسر مسیح ، خدا. هرمردی كه سرپوشیده دعا یا نبوت كند سر خود رارسوا می نماید . اما هرزنی كه سربرهنه دعا كند ، سرخود را رسوا می سازد ؛ زیرا این چنان است كه تراشیده شود. زیرا اگر زن نمی پوشد ، موی را نیز ببرد واگر زن را موی بریدن یا تراشیدن قبیح است ، باید بپوشد ؛ زیرا كه مرد اززن نیست ، بلكه زن ازمرد است و نیز مرد اززن نیست ، بلكه زن ازمرد است ونیز مرد به جهت زن آفریده نشده ، بلكه زن برای مرد . ازاین جهت زن می باید عزتی برسرداشته باشد ، به سبب فرشتگان ... دردل خود انصاف دهید آیا شایسته است كه زن نا پوشیده نزد خدا دعا كند.» 9 پس در جایی كه برای دعا باید سرزن پوشیده باشد، به هنگام روبه روشدن با نامحرم پوشش سرلازم تر خواهد بود. ونیز درانجیل ، دررساله پولس ، به تیمو تاوس می گوید : « وهمچنین زنان خود را بیارایند به لباس حیا وپرهیز، نه به زلف ها وطلا و مروارید ورخت گران بها ، بلكه چنان كه زنانی را می شاید كه دعوای دینداری می كنند به اعمال صالحه . » 10 پي نوشت: 1. نساء، آيه 23. 2. امام خميني، تحرير الوسيله، ج 3، ص 15. 3. نساء، آيه 154. 4. ري شهري، ميزان الحكمه، ج 4، ص 3031. 5. طباطبايي، الميزان، ج 4، ص 239. 6. مجلسي، بحارالانوار، ج 10، ص 76. 7. سفرپیدایش، باب 24 ،آیه 64 و 65 8. ویل دورانت ، تاریخ تمدن ، ج 4 ص 461 . 9. باب 11 ،آیه 3 تا 14 10. باب دوم ، آیه 9 تا 11