ویژگی شبکه وکلایی که در زمان امامین عسکریین
پرسش :
ویژگی شبکه وکلایی که در زمان امامین عسکریین علیهم السلام ایجاد شد، چه بود؟ این شبکه چگونه در عصر غیبت صغری و در ادامه در عصر غیبت کبری امتداد پیدا کرد؟
پاسخ :
ائمه علیهم السلام در گذشته از روش وکلایی استفاده می‌کردند. امام صادق علیه السلام، امام موسی بن جعفر علیهم السلام و امام جواد علیه السلام از روش وکلایی استفاده می‌کردند که بسیاری از آن وکلا هم مشترک اند؛ یعنی اگر بعضی از وکلا عمرشان اقتضا می‌کرد، وکیل چند امام بودند. خب، به این وسیله هم به مسائل شیعیان پاسخ داده می‌شد و هم تبلیغ و دفاع از مکتب اهل بیت در حد توان صورت می‌گرفت. این وکلا عاملان ائمه بودند که در شهرها و مناطق مختلف به امور شیعیان می‌پرداختند. آن نمایندگان در عراق فعلی، بصره، اهواز، خراسان، یمن و مصر حضور داشتند. طبق اسناد، امام هادی علیه السلام چهارده وکیل و امام عسکری علیه السلام بیست‌ویک وکیل داشتند.
امام عسکری و امام هادی علیهم السلام وکلای مشترک زیادی مانند حسن بن راشد بغدادی، ایوب بن نوح، علی بن جعفر همدانی، جعفر بن سهیل، عثمان بن سعید عمری (وکیل امام عصر)، ابراهیم بن عبده نیشابوری، احمد بن اسحاق رازی، احمد بن مطهر بن محمد، احمد بن علی رازی، جعفر بن سبیل، عروه بن یحیی، قاسم بن عطا و محمد بن احمد بن جعفر داشتند، که بعضی شان وکیل چند امام و بعضی فقط وکیل یک امام بودند. آن‌ها نمایندگان و وکلای حضرات معصومین علیهم السلام بودند و در شهرها و مناطق مختلف حضور داشتند و امور را رتق و فتق و احکام را تبیین می‌کردند؛ حتی گاهی داوری و قضاوت بین شیعیان و تبلیغ اصول و مبانی در حد مقدور و میسور توسط آن‌ها انجام می‌گرفت و گاهی ملاقات حضوری هم داشتند. البته با شیوه هایی مثل فروشندگی با حضرات معصومین علیهم السلام ملاقات می‌کردند. عمدتاً هم به وسیله‌ی نامه ارتباط برقرار می‌شد که رد و بدل شدن نامه ها هم بسیار مخاطره‌آمیز بود؛ چون بلافاصله متهم می‌شدند و مورد تعرض و آزار و اذیّت خلفای عباسی و ایادی‌شان قرار می‌گرفتند.
هر کسی به حضرات معصومین علیهم السلام تمایل پیدا می‌کرد، مجرم محسوب می‌شد و همین تمایل کافی بود که فردی را ساقط و او را از بسیاری از جریانات عادی امور برکنار کنند. به خاطر همین، سازمان وکالت ترتیباتی داشت؛ یعنی خود حضرات معصومین علیهم السلام وکلا و جانشین آنان را مشخص می‌کردند و می‌گفتند تا زمانی که وکیل قبلی زنده هست، شما حق اظهار مطلب ندارید. با این کار هم اختلاف به‌وجود نمی‌آمد و هم دشمن به‌سرعت آگاهی پیدا نمی‌کرد. بنابراین، سازمان وکالت برای حل مشکل غیبت مثل یک دارو بود. این وکالت در زمان امام عصر هم ادامه پیدا کرد. البته ما گاهی به‌عنوان وکیل و گاهی به عنوان نایب خاص از آن‌ها یاد می‌کنیم که چهار نفر بودند و با رحلت آخرین نماینده و وکیل امام عصر، کار نیابت و وکالت به پایان رسید و دوران غیبت کبری شروع شد. با عصر غیبت کبری، دوران جدیدی آغاز شد. البته در دوران غیبت کبری، حضرت وکیل و نایب معینی ندارند. در این دوران، بنابر ادله‌ی قرآنی، روایی و عقلی، فقیهان کار پیشوایی و حل مشکل شیعیان و بیان مسائل و استخراج مسائل و احکام شرعی را به عهده دارند.
منبع: www.khamenei.ir
پاسخ از حجت الاسلام و المسلمین مجتبی کلباسی، مدیر مرکز تخصصی مهدویت:
ائمه علیهم السلام در گذشته از روش وکلایی استفاده می‌کردند. امام صادق علیه السلام، امام موسی بن جعفر علیهم السلام و امام جواد علیه السلام از روش وکلایی استفاده می‌کردند که بسیاری از آن وکلا هم مشترک اند؛ یعنی اگر بعضی از وکلا عمرشان اقتضا می‌کرد، وکیل چند امام بودند. خب، به این وسیله هم به مسائل شیعیان پاسخ داده می‌شد و هم تبلیغ و دفاع از مکتب اهل بیت در حد توان صورت می‌گرفت. این وکلا عاملان ائمه بودند که در شهرها و مناطق مختلف به امور شیعیان می‌پرداختند. آن نمایندگان در عراق فعلی، بصره، اهواز، خراسان، یمن و مصر حضور داشتند. طبق اسناد، امام هادی علیه السلام چهارده وکیل و امام عسکری علیه السلام بیست‌ویک وکیل داشتند.
امام عسکری و امام هادی علیهم السلام وکلای مشترک زیادی مانند حسن بن راشد بغدادی، ایوب بن نوح، علی بن جعفر همدانی، جعفر بن سهیل، عثمان بن سعید عمری (وکیل امام عصر)، ابراهیم بن عبده نیشابوری، احمد بن اسحاق رازی، احمد بن مطهر بن محمد، احمد بن علی رازی، جعفر بن سبیل، عروه بن یحیی، قاسم بن عطا و محمد بن احمد بن جعفر داشتند، که بعضی شان وکیل چند امام و بعضی فقط وکیل یک امام بودند. آن‌ها نمایندگان و وکلای حضرات معصومین علیهم السلام بودند و در شهرها و مناطق مختلف حضور داشتند و امور را رتق و فتق و احکام را تبیین می‌کردند؛ حتی گاهی داوری و قضاوت بین شیعیان و تبلیغ اصول و مبانی در حد مقدور و میسور توسط آن‌ها انجام می‌گرفت و گاهی ملاقات حضوری هم داشتند. البته با شیوه هایی مثل فروشندگی با حضرات معصومین علیهم السلام ملاقات می‌کردند. عمدتاً هم به وسیله‌ی نامه ارتباط برقرار می‌شد که رد و بدل شدن نامه ها هم بسیار مخاطره‌آمیز بود؛ چون بلافاصله متهم می‌شدند و مورد تعرض و آزار و اذیّت خلفای عباسی و ایادی‌شان قرار می‌گرفتند.
هر کسی به حضرات معصومین علیهم السلام تمایل پیدا می‌کرد، مجرم محسوب می‌شد و همین تمایل کافی بود که فردی را ساقط و او را از بسیاری از جریانات عادی امور برکنار کنند. به خاطر همین، سازمان وکالت ترتیباتی داشت؛ یعنی خود حضرات معصومین علیهم السلام وکلا و جانشین آنان را مشخص می‌کردند و می‌گفتند تا زمانی که وکیل قبلی زنده هست، شما حق اظهار مطلب ندارید. با این کار هم اختلاف به‌وجود نمی‌آمد و هم دشمن به‌سرعت آگاهی پیدا نمی‌کرد. بنابراین، سازمان وکالت برای حل مشکل غیبت مثل یک دارو بود. این وکالت در زمان امام عصر هم ادامه پیدا کرد. البته ما گاهی به‌عنوان وکیل و گاهی به عنوان نایب خاص از آن‌ها یاد می‌کنیم که چهار نفر بودند و با رحلت آخرین نماینده و وکیل امام عصر، کار نیابت و وکالت به پایان رسید و دوران غیبت کبری شروع شد. با عصر غیبت کبری، دوران جدیدی آغاز شد. البته در دوران غیبت کبری، حضرت وکیل و نایب معینی ندارند. در این دوران، بنابر ادله‌ی قرآنی، روایی و عقلی، فقیهان کار پیشوایی و حل مشکل شیعیان و بیان مسائل و استخراج مسائل و احکام شرعی را به عهده دارند.
منبع: www.khamenei.ir
