فهم قرآن و نیاز به سنت

بطلان این نظریه، نیاز چندانى به برهان ندارد؛ زیرا با اندکى تأمّل، روشن مى شود که ملاحظات سیاسى، مبناى اصلى آن بوده است ، نه باورهاى علمى و دینى. در عین حال، دلایل ذیل، بطلان این دیدگاه را روشن مى سازند:
 

نظریّه بى نیاز بودن قرآن شناسى از سنّت، در مقابل آیاتى است که پیامبر خدا را مُبیِّن و مفسّر وحى، معرّفى کرده و اطاعت از ایشان را مانند اطاعت از خداوند، واجب نموده اند.[۱]

همچنین آیاتى از قرآن، تأکید دارند که این کتاب، روشن و روشنگر همه چیز است، مثل:

«لَّقَدْ أَنزَلْنَآ ءَایَاتٍ مُّبَیِّنَاتٍ.[۲]
تحقیقا آیاتى روشنگر را فرو فرستادیم».

«هَذَا بَیَانٌ لِّلنَّاسِ.[۳]
این، بیانى براى مردم است» .

«نَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ تِبْیَانًا لِّکُلِّ شَىْءٍ.[۴]
و این قرآن را که روشنگر هر چیزى است ، بر تو فرو فرستادیم» .

این آیات، بى تردید، بدین معنا نیستند که همه معارف قرآن، براى همه مردم ، واضح و روشن است و نیازى به تفسیر وتبیین ندارد؛ بلکه معارف قرآن، مراتبى دارد و هر کس به حسب استعداد و ظرفیت فکرى و روحى خود، از روشنایى و روشنگرى این کتاب آسمانى، پرتو مى گیرد.[۵]
 

تصمیم پیامبر(ص) در باره نوشتن چیزى که مانع از گم راهى امّت شود ـ که شرح آن گذشتـ، به روشنى نشان مى دهد که قرآن ، به تنهایى، مانع گم راهى نیست. تجربه تاریخ اسلام هم این واقعیت را تأیید کرده است و اگر نبود جز این که نظریه بى نیازى قرآن از سنّت، اجتهاد در برابر سخن کسى است که به تصریح قرآن، از سرِ هوس، سخن نمى گوید[۶] و اطاعت از او ، اطاعت از خداست[۷] و مردم، موظّف به انجام دادن همه اوامر او هستند،[۸] همین براى اثبات بطلان آن ، کافى بود.
 

اجماع مسلمانان در عمل کردن به سنّت و معتبر دانستن آن به عنوان دومین منبع معرفت دینى در کنار قرآن، دلیل دیگرى بر ردّ دیدگاه نخست، محسوب مى شود.

پی‌نوشت‌ها:
[۱] مانند آیه ۴۴ از سوره نحل و آیه ۹۲ از سوره مائده.
[۲] نور : آیه ۴۶ .
[۳] آل عمران : آیه ۱۳۸ .
[۴] نحل : آیه ۸۹ .
[۵] ر.ک : ص ۶۳ (درآمد / مراتب قرآن شناسى) .
[۶] «مَا یَنطِقُ عَنِ الْهَوَى * إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْىٌ یُوحَى ؛ و از سرِ هوس ، سخن نمى گوید . این (قرآن) ، بجز وحى اى که فرو فرستاده مى شود ، نیست» (نجم: آیه ۳ ـ ۴) .
[۷] «مَّن یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ؛ هر کس پیامبر را اطاعت کند، خداوند را اطاعت کرده است» (نساء:آیه۸۰).
[۸] «مَآ ءَاتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانتَهُواْ ؛ آنچه را که پیامبر به شما داده است ، بگیرید و از آنچه شما را باز داشته ، باز ایستید» (حشر : آیه ۷) .

منبع: دانشنامه قرآن و حدیث، آیت الله محمدی ری شهری، ج ۱، نشر دارالحدیث، ص ۴۱ - ۷۴

در این زمینه حتما بخوانید:

فهم قرآن از طریق سنّت

نگاهی به آسیب‏های فهم قرآن

فهم قرآن از نگاه امام خمینی (ره)

دلایل فهم پذیری قرآن کریم و نقد ادله ی مخالفان

تعامل قرآن و سنت در فهم دین

مبانی شناخت و فهم قرآن از دیدگاه امام خمینی (ره)

دانش های باسته در فهم و تفسیر آیات قرآن