شبهه درباره شب قدر

پرسش :

از آنجایی که شب قدر احتمالا یکی از شب‌های سه‌گانه هست و از آنجایی که شروع ماه مبارک رمضان در کشور ما یک روز دیرتر از کشورهای همسایه ما (عربستان، عراق و ...) هست این چطور اتفاق می‌افتد؟ یعنی شب نوزدهم ماه رمضان ما، شب بیستم ماه رمضان آنهاست و این سه شب ما با آنها متفاوت می‌شود مگر این نیست که شب قدر تنها یک شب هست با توجه به سوره قدر که قرآن در این شب نازل شده است؟

پاسخ :
شروع ماه رمضان برای ما همواره متفاوت از کشورهای همسایه نیست و در برخی سال‌ها ما با این کشورها در یک روز ماه را آغاز می‌کنیم ، هرچند در اکثر موارد اختلاف یک روزه وجود دارد؛ در این موارد هم البته نمی‌توان اشتباهات در رصدها و مبانی فقهی در شروع ماه را نادیده گرفت و در بسیاری از این اختلاف ماه‌ها در واقع ماه رمضان برای همه مردم یک منطقه یک روز خاص است، اما برخی کشورها بر اساس رصدهای نادرست یا مبانی غلط، تقویم خود را به گونه دیگری اعلام می کنند که این امر ربطی به واقعیت ندارد.

اما در خصوص اختلافات حقیقی در این تفاوت آغاز ماه و شبهه تعدد شب قدر باید گفت که به این امر پاسخ های گوناگونی داده شده، مثلا می‌توان گفت از آن جا که شب عبارت است از تاریکی و نرسیدن نور خورشید به آن قسمت از کره زمین که رو به روی خورشید قرار ندارد. و چون تاریکی همراه با گردش زمین در حرکت است و یک دوره کامل آن در بیست و چهار ساعت انجام می‏‌شود ، ممکن است شب قدر یک دوره کامل شب در تمام نقاط کره زمین باشد؛ یعنی مدت بیست و چهار ساعت تاریکی که تمام نقاط زمین را زیر پوشش قرار می‌‏دهد، که آغاز آن از یک نقطه فرضی روی کره زمین شروع می‏‌شود و در همان نقطه پایان می‌‏گیرد.(1)

بنابراین هیچ اشکالی وجود ندارد که شب قدر در دو منطقه یک روز یا یک شب متفاوت باشد. اتفاقا این امر با روایاتی که تاکید می‌کند فضیلت روز قدر (روزی که بعد از شب می‌آید) هم مانند شب قدر است تا حدودی تایید می‌شود، زیرا وقتی برای ما شب قدر پایان یافته، هنوز برای مردم منطقه دیگری از زمین شب قدر پایان نیافته است.

علامه مجلسی رحمه الله در همین رابطه می‌نویسد:
«البته عمل و عبادت که در روز قدر واقع مى‌‏شود با این‌که تقدیر در شب قدر است منافات با ارزش آن ندارد چون در اخبار وارد شده که روز قدر هم در ارزش مانند شب قدر است.» (2)

البته در برخی شرایط و بنا بر برخی محاسبات یا مبانی فقهی گاهی اختلاف به دو روز هم کشیده می‌شود، اما این به معنی وجود فاصله و اختلاف نیست. چه بسا در این موارد افراد در محاسبه یا تعیین درست اول ماه دچار اشتباه شده‌اند. اختلاف هیچ گاه به دو روز نمی‌کشد.

پی‌نوشت‌ها‌:
1. مکارم شیرازى ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ اول، 1374 ش، ج 27، ص 192، با اندکی تصرف.
2. علامه مجلسى، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء بیروت - لبنان، 1404 ه.ق، ج 68، ص 219.

منبع: مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی