با تشکر فراوان ازاینکه موسسه فرهنگی راسخون را جهت پاسخ به سوالات خود انتخاب کرده اید. علی علیه السلام : - من لم يملك شهوته لم يملك عقله( غرر الحکم8995.) 0هر کس شهوت خود را در دست نگیرد، عقلش را هم به دست نمی گیرد». در دوران جوانی، کشورمان در معرض هجوم لشکر شهوت است و عفت، تنها نیروی محافظ آن پس جوان باید با تقویت این نیرو، پیروز این میدان مبارزه شود. یکی از مشکلات اساسی دوران جوانی، کنترل غرایز است؛ غرایزی که بر اثر رشد جوان کم کم طغیان می کند و همه وجود او را در دام خود، اسیر و او را از هرگونه حرکت سازنده باز می دارد. جوانی که از ارزش و بهای لحظه های جوانی آگاه است، هرگز از آینده خود بی خبر نمی ماند و در راه خودسازی و اصلاح نفس به سختی می کوشد. و تلاش ورزیدن در این راه از سفارش های پیاپی و مؤکد ائمه دین است. حضرت علی علیه السلام می فرماید:لاتترک الْاجتهاد فی اصلاح نفْسک فانه لایعینک علیها الا الجد.( غرر الحکم، ص 818. ) کوشش و برای اصلاح درون و خودسازی را رها نکن؛ زیرا جز تلاش و جدیت، چیزی تو را در برابر نفست یاری نمی کند. هوای نفس از جهتی مانند هوای داخل یک بطری است. برای تخلیه هوای یک بطری حتما باید راهی برای دخول هوای خارج به درون آن و جایگزینی باشد، وگرنه دچار خلع خواهد شد. برای تخلیه نفس از هوای نفسانی باید به جای آن هوای خداوند جایگزین شود و گرنه تا وقتی که این هواها یکّه تاز میدان نفس ما هستند کاری نمی‌توان کرد؛ بلکه, در برابر آنها مغلوب می‌شویم و مقاومت کردن میسور نیست. البته, این میل به خوبی ها و محبت خداوند, در اصل فطرت ما وجود دارد، ولی تا زمانی که خفته است، بی اثر خواهد بود. انسانى که گاهى دچار گناه خطا مى‏گردد و بعد پشیمان مى‏گردد و خود را ملامت و سرزنش مى‏کند، به مرحله‏اى رسیده که داراى نفس لوّامه و سرزنشگر شده است و یک پله از مرحله نفس اماره یعنى نفسى که به زشتى و بدى امر مى‏کند و از انجام آن ملول نمى‏گردد و بیمى ندارد، بالاتر آمده است و این فرد یک قدم به هدف نزدیک شده است و باید خدا را شاکر بود و از او خواست که توفیق رسیدن به مراحل بالاتر و هر چه بیشتر نزدیکتر شدن به خود را به ما عنایت کند. باید توجه داشت که فاصله گرفتن از بدى و گناه و نزدیک شدن به معنویات و قرب خداوند، امرى تدریجى است و محتاج صبر و حوصله فراوان است. انسان باید مانند کوهنوردى باشد که گاهى به قله کوه بلندى که قصد صعود به آن را دارد نگاه مى‏کند و احساس مى‏کند هنوز تا قله کوه راه زیادى مانده و از طرفى به دامنه کوه نگاه مى‏کندو مى‏بیند از آن فاصله گرفته و این حالت بین ترس و امید را چنان چه در قرآن کریم و روایات معصومین(ع) آمده، همواره در زندگى خود حفظ کند. یعنى هم از این که گاهى توفیق بندگى و دورى از گناه را پیدا کرده امیدوار و خوشحال باشد و هم از این که گاهى دچار لغزش و گناه مى‏گردد ترسان و بیمناک. براى تقویت اراده باید دانست که: در اولین گام، براى رفع اضطراب و کسب روحیه قوى باید هدف و یا اهداف دقیق و مشخص خود را از زندگى یا کارى که مى‏خواهد انجام دهد، دومین گام، شناخت توانایى‏ها و استعدادهاى نهفته در وجود خویش است. همه ما در وجود خود از استعدادهایى برخورداریم، کافى است این نیروها را بشناسیم و براى رسیدن به هدف، آنها را به کار گیریم. راهکار تقویت اراده: 1- برنامه ریزی: باید براى تمام کارها و فعالیت‏هاى شبانه‏روزى، برنامه‏اى مدوّن و منظم داشته باشید. بدین منظور از جدولى استفاده کنید که در ستون افقى آن، ساعات شبانه‏روز و در ستون عمودى، ایام هفته را یادداشت کرده و تمام کارهاى روزانه را در آن درج کنید (از خواب و استراحت تا عبادت، ورزش، مطالعه و...). هر فعالیتى را در زمان خاص خود در جدول بنویسید و هیچ زمانى را بدون کار خالى نگذارید. هر روز صبح با نگاهى به آن برنامه، به اجراى دقیق آن بپردازید و شبها قبل از خوابیدن، آن را محاسبه و ارزیابى کنید؛ شایسته است همچون یک محاسبه‏گر جدى و قاطع، فعالیت‏هاى روزانه و میزان موفقیت خود در انجام دادن کارها را بررسى کنید. در صورت موفقیت خود را تشویق کنید و در صورت تخلّف از برنامه و سهل‏انگارى در اجرا، خود را تنبیه نمایید. 2- تلقین: تلقین به خود در تقویت اراده اثر قابل ملاحظه‏اى دارد. بنابراین هر روز جملاتى را به خود تلقین کنید؛ مانند: «من اراده لازم براى انجام کارهایم را دارم» هیچ چیزى نمى‏تواند اراده‏ام را متزلزل کند»، «آنچه را که به نظرم انجام دادنى است انجام مى‏دهم، هیچ قدرتى نمى‏تواند مرا از آن باز دارد»، «اراده من هر روز محکم‏تر مى‏شود»، «بر من لازم است که موفق شوم؛ زیرا موفقیت از آنِ نیرومندان است» و... 3- تدریج: توجه به تدریجى بودن تقویت اراده است. براى به دست آوردن اراده‏اى قوى و محکم، تدریجى بودن آن و نیاز به تمرین و ممارست امرى لازم و ضرورى است. گمان نکنید مى‏توانید به طور دفعى و بدون هیچ تلاشى، به آن دست یابید. در پایان براى تقویت ارتباط با خدا توجه شما را به یک راه‏کار مهم معنوى جلب مى‏کنیم. در روایات آمده است که: در دل آدمى دو گیرنده و گوش وجود دارد. یکى صداى رحمان را مى‏شنود که آدمى را دعوت به تقوا و خیر و صلاح و ایمان مى‏کند و گوش دیگر نداى شیطان را دریافت مى‏کند. در آیات قرآن نیز این مطلب آمده است که: «فالهمها فجورها و تقویها؛ راه فجور و تقوا هر دو به انسان نمایانده شده تا وى کدام یک را در خود تقویت نموده و برگزیند». شاید بارها این تجربه براى شما تکرار شده باشد که هنگام انجام کار نیکى و یا برخاستن براى نماز شب، دو نیروى تشویق‏کننده و بازدارنده به سراغ شما مى‏آید و براى لحظاتى با خود درگیرى درونى پیدا مى‏کنید. اینجا همان مرحله تصمیم‏گیرى است که کدام سو را انتخاب کنید. مطمئن باشید اگر به هاتف رحمانى پاسخ مثبت دهید، رفته رفته نیروى معنوى شما تقویت مى‏شود و الهامات رحمانى بیشتر رو به سوى شما مى‏آید و اوهام شیطانى سریع‏تر از شما دور مى‏شود. این همان است که از آن به «جهاد اکبر» یاد مى‏شود و این همان دوام ذکر در طول شبانه‏روز مى‏باشد بدون این که از تحصیل و کار و روابط با دیگران کناره‏گیرى کرده باشید. چنین زندگى، شیوه اولیا خداست که در عین حضور در عرصه‏هاى مختلف زندگى و جامعه همیشه در درون با خدا و شیوه اولیا خداست که در عین حضور در عرصه‏هاى مختلف زندگى و جامعه همیشه در درون با خدا و فرشتگان رحمانى در ارتباطند و بدون گوشه‏گیرى و ایجاد حساسیت، سیر و سلوک معنوى خود را طى مى‏کنند. در این راه چند امر داراى نقش اساسى مى‏باشد: 1- اراده و تصمیم جدى براى گام برداشتن در جاده بندگى و اطاعت امر الهى و بى‏توجهى به وسوسه‏هاى شیطان و هوا و هوس‏ها. 2- یاد و ذکر خداوند به معناى وسیع آن که مهمترین یاد همان انجام واجبات و ترک محرمات است. 3- تماس دایم با خداوند و بندگان برگزیده او از طریق قرائت قرآن و توسلات و خواندن دعاها. 4- ارتباط و تماس و دوستى با کسانى که بنده خوب خدا مى‏باشند و دیدن و همنشینى با آنها ما را به یاد خوبى‏ها و به یاد خداوند مى‏اندازد. 5- مطالعه کتاب‏هایى که سطح بینش انسان را نسبت به عالم و جهان آفرینش و مبدأ و معاد بالا ببرد و اصول اعتقادى صحیح و صاف را به انسان بیاموزد و او را با معارف و تعالیم دینى بیش از پیش آشنا نماید، مانند کتاب‏هاى استاد شهید مطهرى و نیز کتاب‏هاى شهید آیت‏الله دستغیب شیرازى. 6- انجام کارهاى صالح و خدمت و احترام به پدر و مادر و کسانى که بر گردن انسان حق دارند، زمینه‏ساز توفیقات بیشتر و انجام اعمال نیک بعدى مى‏باشد. 7- ترک زمینه گناه: این خود زیرمجموعه‏اى دارد که مهمترین آن عبارت از است: الف : کنترل چشم: عن الصادق(ع): «النظر سهم من سهام ابلیس مسموم و کم من نظره اورثت حسره طویله؛ نظر دوختن تیرى مسموم از تیرهاى ابلیس است و چه بسا نگاهى که حسرت درازمدتى را (در دل) به ارث بگذارد» (سفینه‏البحار، شیخ عباسى قمى، ماده نظر) بهترین راه منصرف کردن نگاه و دید و یا بازداشتن نگاه از تیزى و خیره نمودن است. حضرت على(ع) فرمود: «کسى که چشم خود را پایین اندازد، دلش آسوده گردد، تأسف کمتر خورد و از نابودى در امان ماند»، (غرر الحکم، ص 9122 - 9125). ب: کنترل گوش: باید از شنیدنى‏هایى که ممکن است به حرام منجر شوند و زمینه‏ساز حرام هستند پرهیز شود. مانند نوار موسیقى، صداى شهوت‏انگیز نامحرم و... ج: ترک مصاحبت با دوستان ناباب: دوستانى که باعث مى‏شوند انسان مزه گناه را مزمزه کند، در واقع دشمن هستند و باید از آنها پرهیز کرد. 8- ترک فکر گناه: ترک زمینه گناه سهم به سزایى در ترک فکر گناه دارد ازاین‏رو هر چه بیشتر و دقیقتر زمینه گناه ترک شود فکر گناه کمتر به سراغ انسان مى‏آید. این فکر گناه است که شوق در انسان ایجاد مى‏نماید و بعد از شوق اراده‏ى عمل سپس خود گناه محقق مى‏شود، مسلما تا اراده و شوق و میل نسبت به کارى نباشد انسان مرتکب آن کار نمى‏گردد. 9- اشتغال به برنامه شبانه‏روزى: حتما باید شبانه‏روز خود را با برنامه‏ریزى صحیح و متناسب وضع روحى و جسمى خود پر کنید و هیچ ساعت بیکارى نداشته باشید تا نفس شما را مشغول کند. در اوقات بیکارى وسوسه‏هاى نفس و شیطان به سراغ انسان مى‏آید و او را به فکر گناه و سپس به خود گناه مى‏کشاند قال امیرالمؤمنین على(ع): «ان هذه النفس لاماره بالسوء، فمن اهملها، جمحت به الى المآثم؛ براستى و حقیقت که این نفس (انسانى) پیوسته و مرتب به بدى امر مى‏کند در نتیجه هر کس آن را به خود واگذارد (و به کارى نگمارد) نفس او را به سمت گناهان مى‏کشاند»، (الغرر والدرر، باب النفس به نقل از سرالاسراء، استاد على سعادت‏پرور، ج 1، ص 544، ح 4). 10- روزه گرفتن: روزه گرفتن قواى حیوانى و شهوانى انسان را تضعیف مى‏کند اگر قواى شهوانى ضعیف گشت قهرا فکر گناه هم کم‏رنگ مى‏شود. عن ابى جعفر(ع) قال: «اذا شبع البطن طغى؛ هرگاه شکم پر شود طغیان مى‏کند، (المحجه‏البیضاء، ملا محسن فیض کاشانى، ج 5، ص 150). مفهومش این است اگر شکم پر نشود طغیان نمى‏کند و بهترین قسم جوع و گرسنگى همان روزه گرفتن است. تذکر این نکته بسیار ضرورى است که اولاً: روزه نباید براى بدن ضررى داشته باشد وگرنه شرعا حرام است. ثانیا: براى کارهاى روزمره مخل نباشد. ثالثا: اگر نه مضر بود ونه مخل فقط روزهاى دوشنبه و پنج‏شنبه باشد نه بیشتر ولى در هر صورت اگر براى روزه گرفتن عذرى است مورد بعدى یعنى ورزش دو برابر شود. 11- ورزش: هر روز ورزش لازم است البته آن ورزش‏هایى باشد که براى بدن ضررى ندارد مثل نرم دویدن و نرم طناب زدن و انجام حرکت‏هاى کششى و اگر براى روزه گرفتن عذرى هست زمان ورزشى دوبرابر شود مثلاً از بیست دقیقه به چهل دقیقه افزایش یابد. 12- یاد مرگ: این یکى دیگر از چیزهاى بسیار مفید است که فکر گناه را یا از بین مى‏برد و یا کم مى‏کند که این به شدت و ضعف فرو رفتن در فکر مرگ بستگى دارد اگر انسان با این واقعیت انس بگیرد و مردن را باور دل سازد نقشى سازنده و بالا برنده دارد. قال امیرالمؤمنین على(ع): «اذکروا هادم اللذات و منغض الشهوات و داعى الشتات؛ یاد کنید (مرگ را) درهم کوبنده لذات را و تیره و تلخ کننده شهوات را و دعوت کننده جدایى‏ها را»، (الغرر والدرر، باب الموت، به نقل از سرالاسراء، استاد على سعادت‏پرور، ج 2، ص 159). یاد مرگ دل را از تعلق به شهوات جدا مى‏سازد و انسان را از گناه و فکر گناه باز مى‏دارد آنچه که بسیار مهم است این است که اولاً این فکر هر روز و مستدام باشد اگر شبانه‏روزى نیم‏ساعت باشد کافى است ثانیا در مکان خلوتى باشد مخصوصا اگر آن مکان خلوت خود محیط قبرستان باشد به هر گونه که این فکر در مرگ با جان عجین شود و باور دل گردد بسیار مطلوب است مثلاً یکى از کیفیت‏هاى فکر در مرگ را یکى از بزرگان چنین مى‏فرمود: تمام خاطرات تلخ و شیرین گذشته را در حد امکان مثل یک فیلم از ذهن بگذراند و به خود بباوراند که همه اینها گذشت و چند روز باقى مانده عمر هم مى‏گذرد لحظات جان دادن، وقتى که خویشان و نزدیکان را رها مى‏سازد و از تمام تلخ و شیرینى‏ها وداع مى‏کند و... همه و همه را به خوبى تأمل کند تا دل بلرزد و چشم بگرید. سخن آخر این است که این دستورات وقتى نتیجه مى‏بخشد که هر چه دقیق‏تر به آن عمل شود زمان نتیجه آن بستگى به شرایط و خصوصیات افراد دارد، ازاین‏رو پى‏گیر زمان نتیجه نباید بود فقط هم و غمّ صرف عمل به دستورات شود. دستور العمل تقویت اراده: الف) کوچک نشمردن هیچ گناهى هرچند به نظر صغیره باشد، ب ) عزم جدى و آهنین بر ترک معصیت و مراقبت جدى و دائمى نسبت به تمام افعال خود، ج ) شرط نمودن با خدا مبنى بر ترک معصیت و هم‏چنین از او استعانت جستن، د ) هر گاه فکر گناه و وسوسه آن به ذهن آمد بلافاصله آن را از لوح ذهن خارج کردن و توجه خود رابه خدا و امور شریفه مشغول داشتن. جدیت و موفقیت در این امر پیروزى بزرگى است و در واقع دفع دشمن شیطان نفس از همان خاکریز اول است. قرآن مجید در وصف پارسایان مى‏فرماید: «ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذکروا فاذاهم مبصرون ؛ پرهیزگاران چون گرفتار وسوسه شیطان شوند هماندم متذکر (یاد خدا) شده وبصیرت یابند»، (اعراف، آیه 201)، ه ) مطالعه و تفکر پیرامون عواقب سوء و وخیم گناه. در این رابطه مطالعه کتب پیرامون معاد بسیار نافع و لازم است، و ) خود را همواره در محضر حق تعالى دانستن و او را به یقین در همه حال مراقب و بیناى به افعال خود نگریستن، ز ) استمداد از خداوند و دعا و نیایش که فرمود: اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود هیچ کدام به فضیلت و تزکیه روى نمى‏آوردید (و لو لا فضل الله علیکم و رحمته ما زکى منکم من احد ابدا..).، ح ) جایگزین سازى اعمال و عادات نیکو؛ مانند شرکت دائمى در نماز جماعت، نماز شب، زیارت اهل قبور و دعا. «ان الحسنات یذهبن السیئات؛ خوبى‏ها سرانجام میدان را بر بدى‏ها تنگ خواهد کرد و آنها را از بین خواهد برد» ط ) توجه به چهره کریه و زشت واقعى سیئات، ى ) براى ترک معاصى لازم است دربسیارى از موارد انسان از مکروهات و چه بسا از برخى مباحات نیز چشم پوشد تا او را به انجام زشتى ها نزدیک نسازند، ک ) در حد ممکن دورى جستن از مکان‏ها و شرایطى که آدمى را به گناه ترغیب مى‏نماید، ل ) تقویت اراده، م ) محاسبه نفس همه روزه و در صورت رخداد خطا خود را محاکمه و توبیخ نمودن و بلافاصله استغفار کردن، ن ) مطالعه پیرامون زندگى پارسایان و زاهدان و مطالعه کتب اخلاقى و ... . رعایت نکات زیر نیز شما را در این مسیر تعالى یارى خواهد کرد، ان شاءالله: - انجام یک سرى مستحبات؛ مثلا همیشه با وضو بودن و زبان را به ذکر مخصوصا «لاحول ولاقوه الا بالله العلى العظیم» عادت دادن. - سعى و کوشش در انجام وظایف و واجبات دینى، - خواندن نماز با حضور قلب و در اول وقت، - گرفتن روزه مستحبى به ویژه دوشنبه و پنجشنبه هر هفته، - تلاوت قرآن بویژه بعد از نماز صبح، - تأمل و اندیشه در آیات قرآن، - حتى المقدور سعى در خواندن نماز شب، - از تنهایى دورى گزینید. - سحر خیزى، - تنظیم برنامه براى تمام شبانه روز و پر کردن اوقات فراغت با برنامه‏هاى صحیح و سودمند، - شرکت در ورزش‏هاى فردى و دسته جمعى، - شرکت در فعالیت‏هاى مذهبى و اجتماعى، - به صله رحم و ارتباطات اجتماعى بسیار بپردازید و به نزدیکان و اقوام خود بیش از پیش اظهار علاقه و محبت نمایید. - پرهیز از نگاه نامشروع، امام صادق(ع) فرمود: «نگاه پس از نگاه، در دل بیننده شهوت را مى‏انگیزاند»، (وسائل‏الشیعه ، ج 14 ، ص 138) و باز فرمود: «نگاه، تیرى از تیرهاى شیطان است، چه بسا نگاهى که اندوه‏هاى دراز در پى دارد»، (وسائل‏الشیعه ، ج 14 ، ص 139). - عدم معاشرت و دوستى با افراد منحرف و فاسد، - انتخاب دوستان مؤمن و سالم، - به یاد خدا بودن در همه اوقات، - از پرخورى و نیز از خوردن غذاهاى چرب و پرانرژى و تحریک کننده پرهیز کنید، - کنترل افکار و نیندیشیدن به صحنه‏هاى شهوت‏انگیز، - از مشاهده صحنه‏هاى مهیج و تحریک کننده دورى کنید، - برنامه منظم مطالعاتى براى خود قرار دهید و سعى کنید فرصت‏هاى خود را با تفکر و مطالعه مناسب پر کنید، همواره خود را نصیحت نموده و بر نفس خویش بانگ زنید: «اى بیچاره! تا کى گرفتار هواى نفس باشى و سرمایه گران مایه عمر را تباه سازى و به معصیت رب الارباب پردازى؟ چرا براى اندک لذتى پوچ و گذرا خود را گرفتار دوزخ ابدى سازى؟ اگر لحظه‏اى دیگر فرشته مرگ تو را در رسد و جانت به حلقوم رساند، با چه وضعى به دیار برزخ رهسپار مى‏شوى؟ نه!نه! هرگز! باید عزمى قاطع و استوار داشته باشم و با استمداد از خداى سبحان و پروردگار رحیم و مهربان - که با این همه معصیت باز هم مرا مشمول الطاف خود ساخته - پیمان بندم و سربه بندگى او سپارم و زنجیر شیطان نفس بگسلم. این بار باید چنان ابلیس لعین را از خود دورر سازم که دیگر در من وسوسه نکند و با دست خالى از من روى برتابد!» با خود بگو: با تبر بردار و مردانه بزن/ تو على وار این در خیبر بکن براى تقویت ایمان، عمل به سفارش‏هاى زیر را توصیه مى‏کنیم: 1- از غذاى حرام پرهیز کنید، 2- با دوستانى معاشرت کنید که شما را به یاد خدا مى‏اندازند. 3- گناهان را ترک نمایید و براى تحقق این امر سعى کنید حتى به گناه فکر نکنید و افکار خود را کنترل کنید. 4- نمازها را در اول وقت بخوانید، 5- تا آن جا که مى‏توانید نمازهاى مستحبى مخصوصا نماز شب را ترک نکنید، 6- حتما در مجالس مذهبى و مساجد شرکت فعال داشته باشید زیرا حضور در چنین مکان‏هایى موجب حفظ ایمان انسان مى‏گردد. 7- در تمام مراحل زندگى و حالات خویش استمداد از خداوند و توسل به اولیاءالله را فراموش نکنید و براى رفع مشکلات خود مخصوصا مشکلى که ذکر نموده‏اید زیاد دعا کنید. کتب زیر سفارش مى‏شود: 1- نردبان آسمان (دروس اخلاق حضرت آیت الله بهاءالدینى)، تدوین و ویرایش: اکبر اسدى 2- سلوک معنوى، تدوین و ویرایش: آقاى اکبر اسدى 3- خودشناسى براى خودسازى، محمد تقى مصباح یزدى معناى مطالعه این کتب عمل کردن به آن از آغاز تا پایان نیست بلکه براى عمل به دستورالعمل‏هاى اخلاقى ترتیبى لازم است که باید با علماى بزرگ اخلاق در ارتباط باشید امیدوارم هماره موفق باشید و در آینده با نامه ما را از موفقیت‏هاى خود آگاه سازید.