احکام مسائل متفرقه | محیط زیست: سوال دو

پرسش :

نظر به این که مرکز تحقیقات محیط زیست دانشگاه قم به منظور نگهدارى و توسعه و ترمیم محیط زیست با استفاده از دانشمندان حوزه و دانشگاه در زمینه عوامل زیست محیطى و مبانى فقهى و حقوقى آن به تحقیق اشتغال دارد، لطفاً جهت آشنایى با دیدگاه هاى فقهى حضرتعالى و ارائه آن به مقلّدان، پرسش هاى زیر را پاسخ دهید: الف) عدم رعایت اصول و قوانین محیط زیست از نظر شرعى چه حکمى دارد؟ ب) دفن زباله هاى جنگى در زمین و دریا، که باعث آلودگى محیط زیست و شیوع بیمارى در میان مردم و نسل هاى آینده مى گردد چه حکمى دارد؟ ج) اگر زمین هاى مناطق جنگى بدون پاکسازى صحیح در اختیار کشاورزان قرار گیرد، آیا استفاده از آن جهت تولید محصولات کشاورزى جائز است؟ د) اگر متخصّصان و کارشناسان محیط زیست اعلام کنند که تولید و استفاده از محصولات کشاورزى مثل سبزى و حبوبات و میوه و مانند آن در زمین هاى جنگى به جهت عدم پاکسازى صحیح زباله هاى جنگى، موجب بروز بیمارى هایى مى گردد، آیا خرید و فروش و استفاده از این محصولات جائز است؟ هـ) امروزه جهت پرورش مرغ و جوجه و گوشتى شدن طیور از آمپول هایى استفاده مى شود که به نظر برخى از متخصّصان موجب تولید سرطان یا بروز برخى بیمارى ها مى گردد، این کار از نظر شرعى چه حکمى دارد؟ آیا تولید و پرورش و استفاده از آن جایز است؟ خرید و فروش آن چه حکمى دارد؟ و) امروزه براى تولید برخى از کنسروها و کمپوت ها و محصولات دیگر از موادّ شیمیایى استفاده مى گردد که احیاناً موجب بروز بیمارى و آلودگى و مسمومیّت مى شود، این کار از نظر فقهى چه حکمى دارد؟ ز) با توجّه به حق مردم در استفاده از منابع طبیعى (دریا، جنگل، رودخانه، سبزه زارها و مانند آن) آیا اشخاص حقیقى و حقوقى مى توانند مانع استفاده عموم گردند، یا استفاده از منابع طبیعى را منبعى براى کسب درآمد خویش قرار دهند؟ ح) حقوق مردم در استفاده از جنگل و دشت و رودخانه و آبشار و ساحل دریا و مانند آن با چه معیار فقهى مشخّص مى گردد؟

پاسخ :
اوّلاً: حفظ محیط زیست بر همه لازم است، و تخلّف از آن مسئؤولیّت شرعى دارد و حداقل شکرگزارى در برابر مواهبى که خداوند در محیط زیست بشر آفریده این است که از آن مواهب به خوبى حفاظت و پاسدارى کنند وتخریب آن به مصداق لاضرر و لاضرار فى الاسلام حرام مى باشد.

ثانیاً: آنچه از محیط زیست جزء انفال محسوب مى شود در اختیار حکومت اسلامى است که طبق مصالح مسلمین و عدالت مى تواند در حدّ معقول به افراد واگذار کند.

ثالثاً: استفاده از داروهاى شیمیایى به هر شکل و صورت در فرآورده هاى غذایى که موجب ضرر و زیان در کوتاه مدّت یا دراز مدّت مى شود و همچنین کشت زمین هاى آلوده به این مواد حرام است و اگر سبب بیمارى و ضایعات جسمى و روحى افراد گردد تولید کننده ضامن است.

منبع: استفتائات جدید، آیت‌‌ الله العظمی مکارم شیرازی دام ظله، جلد 4، تهیه و تنظیم: ابوالقاسم علیان نژادی، قم: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب علیه ‌السلام، 1393.