گسل‌های خطرناک تهران

پرسش :

در مورد وضعیت گسل‌های تهران توضیح دهید، کدام‌ یک در مقایسه با بقیه خطرناک‌تر است؟

پاسخ :

پاسخ از آقای دکتر محمد رضا عباسی:

از میان بسیاری از گسل‌های فعال در تهران، احتمال فعال شدن سه گسل مشاء، شمال تهران و گسل جنوب ری بیشتر است.

گسل مشاء؛ که در حدود 215 کیلومتر طول دارد و از چشمه‌های لرزه‌ای مهم البرز مرکزی است که تاریخچه رخداد زمین‌لرزه‌های قوی را به همراه آثار مورفولوژیکی مشخص داراست. این گسل از "شمال امین‌آباد فیروزکوه" در خاور شروع و پس از گذر از دره‌های تار، مشاء، هزار، دشت، آدرینه، امامه، فشم، میگون، آهار و شهرستانک تا پل خواب وایکان در باختر ادامه دارد. دوره‌های بازگشت ماکزیمم در طول تکه گسلی مشاء در دره‌ی دریاچه تار برابر با 620- 160 سال برآورد شده است. 

گسل شمال تهران؛ در جنوب گسل مشاء واقع‌شده است و از هر دوسو به آن می‌پیوندد. در ازای آن در حدود 130 کیلومتر و شیب کلی آن رو به شمال است. این گسل از لواسان در خاور تا باختر ولیان ادامه دارد.

گسل شمال ری؛ با درازای 30 کیلومتر از شمال کوه های بی بی شهربانو تا جنوب روستای خلازیر تهران ادامه دارد. راستای عمومی گسل خاوری است.

گسل جنوب ری؛ این راندگی با درازای حدود 26 کیلومتر از جنوب کوه های بی بی شهربانو تا باختر محمودآباد با راستای خاوری – شمال امتداد دارد.

گسل‌های شمال و جنوب ری؛ در بخش خاوری به هم متصل می‌شوند و به‌صورت یک گسل واحد با راستای شمال باختری، مرز جنوبی بلندی‌های سه‌پایه و بی‌بی شهربانو را تشکیل می‌دهند. بنابراین احتمالاً به گسل‌های پارچین و ایوانکی متصل می‌شوند.

گسل کهریزک؛ با درازای تقریبی 48 کیلومتر، طویل‌ترین گسل پیوسته در جنوب گستره تهران است که از باختر قرچک ( درخاور) تا خیر آباد رباط‌کریم در باختر ادامه دارد.

گسل ایوانکی یا پارچین؛ از خاور ایوانکی تا جنوب خاور مسگرآباد شهرری امتداد داردو در ازای آن به 74 کیلومتر می‌رسد. بخش شمال باختری این گسل به نام "گسل پارچین" شناخته می‌شود که انتهای باختری آن به گسل شمال ری وصل می‌شود و انتهای خاوری آن به گنبد تبخیری گرمسار می‌رسد.

زمین‌لرزه‌های سده چهارم پیش از میلاد به‌عنوان قدیمی‌ترین زمین‌لرزه تاریخی ثبت‌شده در ایران، احتمالاً حاصل گسیختگی بر روی گسل ایوانکی است. همچنین زمین‌لرزه ویرانگر اواخر بهار 743 میلادی در خاور ری نیز احتمالاً در اثر فعالیت این گسل روی‌داده است.

بر پایه مطالعات گروه ژاپنی بر روی ریز پهنه‌بندی لرزه‌ای تهران (آذر 1389) اگر گسل جنوب ری فعال شود، شدت زمین‌لرزه در مناطق جنوبی شهر تهران برابر با 9 در بخش‌های شمالی بین 7 تا 8 احساس خواهد شد. بر همین اساس در صورت فعال شدن گسل شمال تهران؛ شدت زمین‌لرزه در بخش شمالی شهر به 9 و در بخش‌های جنوبی به 7 می‌رسد و بخش بزرگی از شهر شدت 8 را تجربه خواهد کرد و درنهایت با فعال شدن گسل مشاء قسمت وسیعی از شهر تهران، شدت 7 را خواهند داشت.

منبع: پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله