پرسش :
سيره حضرت زهرا سلام الله عليها در رفتار با فرزندان را ذکر کنید؟
پاسخ :
خانواده كوچك‌ترين واحد تشكيل دهنده يك جامعه است. هرچه كانون اين واحد گرم و مستحكم تر باشد جامعه‌اي استوارتر و موفق تر خواهد بود. وجود فرزنداني سالم و صالح دركانون خانواده باعث، گرمي و رونق بيشتر آن مي شود. خداوند به اميرمومنان و حضرت فاطمه (س) چهار فرزند عنايت فرمود؛ دو فرزند پسر (حسن و حسين (ع)) كه نوادگان رسول خدا (ص) و سرور جوانان اهل بهشت بودند و دو دختر ( زينب و ام كلثوم ). شيوه رفتاري صديقه طاهره (س) با فرزندانش براي تمامي مادران در طول تاريخ الگويي شايسته است. در سيره فرزند داري حضرت فاطمه (س) تربيت معنوي و طهارت اخلاقي فرزندان، هدف اصلي بود و البته تامين نياز هاي عاطفي و جسماني آنها نيز از لوازم نيل به اين هدف به شمار مي آمد.
تعليم و تربيت معنوي فرزندان در سيره حضرت زهرا
فاطمه (س) در مكتب رسول خدا (ص) پرورش يافته بود و فرزندانش را نيز بر اساس تعاليم نبوي تربيت مي كرد. براي نمونه امام حسين(ع) در روز عاشورا، دعايي را به فرزندش امام سجاد(ع) تعليم داد كه آن را از مادرش فاطمه (س)، او از رسول خدا(ص) و او نيز از جبرئيل فرا گرفته بود. اين دعا براي قرائت به هنگام غم و اندوه و حوادث مهم بود.[1]
صديقه طاهره (س) بر اساس عمل به آيه شريفه «يا ايها الذين آمنوا قوا انفسكم و اهليكم نارا وقودها الناس و الحجاره» اي كساني كه ايمان آورده‌ايد خود و خانواده خويش را از آتشي كه هيزم آن، انسانها و سنگ‌ها است نگهداريد(تحريم 6) و نيز آيه «و امر اهلك بالصلاة و اصطبر عليها » خانواده خود را به نماز دستور بده و بر آن مداومت داشته باش(طه132) اهتمامي خاص به مسائل معنوي فرزندان خود داشت و در اين مسير به انجام واجبات آنان بسنده نمي كرد و در حد طاقت و توانشان، آنان را به انجام مستحبات ترغيب مي كرد. از اين رو در آستانه شب ۲۳ ماه رمضان – كه احتمال شب قدر بودن آن بسيار است – فرزندان را با ترغيب به خواب در روز و با تهيه قدري غذا، براي احياي آن شب آماده مي كرد.[2]
برآوردن نياز هاي عاطفي فرزندان
كودكان از لحاظ عاطفي به شدت نيازمند بازي‌هاي كودكانه والدين با آنان هستند. فاطمه (س) نيز در كنار تلاش براي تربيت معنوي فرزندان، از نياز هاي عاطفي آنان غافل نبود. او فرزندش حسن(ع) را در كودكي به بازي مي آورد و همراه او چنين مي خواند :
اِشبَه اباكَ يا حسن واخلَع عن الحقِّ الرَّسَن
اي حسن شبيه پدرت باش و ريسمان اسارت را از گردن حق بردار
و اعبُد الهاً ذا المِنَن ولا توالِ ذا الاِحَن
و خداي صاحب نعمت ها را پرستش كن و آن را كه داراي كينه است دوست مدار.[3]
دقت به نياز هاي جسمي فرزندان
حضرت فاطمه (س) به نياز هاي جسمي و عاطفي فرزندانش به طور همزمان توجه داشت و براي سلامتي فرزندانش، از دادن صدقه غافل نبود؛ از اين رو پس از ولادت امام حسن و حسين (ع) بنا به توصيه رسول خدا (ص) موي سرشان را تراشيد و به وزن آن نقره صدقه داد. رسول خدا (ص) نيز براي آن دو، گوسفند عقيقه كرد . [4]
نمونه ديگر از تلاش حضرت فاطمه(س) براي رفع نياز هاي جسمي فرزندان آن است كه روزي بلال از مقابل خانه فاطمه (س) مي گذشت و آن حضرت را در حال آسياب كردن مشاهده كرد؛ در حالي كه فرزندش نيز گريه و بي تابي مي كرد. بلال براي كمك به فاطمه (س) از او خواست كه يكي از دو كار ( آسياب كردن يا آرام كردن كودك) را انجام دهد و فاطمه (س) به كار ديگر بپردازد. فاطمه (س) آسياب كردن را به بلال سپرد و فرمود:« من براي آرام كردن فرزندم مناسب ترم».[5]
علاوه بر اين نمونه‌هاي ديگري نيز وجود دارد كه حكايت از تلاش خستگي ناپذير صديقه طاهره سلام الله عليها در محيط خانه براي تامين آسايش همسر و فرزندانش با كارهايي چون: پختن نان، جارو كردن منزل، آب آوردن، پختن غذا و ... دارد كه در منابع سيره و تاريخ به آنها اشاره شده است.
پي نوشت:
[1] . عَنْ زَيْنِ الْعَابِدِينَ ع قَالَ ضَمَّنِي وَالِدِي ع إِلَى صَدْرِهِ يَوْمَ قُتِلَ وَ الدِّمَاءُ تَغْلِي وَ هُوَ يَقُولُ يَا بُنَيَّ احْفَظْ عَنِّي دُعَاءً عَلَّمَتْنِيهِ فَاطِمَةُ ع وَ عَلَّمَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص وَ عَلَّمَهُ جَبْرَئِيلُ ع فِي الْحَاجَةِ وَ الْهَمِّ وَ الْغَمِّ وَ النَّازِلَةِ إِذَا نَزَلَتْ وَ الْأَمْرِ الْعَظِيمِ الْفَادِحِ قَالَ ادْعُ بِحَقِّ يس وَ الْقُرْآنِ الْحَكِيمِ وَ بِحَقِّ طه وَ الْقُرْآنِ الْعَظِيمِ يَا مَنْ يَقْدِرُ عَلَى حَوَائِجِ السَّائِلِينَ يَا مَنْ يَعْلَمُ مَا فِي الضَّمِيرِ يَا مُنَفِّسُ عَنِ الْمَكْرُوبِينَ يَا مُفَرِّجُ عَنِ الْمَغْمُومِينَ يَا رَاحِمَ الشَّيْخِ الْكَبِيرِ يَا رَازِقالطِّفْلِ الصَّغِيرِ يَا مَنْ لَا يَحْتَاجُ إِلَى التَّفْسِيرِ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِي كَذَا وَ كَذَا (قطب راوندي، الدعوات، (قم، انتشارات مدرسه امام مهدي، 1407) ص54-55).
[2] . وَ كَانَتْ فَاطِمَةُ ع لَا تَدَعُ أَحَداً مِنْ أَهْلِهَا يَنَامُ تِلْكَ اللَّيْلَةَ وَ تُدَاوِيهِمْ بِقِلَّةِ الطَّعَامِ وَ تَتَأَهَّبُ لَهَا مِنَ النَّهَارِ وَ تَقُولُ مَحْرُومٌ مَنْ حُرِمَ خَيْرَهَا (تميمي مغربي، دعائم الاسلام،(قم، آل البيت، 1385) ج1، ص282)
[3] . ابن شهرآشوب، مناقب آل ابي طالب، (قم، انتشارات علامه، 1379ق) ج3، ص389.
[4] . أن رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله عقّ عن الحسن و الحسين صلوات اللّه عليهما شاة شاة. (ابن حيون، شرح الاخبار، (قم، جامعه مدرسين، 1409ق)، ج3، ص90)
[5] . بَيْنَمَا النَّبِيُّ ص وَ النَّاسُ فِي الْمَسْجِدِ يَنْتَظِرُونَ بِلَالًا أَنْ يَأْتِيَ فَيُؤَذِّنَ إِذْ أَتَى بَعْدَ زَمَانٍ فَقَالَ لَهُ النَّبِيُّ ص مَا حَبَسَكَ يَا بِلَالُ فَقَالَ إِنِّي اجْتَزْتُ بِفَاطِمَةَ ع وَ هِيَ تَطْحَنُ وَاضِعَةً ابْنَهَا الْحَسَنَ عِنْدَ الرَّحَى وَ هِيَ تَبْكِي فَقُلْتُ لَهَا أَيُّمَا أَحَبُّ إِلَيْكِ إِنْ شِئْتِ كَفَيْتُكِ ابْنَكِ وَ إِنْ شِئْتِ كَفَيْتُكِ الرَّحَى فَقَالَتْ أَنَا أَرْفَقُ بِابْنِي فَأَخَذْتُ الرَّحَى فَطَحَنْتُ فَذَاكَ الَّذِي حَبَسَنِي فَقَالَ النَّبِيُّ ص رَحِمْتَهَا رَحِمَكَ اللَّه (مجلسي، بحار الانوار (بيروت، دار احياء التراث العربي، 1403ق)، ج43، ص76)
منبع:سایت انوار طاها
خانواده كوچك‌ترين واحد تشكيل دهنده يك جامعه است. هرچه كانون اين واحد گرم و مستحكم تر باشد جامعه‌اي استوارتر و موفق تر خواهد بود. وجود فرزنداني سالم و صالح دركانون خانواده باعث، گرمي و رونق بيشتر آن مي شود. خداوند به اميرمومنان و حضرت فاطمه (س) چهار فرزند عنايت فرمود؛ دو فرزند پسر (حسن و حسين (ع)) كه نوادگان رسول خدا (ص) و سرور جوانان اهل بهشت بودند و دو دختر ( زينب و ام كلثوم ). شيوه رفتاري صديقه طاهره (س) با فرزندانش براي تمامي مادران در طول تاريخ الگويي شايسته است. در سيره فرزند داري حضرت فاطمه (س) تربيت معنوي و طهارت اخلاقي فرزندان، هدف اصلي بود و البته تامين نياز هاي عاطفي و جسماني آنها نيز از لوازم نيل به اين هدف به شمار مي آمد.
تعليم و تربيت معنوي فرزندان در سيره حضرت زهرا
فاطمه (س) در مكتب رسول خدا (ص) پرورش يافته بود و فرزندانش را نيز بر اساس تعاليم نبوي تربيت مي كرد. براي نمونه امام حسين(ع) در روز عاشورا، دعايي را به فرزندش امام سجاد(ع) تعليم داد كه آن را از مادرش فاطمه (س)، او از رسول خدا(ص) و او نيز از جبرئيل فرا گرفته بود. اين دعا براي قرائت به هنگام غم و اندوه و حوادث مهم بود.[1]
صديقه طاهره (س) بر اساس عمل به آيه شريفه «يا ايها الذين آمنوا قوا انفسكم و اهليكم نارا وقودها الناس و الحجاره» اي كساني كه ايمان آورده‌ايد خود و خانواده خويش را از آتشي كه هيزم آن، انسانها و سنگ‌ها است نگهداريد(تحريم 6) و نيز آيه «و امر اهلك بالصلاة و اصطبر عليها » خانواده خود را به نماز دستور بده و بر آن مداومت داشته باش(طه132) اهتمامي خاص به مسائل معنوي فرزندان خود داشت و در اين مسير به انجام واجبات آنان بسنده نمي كرد و در حد طاقت و توانشان، آنان را به انجام مستحبات ترغيب مي كرد. از اين رو در آستانه شب ۲۳ ماه رمضان – كه احتمال شب قدر بودن آن بسيار است – فرزندان را با ترغيب به خواب در روز و با تهيه قدري غذا، براي احياي آن شب آماده مي كرد.[2]
برآوردن نياز هاي عاطفي فرزندان
كودكان از لحاظ عاطفي به شدت نيازمند بازي‌هاي كودكانه والدين با آنان هستند. فاطمه (س) نيز در كنار تلاش براي تربيت معنوي فرزندان، از نياز هاي عاطفي آنان غافل نبود. او فرزندش حسن(ع) را در كودكي به بازي مي آورد و همراه او چنين مي خواند :
اِشبَه اباكَ يا حسن واخلَع عن الحقِّ الرَّسَن
اي حسن شبيه پدرت باش و ريسمان اسارت را از گردن حق بردار
و اعبُد الهاً ذا المِنَن ولا توالِ ذا الاِحَن
و خداي صاحب نعمت ها را پرستش كن و آن را كه داراي كينه است دوست مدار.[3]
دقت به نياز هاي جسمي فرزندان
حضرت فاطمه (س) به نياز هاي جسمي و عاطفي فرزندانش به طور همزمان توجه داشت و براي سلامتي فرزندانش، از دادن صدقه غافل نبود؛ از اين رو پس از ولادت امام حسن و حسين (ع) بنا به توصيه رسول خدا (ص) موي سرشان را تراشيد و به وزن آن نقره صدقه داد. رسول خدا (ص) نيز براي آن دو، گوسفند عقيقه كرد . [4]
نمونه ديگر از تلاش حضرت فاطمه(س) براي رفع نياز هاي جسمي فرزندان آن است كه روزي بلال از مقابل خانه فاطمه (س) مي گذشت و آن حضرت را در حال آسياب كردن مشاهده كرد؛ در حالي كه فرزندش نيز گريه و بي تابي مي كرد. بلال براي كمك به فاطمه (س) از او خواست كه يكي از دو كار ( آسياب كردن يا آرام كردن كودك) را انجام دهد و فاطمه (س) به كار ديگر بپردازد. فاطمه (س) آسياب كردن را به بلال سپرد و فرمود:« من براي آرام كردن فرزندم مناسب ترم».[5]
علاوه بر اين نمونه‌هاي ديگري نيز وجود دارد كه حكايت از تلاش خستگي ناپذير صديقه طاهره سلام الله عليها در محيط خانه براي تامين آسايش همسر و فرزندانش با كارهايي چون: پختن نان، جارو كردن منزل، آب آوردن، پختن غذا و ... دارد كه در منابع سيره و تاريخ به آنها اشاره شده است.
پي نوشت:
[1] . عَنْ زَيْنِ الْعَابِدِينَ ع قَالَ ضَمَّنِي وَالِدِي ع إِلَى صَدْرِهِ يَوْمَ قُتِلَ وَ الدِّمَاءُ تَغْلِي وَ هُوَ يَقُولُ يَا بُنَيَّ احْفَظْ عَنِّي دُعَاءً عَلَّمَتْنِيهِ فَاطِمَةُ ع وَ عَلَّمَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص وَ عَلَّمَهُ جَبْرَئِيلُ ع فِي الْحَاجَةِ وَ الْهَمِّ وَ الْغَمِّ وَ النَّازِلَةِ إِذَا نَزَلَتْ وَ الْأَمْرِ الْعَظِيمِ الْفَادِحِ قَالَ ادْعُ بِحَقِّ يس وَ الْقُرْآنِ الْحَكِيمِ وَ بِحَقِّ طه وَ الْقُرْآنِ الْعَظِيمِ يَا مَنْ يَقْدِرُ عَلَى حَوَائِجِ السَّائِلِينَ يَا مَنْ يَعْلَمُ مَا فِي الضَّمِيرِ يَا مُنَفِّسُ عَنِ الْمَكْرُوبِينَ يَا مُفَرِّجُ عَنِ الْمَغْمُومِينَ يَا رَاحِمَ الشَّيْخِ الْكَبِيرِ يَا رَازِقالطِّفْلِ الصَّغِيرِ يَا مَنْ لَا يَحْتَاجُ إِلَى التَّفْسِيرِ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِي كَذَا وَ كَذَا (قطب راوندي، الدعوات، (قم، انتشارات مدرسه امام مهدي، 1407) ص54-55).
[2] . وَ كَانَتْ فَاطِمَةُ ع لَا تَدَعُ أَحَداً مِنْ أَهْلِهَا يَنَامُ تِلْكَ اللَّيْلَةَ وَ تُدَاوِيهِمْ بِقِلَّةِ الطَّعَامِ وَ تَتَأَهَّبُ لَهَا مِنَ النَّهَارِ وَ تَقُولُ مَحْرُومٌ مَنْ حُرِمَ خَيْرَهَا (تميمي مغربي، دعائم الاسلام،(قم، آل البيت، 1385) ج1، ص282)
[3] . ابن شهرآشوب، مناقب آل ابي طالب، (قم، انتشارات علامه، 1379ق) ج3، ص389.
[4] . أن رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله عقّ عن الحسن و الحسين صلوات اللّه عليهما شاة شاة. (ابن حيون، شرح الاخبار، (قم، جامعه مدرسين، 1409ق)، ج3، ص90)
[5] . بَيْنَمَا النَّبِيُّ ص وَ النَّاسُ فِي الْمَسْجِدِ يَنْتَظِرُونَ بِلَالًا أَنْ يَأْتِيَ فَيُؤَذِّنَ إِذْ أَتَى بَعْدَ زَمَانٍ فَقَالَ لَهُ النَّبِيُّ ص مَا حَبَسَكَ يَا بِلَالُ فَقَالَ إِنِّي اجْتَزْتُ بِفَاطِمَةَ ع وَ هِيَ تَطْحَنُ وَاضِعَةً ابْنَهَا الْحَسَنَ عِنْدَ الرَّحَى وَ هِيَ تَبْكِي فَقُلْتُ لَهَا أَيُّمَا أَحَبُّ إِلَيْكِ إِنْ شِئْتِ كَفَيْتُكِ ابْنَكِ وَ إِنْ شِئْتِ كَفَيْتُكِ الرَّحَى فَقَالَتْ أَنَا أَرْفَقُ بِابْنِي فَأَخَذْتُ الرَّحَى فَطَحَنْتُ فَذَاكَ الَّذِي حَبَسَنِي فَقَالَ النَّبِيُّ ص رَحِمْتَهَا رَحِمَكَ اللَّه (مجلسي، بحار الانوار (بيروت، دار احياء التراث العربي، 1403ق)، ج43، ص76)
منبع:سایت انوار طاها
