پرسش :
چرا براي حضرت محمد ـ صلي الله عليه و آله ـ دايه گرفتند؟
پاسخ :
اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ در کودکي به رسم اعراب و اشراف عرب به دايگي سپرده شد و اين رسم در بين عرب و اقوام ديگر سنت ديرين بود. رضاعة يا شيرخوارگي درباره برخي از انبياي الهي نيز اتفاق افتاده است. چنانکه وقتي موسي- علیه السلام - به نيل انداخته شد، و فرعون او را از رود نيل گرفت و قصد کشتن او را داشت، اما همشرش از اين کودک خشنود شد و از فرعون خواست او را براي خود تربيت کند ، فرعون درخواست او را قبول کرد و براي تغذيه او به دنبال زني بود تا به او شير دهد. خواهر موسي- علیه السلام – گفت: آيا مي خواهيد زني را معرفي کنم تا او را شير دهد. مادر موسي- علیه السلام - را به او نشان داد، و موسي- علیه السلام - از خوردن شير زنان ديگر امتناع مي کرد اما شير مادرش را خورد و به لطف خدا فرعون نتوانست اين مسئله را تشخيص دهد.[1] اين گزارش نشان مي دهد که دايگي در ميان اقوام و ملل يک امر مقبول و رايج بود. در ميان اشراف عرب مکه نيز اين رسم وجود داشت، بر اساس اين رسم، اعراب سعي مي کردند در باديه براي فرزندان خود دايه انتخاب کنند و براي او حقوق و دست مزدي تعيين کنند تا به کودکانشان شير دهد؛ برخي از زنان عرب شغلشان اين بود. از اين رو بود که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ نيز در سنين کودکي به دايگي حليمه سعديه سپرده شد.حليمه ابتدا از قبول او امتناع مي کرد اما پس از قبول برکاتي فراوان عايد او شد. با قدوم محمد- صلی الله علیه و آله - به خانواده حليمه وضع معيشت آنها بهتر شد و قدومش بر آنان خير افتاد، لذا حليمه محمد- صلی الله علیه و آله - را بيش از دو سال در پيش خود نگهداشت. اين رسم عرب از جهاتي داراي فوايدی بود که اعراب کودکان خود را به دست دايه مي سپردند از جمله اين فوايد که علت سپرده شدن محمد- صلی الله علیه و آله - به دايه بود مي توان به موارد ذيل اشاره کرد:
1. کودکان در دامن صحرا و هواي آزاد و غذاي پاکيزه و شير طبيعي تغذيه کرده و از سلامت جسماني برخوردار مي شدند، چنانکه اکثر کودکان عرب بر اساس سنت عربي اين دوره را طي مي کردند و سالها به دور از شهر و در دامن طبيعت پرورش يافتند. محمد ـ صلي الله عليه و آله ـ نيز در کودکي نياز داشت از مواهب طبيعت بهره مند شود و کودکي خود را تحت شرايط خاص سپري نمايد از اينرو به دايه اي به نام حليمه سعديه سپرده شد.
2. تکلم و سخنوری اعراب باديه و آشنايي و تسلط آنان به لغات عربي بيش از شهرنشينان بود. فصاحت عرب باديه بيش از شهرنشينان بود، کودکان عرب در دوران کودکي و گشودن زبان و آموزش آن در دامن طبيعت چنانکه جسمشان تربيت شده، روحشان نيز تربيت می شد و سختيها را مي چشيدند و از نظر زبان و سخنوری نيز آموزش مي ديدند. محمد- صلی الله علیه و آله - در کودکي به دايه اي سپرده شد و زبان فصيح عرب را در باديه و طبيعت آموخت و اسرار ديگر زندگي را نيز در آن دوره نسبتاً طولاني فراگرفت و به دور از شهر مکه که زبانش تحت تأثير محيط تجاري مکه بود ياد گرفت.
3. شجاعت نيز از جمله ويژگيها و خصايص عرب باديه بود که به کودکان تعليم داده مي شد. محيط تند باديه و وجود انواع سختيها طبعاً در تربيت باديه نشينان و نترس بودن آنها و شجاعتشان تأثير داشت. محمد- صلی الله علیه و آله - در اين دوره با تجربه کودکي، تمام خاطرات دوران آغازين زندگي را در صحرا تجربه کرد و آموخت.
4. ذوق و استعداد عرب باديه از هر لحاظ از عرب ساکن در شهر مکه فراتر بود، قريحه باصفاي اعراب باديه زبانزد بود. روابط پيچيده و خاص شهري بي گمان در روح شهرنشينان و قريحه آنان تأثيري داشت که از حالت طبيعي آن را خارج مي کرد. بالعکس قريحه و روح بلند عرب باديه و انسان هايي که در روستاها زندگي مي کنند بیشتر و فراختر از شهرنشينان است؛ ازآن رو که اکثر شخصيت هاي علمي و هنري از روستاها و از محيط هاي غير شهري برخاسته اند؛ اين مسئله براي عرب آن روز مکه روشن بود لذا براي بهره مندي از ويژگي ها و امتيازات باديه و روستا و بيابان نشيني کودکان را به دايه مي دادند. محمد- صلی الله علیه و آله - نيز در کودکي براي بهره مندي از اين الطاف طبيعي به دايگي داده شد و بي ترديد در اين دوره از تجارب مفيدي بهره مند شد.[2] زندگي ساده در محيط ساده و بي آلايش روح انسان و فطرت او را بدون اينکه با برخي از آلودگي هاي محيط شهري مختلط کند، پاکيزه مي نمود. و اين سنت بسيار خوب در ميان اعراب بود که کودک را در محيط طبيعي به وديعه و دايگان مي سپردند و اين رسم بعدها نيز استمرار داشت، بدين ترتيب محمد- صلی الله علیه و آله - تا پنج سالگي در ميان قبيله حليمه سعدیه رشد يافت و در همان سنين همراه فرزندان حليمه به چوپاني مي رفت و مورد توجه خاص خداوند بود و با وجودش در ميان قبيله و خانواده برکات فراواني را عايد خاندان حليمه کرد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ ترجمه الصحیح من سیره النبی العظم، سید جعفرمرتضی،رسول جعفریان
2ـ تاريخ پیامبر اسلام، محمد ابراهیم آيتي.
پی نوشتها:
[1].سوره قصص، آیات 10و28؛ ابن هشام، عبد الملک، السيرة النبويه، بيروت، دار الکتاب العربي، 1318ق، ج1، ص186؛ ر.ک: طباطبائی، سید محمد حسین، تفسير الميزان، ج 16؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسير نمونه، ج 16.
[2]. عاملي، سید جعفر مرتضي، سيره صحيح پيامبر، ترجمه تاج آبادي، چ سوم، 1377ش، ج 1، ص 108.
منبع: اندیشه قم
اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ در کودکي به رسم اعراب و اشراف عرب به دايگي سپرده شد و اين رسم در بين عرب و اقوام ديگر سنت ديرين بود. رضاعة يا شيرخوارگي درباره برخي از انبياي الهي نيز اتفاق افتاده است. چنانکه وقتي موسي- علیه السلام - به نيل انداخته شد، و فرعون او را از رود نيل گرفت و قصد کشتن او را داشت، اما همشرش از اين کودک خشنود شد و از فرعون خواست او را براي خود تربيت کند ، فرعون درخواست او را قبول کرد و براي تغذيه او به دنبال زني بود تا به او شير دهد. خواهر موسي- علیه السلام – گفت: آيا مي خواهيد زني را معرفي کنم تا او را شير دهد. مادر موسي- علیه السلام - را به او نشان داد، و موسي- علیه السلام - از خوردن شير زنان ديگر امتناع مي کرد اما شير مادرش را خورد و به لطف خدا فرعون نتوانست اين مسئله را تشخيص دهد.[1] اين گزارش نشان مي دهد که دايگي در ميان اقوام و ملل يک امر مقبول و رايج بود. در ميان اشراف عرب مکه نيز اين رسم وجود داشت، بر اساس اين رسم، اعراب سعي مي کردند در باديه براي فرزندان خود دايه انتخاب کنند و براي او حقوق و دست مزدي تعيين کنند تا به کودکانشان شير دهد؛ برخي از زنان عرب شغلشان اين بود. از اين رو بود که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ نيز در سنين کودکي به دايگي حليمه سعديه سپرده شد.حليمه ابتدا از قبول او امتناع مي کرد اما پس از قبول برکاتي فراوان عايد او شد. با قدوم محمد- صلی الله علیه و آله - به خانواده حليمه وضع معيشت آنها بهتر شد و قدومش بر آنان خير افتاد، لذا حليمه محمد- صلی الله علیه و آله - را بيش از دو سال در پيش خود نگهداشت. اين رسم عرب از جهاتي داراي فوايدی بود که اعراب کودکان خود را به دست دايه مي سپردند از جمله اين فوايد که علت سپرده شدن محمد- صلی الله علیه و آله - به دايه بود مي توان به موارد ذيل اشاره کرد:
1. کودکان در دامن صحرا و هواي آزاد و غذاي پاکيزه و شير طبيعي تغذيه کرده و از سلامت جسماني برخوردار مي شدند، چنانکه اکثر کودکان عرب بر اساس سنت عربي اين دوره را طي مي کردند و سالها به دور از شهر و در دامن طبيعت پرورش يافتند. محمد ـ صلي الله عليه و آله ـ نيز در کودکي نياز داشت از مواهب طبيعت بهره مند شود و کودکي خود را تحت شرايط خاص سپري نمايد از اينرو به دايه اي به نام حليمه سعديه سپرده شد.
2. تکلم و سخنوری اعراب باديه و آشنايي و تسلط آنان به لغات عربي بيش از شهرنشينان بود. فصاحت عرب باديه بيش از شهرنشينان بود، کودکان عرب در دوران کودکي و گشودن زبان و آموزش آن در دامن طبيعت چنانکه جسمشان تربيت شده، روحشان نيز تربيت می شد و سختيها را مي چشيدند و از نظر زبان و سخنوری نيز آموزش مي ديدند. محمد- صلی الله علیه و آله - در کودکي به دايه اي سپرده شد و زبان فصيح عرب را در باديه و طبيعت آموخت و اسرار ديگر زندگي را نيز در آن دوره نسبتاً طولاني فراگرفت و به دور از شهر مکه که زبانش تحت تأثير محيط تجاري مکه بود ياد گرفت.
3. شجاعت نيز از جمله ويژگيها و خصايص عرب باديه بود که به کودکان تعليم داده مي شد. محيط تند باديه و وجود انواع سختيها طبعاً در تربيت باديه نشينان و نترس بودن آنها و شجاعتشان تأثير داشت. محمد- صلی الله علیه و آله - در اين دوره با تجربه کودکي، تمام خاطرات دوران آغازين زندگي را در صحرا تجربه کرد و آموخت.
4. ذوق و استعداد عرب باديه از هر لحاظ از عرب ساکن در شهر مکه فراتر بود، قريحه باصفاي اعراب باديه زبانزد بود. روابط پيچيده و خاص شهري بي گمان در روح شهرنشينان و قريحه آنان تأثيري داشت که از حالت طبيعي آن را خارج مي کرد. بالعکس قريحه و روح بلند عرب باديه و انسان هايي که در روستاها زندگي مي کنند بیشتر و فراختر از شهرنشينان است؛ ازآن رو که اکثر شخصيت هاي علمي و هنري از روستاها و از محيط هاي غير شهري برخاسته اند؛ اين مسئله براي عرب آن روز مکه روشن بود لذا براي بهره مندي از ويژگي ها و امتيازات باديه و روستا و بيابان نشيني کودکان را به دايه مي دادند. محمد- صلی الله علیه و آله - نيز در کودکي براي بهره مندي از اين الطاف طبيعي به دايگي داده شد و بي ترديد در اين دوره از تجارب مفيدي بهره مند شد.[2] زندگي ساده در محيط ساده و بي آلايش روح انسان و فطرت او را بدون اينکه با برخي از آلودگي هاي محيط شهري مختلط کند، پاکيزه مي نمود. و اين سنت بسيار خوب در ميان اعراب بود که کودک را در محيط طبيعي به وديعه و دايگان مي سپردند و اين رسم بعدها نيز استمرار داشت، بدين ترتيب محمد- صلی الله علیه و آله - تا پنج سالگي در ميان قبيله حليمه سعدیه رشد يافت و در همان سنين همراه فرزندان حليمه به چوپاني مي رفت و مورد توجه خاص خداوند بود و با وجودش در ميان قبيله و خانواده برکات فراواني را عايد خاندان حليمه کرد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ ترجمه الصحیح من سیره النبی العظم، سید جعفرمرتضی،رسول جعفریان
2ـ تاريخ پیامبر اسلام، محمد ابراهیم آيتي.
پی نوشتها:
[1].سوره قصص، آیات 10و28؛ ابن هشام، عبد الملک، السيرة النبويه، بيروت، دار الکتاب العربي، 1318ق، ج1، ص186؛ ر.ک: طباطبائی، سید محمد حسین، تفسير الميزان، ج 16؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسير نمونه، ج 16.
[2]. عاملي، سید جعفر مرتضي، سيره صحيح پيامبر، ترجمه تاج آبادي، چ سوم، 1377ش، ج 1، ص 108.
منبع: اندیشه قم
