با عرض سلام و با آرزوی سعادت و سلامت برای برادر گرامی! لطفا در مسائل شرعی مرجع خود را تعیین فرمایید . اما اکنون به پرسش و پاسخ ها و نکات ذیل توجه فرمایید: پرسش: چرا بر خلاف سنّت پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله)، شیعیان نمازهای ظهر و عصر را با هم و نمازهای مغرب و عشا را هم زمان می خوانند؟ پاسخ: نخست آن که نماز جزء فروع دین است و در مسائل فرعی بین علمای همه مذاهب اختلافات زیادی است، همانطور که پیشوایان و علمای اربعه اهل سنت با هم اختلاف زیادی در این مسائل دارند. ثانیاً جمع خواندن نمازهای ظهر و عصر یا مغرب و عشا، بر خلاف سنّت رسول الله(صلی الله علیه وآله) نمی باشد؛ چون ایشان گاهی این نمازها را جمع و گاهی جداگانه می خوانده اند. مثلا در صحیح مسلم در باب «الجمع بین الصلاتین فی الحضر» از ابن عباس نقل شده که گفت: «بدون خوف و ترس و در غیر سفر، رسول خدا(صلی الله علیه وآله)نمازهای ظهر و عصر را جمع و نمازهای مغرب و عشا را جمع ادا می کردند. مجدّداً در همان صحیح مسلم و نیز امام حنبل در جزء اوّل مسند از ابن عباس نقل کرده اند: «با پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) هشت رکعت نماز ظهر و عصر و هفت رکعت نماز مغرب و عشا را به طور جمع ادا نمودیم.». بالاخره چندین حدیث از ابن عباس درباره جمع خواندن نماز ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا نقل شده است. برای مثال: «پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) در حال اقامت در مدینه، نه در حال مسافرت، هفت رکعت (نماز مغرب و عشا با هم) و هشت رکعت (نماز ظهر و عصر با هم) نماز گزارد.» احمد حنبل در مسند از سعید بن جبیر از ابن عباس روایت می کند که گفت: «پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) بدون آن که در حالت خوف و ترس، یا در حال سفر باشد نماز ظهر و عصر را جمع خواند.» در جایی دیگر گفته است: «پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله)بدون آن که در حالت خوف و ترس باشد، یا باران ببارد، نماز ظهر و عصر را جمع خواند.»[5] ابو زبیر دلیل جمع خواندن نماز توسط پیامبر را از سعید بن جبیر سؤال نمود، او گفت: من همین سؤال را از ابن عباس پرسیدم و او پاسخ داد: «به این جهت جمع می خواند تا احدی از امتش در سختی و مشقت نباشند.» همچنین در صحیح مسلم از قول عبدالله ابن شفیق می گوید: روزی بعد العصر، ابن عباس برای ما خطبه می خواند و سخنرانی می کرد. سخنش به درازا کشید و همچنان برای ما صحبت می نمود تا این که آفتاب غروب کرد و ستاره ها ظاهر شدند. صدای مردم بلند شد: «الصلاة، الصلاة» ابن عباس اعتنایی نکرد. در همین حال مرد دیگری ندای «الصلاة، الصلاة» سرداد. ابن عباس رو به او نمود و گفت: «مادر مرده، مرا سنت یاد می دهی؟ من خودم دیدم که پیامبر خدا نمازهای ظهر و عصر و نمازهای مغرب و عشا را جمع می خواند.» سپس عبدالله بن شفیق می گوید: چون این حرف برایم غیر قابل قبول بود و گران آمد، نزد ابو هریره رفتم و او نیز گفته های ابن عباس را تأیید کرد. هر چند اخبار و روایات بسیاری در این باب نقل شده، لیکن همین که بابی به نام «جمع بین الصلاتین» اختصاص یافته و احادیث مربوطه در این باب نقل گردیده، محکم ترین دلیل و برهان بر جواز جمع خواندن نماز است. زیرا اگر غیر از این می بود باید باب مخصوصی به نام «جمع بین الصلاتین فی السفر» یا «جمع بین الصلاتین فی الحضر» اختصاص می دادند تا احادیث مربوطه را تفکیک نمایند. از طرفی دیگر، بخاری همین احادیث را در صحیح خود آورده، لیکن به دلایل نامعلومی و با زبردستی آن ها را از محل «جمع بین الصلاتین» به محل دیگری مثل «باب تأخیر الظهر إلی العصر من کتاب مواقیت الصلاة» و «باب ذکر العشاء والعتمة» و «باب وقت المغرب» انتقال داده است. در پایان یاد آوری این نکته مهم می باشد که نمازها را جداگانه و هر یک را در وقت فضیلتش به جا آوردن به نظر بعضی از علمای شیعه بهتر و افضل است. از طرف دیگر، بعضی از علمای اهل تسنن از جمله شیخ الاسلام انصاری در شرح صحیح بخاری قسطلانی در شرح صحیح بخاری و جم غفیری جداگانه نماز خواندن را افضل ندانسته اند و آن را ترجیح بلا مرجح و خلاف ظواهر احادیث خوانده اند منبع:کتاب شبهایی پیشاور --------------------------- بنابر نظریه شیعه، پس از فرا رسیدن ظهر شرعی، می‌توانیم نماز ظهر را بخوانیم و بلافاصله به خواندن نماز عصر بپردازیم، یا نماز ظهر را پیش از فرارسیدن وقت خاص نماز عصر به پایان رسانیم و سپس نماز عصر را بخوانیم و بدین سان، بین نماز ظهر عصر، جمع نماییم، گرچه مستحب است نماز ظهر را پس از زوال و نماز عصر را هنگامی که سایه هر چیز به اندازه خود آن گردد، به جا آوریم. همچنین می‌توانیم به هنگام فرا رسیدن مغرب شرعی، نماز مغرب را ادا نماییم و بلافاصله پس از آن، به خواندن نماز عشا بپردازیم و یا نماز مغرب را تا نزدیک وقت خاص نماز عشا به تأخیر اندازیم به طوری که نماز مغرب را پیش از فرا رسیدن وقت خاص نماز عشا، به پایان رسانیم و سپس به خواندن نماز عشا مبادرت ورزیم و بدین سان، بین نماز مغرب و عشا جمع کنیم، گرچه مستحب است نماز مغرب را پس از مغرب شرعی و نماز عشا را بعد از زوال شفق از جانب مغرب به جا آوریم. ---------------------- آیاجداخواندن نمازدرپنج وقت یک حکم الزامی است ؟ یکی ازایرادهای اهل سنت به شیعه اینست که چرا نمازهای ظهر وعصر ومغرب و عشا راجمع می خوانند .ما در این نوشتار در صدد آنیم تا ثابت کنیم که جدا خواندن نمازهایک حکم استحبابی است نه الزامی (اماغالب فقهای اهل سنت انجام نماز را در پنج وقت واجب می شمرند) از نظر فقهای شیعه در عین تاکید بر افضلیت نماز در پنج وقت و جدا از هم مساله ترخیص و اجازه در انجام نمازها در سه وقت یک عطیه الهی برای تسهیل در امر نمازوتوسعه بر مردم محسوب میشود و آن را هماهنگ با روح اسلام که شریعت سمحه و سهله است می دانند و تجربه نشان داده که تاکید بر نماز در پنج وقت گاه سبب فراموشی اصل نماز میشود. زندگی در عصر ما دگرگون شده ووضع بسیاری ازكارگران در کارخانه ها و کارمندان در ادارات و محصلین و دانشجویان در کلاسهای درس اجازه نمازدرپنج وقت را نمی دهد.هر گاه طبق روایاتیکه ازپیامبر اکرم (ص) نقل شده وائمه شیعه (ع)برآن تاکید دارند به مردم اجازه داده شود که جمع میان دو نماز کنند گشایشی در کارآنهادر امر نماز واقع میشود و نماز خوان زیاد خواهد شد در غیر این صورت تارک الصلواه رو به فزونی میرود و شاید به همین دلیل گفته میشود که بسیاری از جوانان اهل سنت نماز را ترک کرده اند در حالی که تارک نماز در میان پیروان شیعه کمتر است **روایات جمع میان دو نماز در منابع معروف اهل سنت مانند صحیح مسلم و بخاری وسنن نسائی وترمذی و موطامالک ومسند احمد وکتب دیگر که همه از منابع مشهور اهل سنت است حدود سی روایت درباره جمع میان نمازظهرو عصر یا مغرب وعشا نقل شد است که این روایات عمدتا به پنج راوی معروف برمیگردد: 1-ابن عباس 2-جابربن عبدالله انصاری 3-ابوایوب انصاری 4-عبدالله بن عمر 5-ابوهریره که بخشی از آنها را ذکر میکنیم : 1-ابوالزبیراز سعید بن جبیر ازابن عباس نقل میکند: رسولخدا(ص)نماز ظهر وعصر را هر دو با هم بجا آورد در حالی که نه ترسی بود ونه سفری. ابوالزبیر میگوید از سعید پرسیدم چرا پیامبر(ص)چنین کاری کرد ؟سعید گفت من نیز همین سئوال را از ابن عباس پرسیدم در جواب گفت :مقصود حضرت این بود که هیچ یک از امتش به زحمت نیفتد 1. (صحیح مسلم ج 2ص151) 2-احمد بن حنبل شبیه همین معنا را در کتاب مسند خود ج1ص223 از ابن عباس نقل کرده است 3-جابر بن زید میگوید:ابن عباس گفت : پیامبراکرم (ص)هفت رکعت با هم و هشت رکعت با هم نماز خواند (صحیح بخاری ج 1ص 140 باب وفت العصر ) 4-جابر بن عبد الله میگوید رسول خدا(ص)میان نماز ظهروعصر ومغرب وعشاراجمع کرد تا اجازه وترخیص برای امت باشد حتی درآنجا که خوف یا مشکل دیگری نباشد(معانی الآثارج1 ص161 5-عبد الله بن مسعود نیز نقل میکند :رسولخدا(ص)در مدینه میان نمازظهرو عصر و مغرب وعشا جمع کرد کسی ازعلت آن پرسید حضرت فرمود :من این کار را کردم تا امت من به زحمت نیفتد(المعجم الکبیر طبرانی ج10ص219ح10525 تقریبا در تمام احادیث بالا روی دو نکته تاکید شده است: 1-پیامبر جمع میان دو نماز را در حالی انجام داد که مشکل خاصی مانند باران یا سفر یا ترس از دشمن وجود نداشت :Gol: 2-هدف آن حضرت توسعه بر امت و رفع عسر و حرج بوده است. :Gol: آیا با این حال سزاوار است بعضی اشکال تراشی کنند و بگویند این جمع ها مربوط به موارد اضطراری بوده است ؟چرا چشم خود را ببندیم و پیش داوری های خود را بر سخنانصریح رسول خدا(ص)مقدم بشماریم:Gol: ازشگفتیهای این مساله آن است که در قرآن هم در دوآیه هنگامی که سخن از اوقات نماز به میان میآید فقط سه وقت برای نمازهای شبانه روز ذکر شده آیه اول در سوره هود آیه 114است (و اقم الصلاه طرفی النهاروزلفا من اللیل )طرفی النهار(دو طرف روز ) اشاره به نماز صبح است که در آغاز روز انجام میشود ونماز ظهر وعصراست که وقت آنها تا غروب ادامه دارد:Gol: اما زلفا من اللیل با توجه به این که زلف (به گفته مختار الصحاح و راغب در مفردات )جمع زلفه است که به معنای بخشهایی از اوایل شب است آن هم اشاره به وقت نماز مغرب وعشاست آیه دوم در سوره اسراء آیه 78 است:Gol: البته فضیلت داشتن نماز ذر پنج وقت جای هیچ انکار نیست ما هم هر وقت زمان توفیق رفیقمان شد رعایت پنج وقت را می کنیم سخن در وجوب آنست (برگرفته از کتاب شیعه پاسخ می دهد نوشته آیت الله مکارم):Gol: موفق ، موید و پیروز و سربلند باشید!