پرسش :
امام صادق(ع) در روايتي مي‌فرمايند: «به حضرت عيسي گفته شد چرا ازدواج نمي‌كني... سؤال: خداوند مي‌فرمايد: تمام بندگانم ازدواج كنند و يا آن كه روايات فراواني در باب ازدواج وارد شده و عدم ازدواج مذموم شمرده شده، پس حديث امام صادق(ع) با مطالب قرآن و روايات ديگر درباره ازدواج چگونه سازگاري دارد؟
پاسخ :
جواب اجمالي:
روايتي كه از امام صادق ـ عليه السّلام ـ نقل شده، نشانة مخالفت حضرت عيسي ـ عليه السّلام ـ با ازدواج نيست و آن حضرت به خاطر شرايط ويژه‌اي كه داشت ازدواج نكرد.
جواب تفصيلي:
حضرت امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد: «به حضرت عيسي بن مريم گفته شد كه چرا ازدواج نمي‌كني؟ آن حضرت گفت: براي چه ازدواج كنم؟ گفته شد تا فرزند دار شوي گفت: اولاد و فرزند چه كار مي‌كنند اگر زنده بمانند مايه و منشأ فتنه هستند و اگر هم بميرند باعث حزن و اندوه مي‌شوند.[1]
ازدواج و تشكيل خانواده از نظر قرآن و ديدگاه روايت اسلامي داراي اهميت ويژه‌اي است قرآن كريم مي‌فرمايد: «... فانكحوا ما طاب لكم من النساء مثني و ثلث و رباع فان خفتم الا تعدلوا فواحدة او ما ملكت ايمانكم ذلك ادني الا تعدلوا»؛[2] با زنان پاك ازدواج كنيد دو يا سه يا چهار همسر، و اگر مي‌ترسيد عدالت را (دربارة همسران متعدد) رعايت نكنيد، تنها به يك همسر قناعت نماييد و يا از زناني كه مالك آن‌ها هستيد استفاده كنيد. اين كار بهتر از ظلم و ستم، جلوگيري مي‌كند.
و در جايي ديگر مي‌فرمايد: «وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى مِنْكُمْ وَ الصَّالِحِينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَراءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِيمٌ»[3] مردان و زنان بي‌همسر را همسر دهيد و هم‌چنين غلامان و كنيزان صالح و درستكارتان را اگر فقير و تنگدست باشند خداوند آنان را از فضل خود بي‌نياز مي‌سازد، خداوند واسع و آگاه است.
پژوهان گرامي ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي‌فرمايد: «من تزوج فقد احرز نصف دينه فليتق الله في النصف الباقي»؛[4] كسي كه همسر اختيار كند نيمي از دين خود را محفوظ داشته، و بايد مراقب نيم ديگر باشد. در حديث ديگري پژوهان اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي‌فرمايد: «شراركم عزابكم»؛[5] بدترين شما مجردانند.
بنابراين، ازدواج در فرهنگ ديني و الهي داراي اهميت ويژه‌اي است و اجراي اين سنّت و فرهنگ صحيح مي‌تواند از بسياري از مفاسد، ناهنجاري‌ها و مشكلات جسمي و روحي كه امروزه بشريت بر اثر انحرافات جنسي با آن روبرو هستند، جلوگيري كند.
بر اساس گواهي تاريخ، حضرت عيسي علي نبينا و اله و ـ عليه السّلام ـ ازدواج نكرد، ولي اين هرگز به خاطر مخالفت
او با ازدواج نبود و از روايت امام صادق ـ عليه السّلام ـ نيز مي‌توان برداشت كرد كه حضرت عيسي علي نبينا و آله ـ عليه السّلام ـ با ازدواج مخالف بوده است، آن حضرت ممكن است سخنان مذكور را در پاسخ انتقادها و فشارهاي فراوان افراد مختلف در مورد ازدواج نكردن او گفته باشد، و افزون بر اين فرمايش حضرت عيسي ـ عليه السّلام ـ ناظر بر نفس اصل ازدواج نيست و منظور آن حضرت از فتنه بودن اولاد، اولاد و فرزندان ناپاك و ناصالح منظور است. يعني آن‌كه ازدواج كردن امر واجبي نيست بلكه مستحب است، قرآن كريم نيز اولاد و مال را از جهاتي مايه فتنه مي‌داند، چنان كه مي‌فرمايد: «انما اموالكم و اولادكم فتنة والله عنده اجر عظيم؛[6] اموال شما و فرزندانتان صرفاً (وسيله) آزمايش (براي شما)يند و خداست كه نزد او پاداشي بزرگ است» و در برخي از آيات ديگر خداوند متعال نسبت به خطر اموال و اولاد غير صالح هشدار داده است.»[7] و اين به معناي مخالفت با ازدواج و داشتن فرزند نيست، ازدواج نكردن حضرت عيسي ـ عليه السّلام ـ به خاطر عمر كوتاه آن حضرت، اشتغال مداوم او به سفرهاي تبليغي به نقاط مختلف جهان و... بوده است و ازدواج في نفسه واجب نيست، گرچه كار پسنديده‌اي است ولي وقتي كه كار مهمتري انسان را از اقدام به آن بازدارد ترك آن مانعي ندارد و مسؤليت و كار حضرت عيسي علي نبينا و آله و ـ عليه السّلام ـ مهمتر از پرداختن به ازدواج آن حضرت بوده و تشخيص اين مطلب نيز با خود ايشان كه پيامبر خداوند بود، است.[8]
براي گاهي بيشتر به كتاب‌هاي ذيل مراجعه كنيد: 1. علامه مجلسي(ره)، حياة القلوب (داستان پيامبران) (قم، انتشارات سرور) ج 2.
2 رسولي محلاتي، سيد هاشم، قصص الانبياء (تاريخ انبياء)، (قم انتشارات اسلامي).
3 تفسير نمونه، همان، ج 2، ص 96 ـ 97، ج 14، ص 463 ـ 466، ج 15، 508 و...
4. اميني، ابراهيم، آيين همسرداري، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي.
[1] . شيخ صدوق (ره)، من لا يحضر الفقيه، (قم،انتشارات جامعه مدرسين) ج 3.، ص 558.
[2] . سورة نساء، آية 3.
[3] . سورة نور، آية 32.
[4] . علامه مجلسي (ره) ، بحالارانوار، (لبنان، مؤسسة الوفاء، بيروت)، سال چاپ 1404 هجري قمري، ج 100، ص 219.
[5] . شعيري، تاج الدين، جامع الاخبار، (قم، انتشارات رضي، سال انتشار 1363 هجري شمسي)، ص 102.
[6] . تغابن، 15.
[7] . تغابن، 14، منافقون، 9.
[8] . ر.ك: ناصر مكارم شيرازي و همكاران، تفسير نمونه، (تهران دارالكتب الاسلاميه) ج 2.، ص 403 ـ 405.
( اندیشه قم )
جواب اجمالي:
روايتي كه از امام صادق ـ عليه السّلام ـ نقل شده، نشانة مخالفت حضرت عيسي ـ عليه السّلام ـ با ازدواج نيست و آن حضرت به خاطر شرايط ويژه‌اي كه داشت ازدواج نكرد.
جواب تفصيلي:
حضرت امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد: «به حضرت عيسي بن مريم گفته شد كه چرا ازدواج نمي‌كني؟ آن حضرت گفت: براي چه ازدواج كنم؟ گفته شد تا فرزند دار شوي گفت: اولاد و فرزند چه كار مي‌كنند اگر زنده بمانند مايه و منشأ فتنه هستند و اگر هم بميرند باعث حزن و اندوه مي‌شوند.[1]
ازدواج و تشكيل خانواده از نظر قرآن و ديدگاه روايت اسلامي داراي اهميت ويژه‌اي است قرآن كريم مي‌فرمايد: «... فانكحوا ما طاب لكم من النساء مثني و ثلث و رباع فان خفتم الا تعدلوا فواحدة او ما ملكت ايمانكم ذلك ادني الا تعدلوا»؛[2] با زنان پاك ازدواج كنيد دو يا سه يا چهار همسر، و اگر مي‌ترسيد عدالت را (دربارة همسران متعدد) رعايت نكنيد، تنها به يك همسر قناعت نماييد و يا از زناني كه مالك آن‌ها هستيد استفاده كنيد. اين كار بهتر از ظلم و ستم، جلوگيري مي‌كند.
و در جايي ديگر مي‌فرمايد: «وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى مِنْكُمْ وَ الصَّالِحِينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَراءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِيمٌ»[3] مردان و زنان بي‌همسر را همسر دهيد و هم‌چنين غلامان و كنيزان صالح و درستكارتان را اگر فقير و تنگدست باشند خداوند آنان را از فضل خود بي‌نياز مي‌سازد، خداوند واسع و آگاه است.
پژوهان گرامي ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي‌فرمايد: «من تزوج فقد احرز نصف دينه فليتق الله في النصف الباقي»؛[4] كسي كه همسر اختيار كند نيمي از دين خود را محفوظ داشته، و بايد مراقب نيم ديگر باشد. در حديث ديگري پژوهان اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي‌فرمايد: «شراركم عزابكم»؛[5] بدترين شما مجردانند.
بنابراين، ازدواج در فرهنگ ديني و الهي داراي اهميت ويژه‌اي است و اجراي اين سنّت و فرهنگ صحيح مي‌تواند از بسياري از مفاسد، ناهنجاري‌ها و مشكلات جسمي و روحي كه امروزه بشريت بر اثر انحرافات جنسي با آن روبرو هستند، جلوگيري كند.
بر اساس گواهي تاريخ، حضرت عيسي علي نبينا و اله و ـ عليه السّلام ـ ازدواج نكرد، ولي اين هرگز به خاطر مخالفت
او با ازدواج نبود و از روايت امام صادق ـ عليه السّلام ـ نيز مي‌توان برداشت كرد كه حضرت عيسي علي نبينا و آله ـ عليه السّلام ـ با ازدواج مخالف بوده است، آن حضرت ممكن است سخنان مذكور را در پاسخ انتقادها و فشارهاي فراوان افراد مختلف در مورد ازدواج نكردن او گفته باشد، و افزون بر اين فرمايش حضرت عيسي ـ عليه السّلام ـ ناظر بر نفس اصل ازدواج نيست و منظور آن حضرت از فتنه بودن اولاد، اولاد و فرزندان ناپاك و ناصالح منظور است. يعني آن‌كه ازدواج كردن امر واجبي نيست بلكه مستحب است، قرآن كريم نيز اولاد و مال را از جهاتي مايه فتنه مي‌داند، چنان كه مي‌فرمايد: «انما اموالكم و اولادكم فتنة والله عنده اجر عظيم؛[6] اموال شما و فرزندانتان صرفاً (وسيله) آزمايش (براي شما)يند و خداست كه نزد او پاداشي بزرگ است» و در برخي از آيات ديگر خداوند متعال نسبت به خطر اموال و اولاد غير صالح هشدار داده است.»[7] و اين به معناي مخالفت با ازدواج و داشتن فرزند نيست، ازدواج نكردن حضرت عيسي ـ عليه السّلام ـ به خاطر عمر كوتاه آن حضرت، اشتغال مداوم او به سفرهاي تبليغي به نقاط مختلف جهان و... بوده است و ازدواج في نفسه واجب نيست، گرچه كار پسنديده‌اي است ولي وقتي كه كار مهمتري انسان را از اقدام به آن بازدارد ترك آن مانعي ندارد و مسؤليت و كار حضرت عيسي علي نبينا و آله و ـ عليه السّلام ـ مهمتر از پرداختن به ازدواج آن حضرت بوده و تشخيص اين مطلب نيز با خود ايشان كه پيامبر خداوند بود، است.[8]
براي گاهي بيشتر به كتاب‌هاي ذيل مراجعه كنيد: 1. علامه مجلسي(ره)، حياة القلوب (داستان پيامبران) (قم، انتشارات سرور) ج 2.
2 رسولي محلاتي، سيد هاشم، قصص الانبياء (تاريخ انبياء)، (قم انتشارات اسلامي).
3 تفسير نمونه، همان، ج 2، ص 96 ـ 97، ج 14، ص 463 ـ 466، ج 15، 508 و...
4. اميني، ابراهيم، آيين همسرداري، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي.
[1] . شيخ صدوق (ره)، من لا يحضر الفقيه، (قم،انتشارات جامعه مدرسين) ج 3.، ص 558.
[2] . سورة نساء، آية 3.
[3] . سورة نور، آية 32.
[4] . علامه مجلسي (ره) ، بحالارانوار، (لبنان، مؤسسة الوفاء، بيروت)، سال چاپ 1404 هجري قمري، ج 100، ص 219.
[5] . شعيري، تاج الدين، جامع الاخبار، (قم، انتشارات رضي، سال انتشار 1363 هجري شمسي)، ص 102.
[6] . تغابن، 15.
[7] . تغابن، 14، منافقون، 9.
[8] . ر.ك: ناصر مكارم شيرازي و همكاران، تفسير نمونه، (تهران دارالكتب الاسلاميه) ج 2.، ص 403 ـ 405.
( اندیشه قم )
