پرسش :

عمده فعاليت های حضرت علی (ع) در مدت 25 سال سكوت و خانه نشينی چه بود؟

پاسخ :
فعاليتهاى امام "ع" در اين دوره در امور زير خلاصه مى شد:
1- عبادت خدا آن هم به صورتى كه در شأن شخصيتى مانند حضرت على "ع" بود؛ تا آنجا كه امام سجاد عبادت و تهجد شگفت انگيز خود را در برابر عبادتهاى جد بزرگوار خود ناچيز مى دانست.
2- تفسير قرآن و حل مشكلات آيات و تربيت شاگردانى مانند ابن عباس، كه بزرگترين مفسر اسلام پس از امام "ع" به شمار مى رفت.
3- پاسخ به پرسش هاى دانشمندان ملل و نحل ديگر، بالاخص يهوديان و مسيحيان كه پس از درگذشت پيامبر "ص" براى تحقيق درباره ى اسلام رهسپار مدينه مى شدند و سؤالاتى مطرح مى كردند كه پاسخگويى جز حضرت على "ع"، كه تسلط او بر تورات و انجيل از خلال سخنانش روشن بود، پيدا نمى كردند. اگر اين خلا به وسيله ى امام "ع" پر نمى شد جامعه ى اسلامى دچار سرشكستگى شديدى مى شد. و هنگامى كه امام به كليه ى سؤالات پاسخهاى روشن و قاطع مى داد انبساط و شكفتگى عظيمى در چهره ى خلفايى كه بر جاى پيامبر "ص" نشسته بودند پديد مى آمد.
4- بيان حكم بسيارى از رويدادهاى نوظهور كه در اسلام سابقه نداشت و در مورد آنها نصى در قرآن مجيد و حديثى از پيامبر گرامى "ص" در دست نبود. اين يكى از امور حساس زندگى امام "ع" است و اگر در ميان صحابه شخصيتى مانند حضرت على "ع" نبود، كه به تصديق پيامبر گرامى "ص" داناترين امت و آشناترين آنها به موازين قضا و داورى به شمار مى رفت، بسيارى از مسائل در صدر اسلام به صورت عقده ى لاينحل و گره كور باقى مى ماند.
همين حوادث نوظهور ايجاب مى كرد كه پس از رحلت پيامبر گرامى "ص" امام آگاه و معصومى به سان پيامبر درميان مردم باشد كه بر تمام اصول و فروع اسلام تسلط كافى داشته، علم وسيع و گسترده ى او امت را از گرايشهاى نامطلوب و عمل به قياس و گمان باز دارد و اين موهبت بزرگ، به تصديق تمام ياران رسول خدا "ص"، جز در حضرت على "ع" در كسى نبود.
قسمتى از داوريهاى امام "ع" و استفاده هاى ابتكارى و جالب وى از آيات در كتابهاى حديث و تاريخ منعكس است. [ محقق عاليقدر آقاى شيخ محمد تقى شوشترى كتابى تحت اين عنوان نوشته كه به فارسى نيز ترجمه شده است. ]
5- هنگامى كه دستگاه خلافت در مسائل سياسى و پاره اى از مشكلات با بن بست روبرو مى شد، امام "ع" يگانه مشاور مورد اعتماد بود كه با واقع بينى خاصى مشكلات را از سر راه آنان بر مى داشت و مسير كار را معين مى كرد.برخى از اين مشاوره ها در نهج البلاغه و در كتابهاى تاريخ نقل شده است.
6- تربيت و پرورش گروهى كه ضمير پاك و روح آماده اى براى سير و سلوك داشتند، تا در پرتو رهبرى و تصرف معنوى امام "ع" بتوانند قله هاى كمالات معنوى را فتح كنند و آنچه را كه با ديده ى ظاهر نمى توان ديد با ديده ى دل و چشم باطنى ببينند.
7- كار و كوشش براى تأمين زندگى بسيارى از بينوايان و درماندگان؛ تا آنجا كه امام "ع" با دست خود باغ احداث مى كرد و قنات استخراج مى نمود و سپس آنها را در راه خدا وقف مى كرد.
اينها اصول كارها و فعاليتهاى چشمگير امام "ع" در اين ربع قرن بود.

منبع: فروغ ولايت آيت الله العظمي سبحاني ص146