رفتارهای وسواس گونه کودک
پرسش :
دختر شش ساله ام که یک مقدار در انجام کارهایش وسواس نشان می‌دهد؛ مثلاً در صاف بودن رواندازش یا در پوشیدن روسری اش خیلی حسّاس است؛ یک مقدار هم مشکل ناخن جویدن دارد. ما در اطرافیان نزدیکمان وسواس نداریم؛ ولی خود من قبلاً یک مقدار مشکل وسواس داشته ام که بعد از درمان، خیلی بهتر شد؛ البته وسواس من در موردهای دیگری بود، نه در این موردهایی که فرزند من انجام می‌دهد. همچنین می‌خواستم بدانم که آیا وسواس موروثی است و وراثت در این مسئله تاثیر دارد یا خیر؟
پاسخ :
پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):
وراثت تا حدودی می‌تواند تاثیری در وسواس و رفتارهای وسواس گونه داشته باشد؛ امّا آن عاملی که امروزه در مراکز مشاوره به عنوان دلیل ایجاد کننده ی وسواس مطرح می‌شود، محیط است.
تأثیر بیکاری در کودکان
وقتی بی کاری بچّه ها زیاد می‌شود، این رفتارها هم در آنها تشدید می‌یابد؛ خصوصاً در دختر خانم ها به این دلیل که یکی از تفاوت های فردی و جنسیتی آنها با پسرها این است که جزئی نگر هستند و به جزئیات توجّه می‌کنند و پسرها و مردها معمولاً کلّی نگر هستند.
به عنوان مثال وقتی فرزند ما خوابش نمی‌آید و خسته نیست ما نباید او را وادار به خوابیدن کنیم؛ چراکه این بی کاری در این زمان مصداق پیدا می‌کند و این رفتار وسواس گونه که باید رخت خواب او کاملاً مرتّب و صاف باشد، در او پدیدار می‌شود.
به زمین بازی او بروید!
یک نکته مهم این است که ما نباید روی رفتارهای فرزندمان حسّاسیت زیادی نشان دهیم؛ بلکه می‌توانیم به او بگوییم: عیبی ندارد که روسری تو این گونه باشد و یا این که چه عیبی دارد که رو انداز تو خیلی هم صاف نباشد. لازم نیست که این رفتارها را زیاد به او گوشزد کنیم؛ لذا خیلی طبیعی باید با او رفتار کنیم؛ مثلاً اگر دیدیم که می‌خواهد روکش و ملحفه ی خود را صاف کند و یا در هنگام روسری سر کردن به او کمک کنیم؛ یعنی به تعبیر ما به زمین بازی او برویم و با او بازی کنیم و به جای این که بخواهیم با او مقابله کنیم، او را همراهی کنیم و با او وارد بحث شویم.
افزایش ارتباط با همسالان
نکته دوّم این است که والدین باید یک مقدار فعّالیت های او را در زمینه ی بازی با همسالان افزایش دهند، برخی از مشکلاتی که امروزه در کودکان می‌بینیم، خصوصاً در کودکان زیر هفت سال، به خاطر خلأ روحی در آنها اتّفاق می‌افتد و گاهی در رفتارهای بچّه ها پرخاشگری، عصبانیت و لج بازی هایی دیده می‌شود که تحت تأثیر این خلأها است؛ بنابراین باید اجازه دهیم که با گروه همسالانشان بیشتر ارتباط داشته باشند؛ البته درمحیط هایی که تحت نظارت والدین باشند.
علل ناخن جویدن در کودکان
ناخن جویدن معمولاً یک تیک عصبی است و در جاهایی که بچّه ها احساس عدم امنیت و نا آرامی می‌کنند و یا فشارهای عصبی دارند، برای این که خودشان را تخلیه کنند، به سمت جویدن ناخن می‌روند.
راهکارهای رفع ناخن جویدن:
الف. ایجاد آرامش
کاری که والدین باید انجام دهند این است که محیط خانه را آرام قرار دهند و این آرام بودن صرفاً به معنای ساکت بودن نیست؛ بلکه به این معنا است که آرامش روانی در آن جا حاکم باشد. مثلاً امر و نهی بیش از حد به او نداشته باشند، از تنبیه بدنی استفاده نکنند و نیازهای منطقی او را برآورده کنند.
ب. پرهیز از نزاع و اختلاف
نکته بعدی این است که خود والدین به رفتارهایی که در مقابل هم دارند، توجّه کنند. ما نمی‌خواهیم بگوییم که والدین نباید با هم هیچ اختلافی داشته باشند؛ چراکه گه گداری در زندگی ها پیش می‌آید و به قول معروف دعوا نمک زندگی است؛ ولی نباید این اختلافات شدّت پیدا کند.
ج. حلّ بحران ها در خلوت
نکته ی آخر هم این است که حلّ مشکلات و بحران های زندگی نباید در مقابل و حضور فرزندان باشد؛ چرا که ممکن است برای آنها یک فشار عصبی و روحی و روانی به همراه داشته باشد.
وراثت تا حدودی می‌تواند تاثیری در وسواس و رفتارهای وسواس گونه داشته باشد؛ امّا آن عاملی که امروزه در مراکز مشاوره به عنوان دلیل ایجاد کننده ی وسواس مطرح می‌شود، محیط است.
تأثیر بیکاری در کودکان
وقتی بی کاری بچّه ها زیاد می‌شود، این رفتارها هم در آنها تشدید می‌یابد؛ خصوصاً در دختر خانم ها به این دلیل که یکی از تفاوت های فردی و جنسیتی آنها با پسرها این است که جزئی نگر هستند و به جزئیات توجّه می‌کنند و پسرها و مردها معمولاً کلّی نگر هستند.
به عنوان مثال وقتی فرزند ما خوابش نمی‌آید و خسته نیست ما نباید او را وادار به خوابیدن کنیم؛ چراکه این بی کاری در این زمان مصداق پیدا می‌کند و این رفتار وسواس گونه که باید رخت خواب او کاملاً مرتّب و صاف باشد، در او پدیدار می‌شود.
به زمین بازی او بروید!
یک نکته مهم این است که ما نباید روی رفتارهای فرزندمان حسّاسیت زیادی نشان دهیم؛ بلکه می‌توانیم به او بگوییم: عیبی ندارد که روسری تو این گونه باشد و یا این که چه عیبی دارد که رو انداز تو خیلی هم صاف نباشد. لازم نیست که این رفتارها را زیاد به او گوشزد کنیم؛ لذا خیلی طبیعی باید با او رفتار کنیم؛ مثلاً اگر دیدیم که می‌خواهد روکش و ملحفه ی خود را صاف کند و یا در هنگام روسری سر کردن به او کمک کنیم؛ یعنی به تعبیر ما به زمین بازی او برویم و با او بازی کنیم و به جای این که بخواهیم با او مقابله کنیم، او را همراهی کنیم و با او وارد بحث شویم.
افزایش ارتباط با همسالان
نکته دوّم این است که والدین باید یک مقدار فعّالیت های او را در زمینه ی بازی با همسالان افزایش دهند، برخی از مشکلاتی که امروزه در کودکان می‌بینیم، خصوصاً در کودکان زیر هفت سال، به خاطر خلأ روحی در آنها اتّفاق می‌افتد و گاهی در رفتارهای بچّه ها پرخاشگری، عصبانیت و لج بازی هایی دیده می‌شود که تحت تأثیر این خلأها است؛ بنابراین باید اجازه دهیم که با گروه همسالانشان بیشتر ارتباط داشته باشند؛ البته درمحیط هایی که تحت نظارت والدین باشند.
علل ناخن جویدن در کودکان
ناخن جویدن معمولاً یک تیک عصبی است و در جاهایی که بچّه ها احساس عدم امنیت و نا آرامی می‌کنند و یا فشارهای عصبی دارند، برای این که خودشان را تخلیه کنند، به سمت جویدن ناخن می‌روند.
راهکارهای رفع ناخن جویدن:
الف. ایجاد آرامش
کاری که والدین باید انجام دهند این است که محیط خانه را آرام قرار دهند و این آرام بودن صرفاً به معنای ساکت بودن نیست؛ بلکه به این معنا است که آرامش روانی در آن جا حاکم باشد. مثلاً امر و نهی بیش از حد به او نداشته باشند، از تنبیه بدنی استفاده نکنند و نیازهای منطقی او را برآورده کنند.
ب. پرهیز از نزاع و اختلاف
نکته بعدی این است که خود والدین به رفتارهایی که در مقابل هم دارند، توجّه کنند. ما نمی‌خواهیم بگوییم که والدین نباید با هم هیچ اختلافی داشته باشند؛ چراکه گه گداری در زندگی ها پیش می‌آید و به قول معروف دعوا نمک زندگی است؛ ولی نباید این اختلافات شدّت پیدا کند.
ج. حلّ بحران ها در خلوت
نکته ی آخر هم این است که حلّ مشکلات و بحران های زندگی نباید در مقابل و حضور فرزندان باشد؛ چرا که ممکن است برای آنها یک فشار عصبی و روحی و روانی به همراه داشته باشد.
