پرسش :
وضعيت نظام وظيفه براي پسراني که به سن مربوط به خدمت وظيفه عمومي رسيدهاند و به تحصيل اشتغال دارند، چگونه است؟
پاسخ :
براي پاسخ به اين سؤال بايد گفت كه در زمينه خدمت سربازي قانوني تحت عنوان قانون خدمت وظيفه عمومي مصوّب سال 1363 شمسي وجود دارد كه در آن موارد و شرايط مشمولين و معافيت هاي آنان بيان شده است. بر اساس مادة 2 اين قانون «هر فرد ذكور ايراني از اول فروردين ماه سالي كه طي آن سال وارد سنّ 19 سالگي مي شود، مشمول مقررّات خدمت وظيفه عمومي خواهد شد»؛ يعني وي به عنوان مشمول تلقّي مي گردد و بايد دوره خدمت وظيفه عمومي را بگذراند؛ امّا اين كه شخصي به محض رسيدن به اين سنّ بايد بلافاصله به سربازي برود، چنين نيست؛ بلكه معافيت هايي در اين قانون ذكر شده است كه شخص با استفاده از آنها يا به طور كلّي از خدمت وظيفه عمومي در زمان صلح معاف مي گردد؛ (مانند: معافيت پزشكي، معافيت كفالت و...)، يا آن كه براي مدّت معيني از خدمت سربازي معاف است، (مانند معافيت تحصيلي).
مادة 31 قانون خدمت وظيفه عمومي بيان مي دارد:«دانش آموزان دانش سراها و دانش آموزان چهار ساله آخر دورة متوسطه و هنرآموزان هنرستان ها و آموزشگاه هاي فنّي و حرفه اي كه ارزش تحصيلي ديپلم آنها از طرف مراجع صلاحيتدار معادل متوسطه كامل شناخته شود، تحصيل نمايند و دانشجويان و هنرجويان دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالي، اگر در حين تحصيل به سن مشموليّت برسند تا زماني كه به تحصيلات خود ادامه مي دهند، از اعزام به خدمت دورة ضرورت معاف خواهند بود.»
مادة 33: «صدور كارت معافيت تحصيلي دانش آموزان و دانشجويان و طلاب علوم ديني و هنرجويان موكول به گواهي اشتغال به تحصيل آنان از طرف مقامات صالحه بوده و مدت اعتبار آن يكسال تمام است.»
مادة 34: «دانش آموزان و هنرجويان و دانشجويان و طلاب علوم ديني مشمول، به محض ترك تحصيل يا اخراج و يا فراغ از تحصيل بايد براي انجام خدمت دورة ضرورت، خود را معرّفي كنند.»
مادة 35: «مشمولان ديپلمه كه با داشتن برگ آماده به خدمت يا برگ معافيت از خدمت دورة ضرورت در مسابقات ورودي يكي از دانشگاه ها يا مؤسسات آموزش عالي داخل كشور قبول شده، تا زماني كه به تحصيل اشتغال دارند، مي توانند از معافيت تحصيلي استفاده نمايند مشروط به اين كه داراي غيبت غير موجّه نباشند. اين معافيت فقط براي يكبار داده خواهد شد.»
ماده 23: «مشمولاني كه براي تحصيل به خارج از كشور مسافرت مي كنند، پس از ترك تحصيل يا فراغ از تحصيل .... بايد جهت رسيدگي به وضع مشموليتشان خود را به سازمان هاي وظيفه عمومي داخل كشور معرّفي كنند.»
با توجه به موادّي كه از قانون خدمت وظيفه عمومي ذكر گرديد، مشخص مي شود كه دانش آموزان دورة متوسطه هر چند به سنّ مشموليت برسند، تا زماني كه مشغول به تحصيل باشند، از خدمت سربازي معاف خواهند بود؛ اما در صورت ترك تحصيل و يا فراغت از تحصيل دوره متوسطه بايستي دفترچه آماده به خدمت بگيرند و خود را به سازمان هاي نظام وظيفه محل تولد يا محل سكونت (بر طبق مادة 19 قانون خدمت وظيفه عمومي) معرفي نمايند.
البته در صورتي كه در آزمون دانشگاه ها پذيرفته شوند، بر اساس مادة 35 از معافيت تحصيلي ميتوانند استفاده کنند و اين معافيت شامل دورههاي كارشناسي ارشد و دكترا هم ميشود، هر چند که پس از ترك تحصيل يا اخراج يا فراغت از تحصيل بر اساس مادة 34 قانون خدمت وظيفه عمومي بايد خود را براي انجام خدمت دورة ضرورت معرفي نمايند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. قانون خدمت وظيفه عمومي.
2. پايگاه اطلاع رساني: www.ghavanin.com و www.dadkhahei.com.
براي پاسخ به اين سؤال بايد گفت كه در زمينه خدمت سربازي قانوني تحت عنوان قانون خدمت وظيفه عمومي مصوّب سال 1363 شمسي وجود دارد كه در آن موارد و شرايط مشمولين و معافيت هاي آنان بيان شده است. بر اساس مادة 2 اين قانون «هر فرد ذكور ايراني از اول فروردين ماه سالي كه طي آن سال وارد سنّ 19 سالگي مي شود، مشمول مقررّات خدمت وظيفه عمومي خواهد شد»؛ يعني وي به عنوان مشمول تلقّي مي گردد و بايد دوره خدمت وظيفه عمومي را بگذراند؛ امّا اين كه شخصي به محض رسيدن به اين سنّ بايد بلافاصله به سربازي برود، چنين نيست؛ بلكه معافيت هايي در اين قانون ذكر شده است كه شخص با استفاده از آنها يا به طور كلّي از خدمت وظيفه عمومي در زمان صلح معاف مي گردد؛ (مانند: معافيت پزشكي، معافيت كفالت و...)، يا آن كه براي مدّت معيني از خدمت سربازي معاف است، (مانند معافيت تحصيلي).
مادة 31 قانون خدمت وظيفه عمومي بيان مي دارد:«دانش آموزان دانش سراها و دانش آموزان چهار ساله آخر دورة متوسطه و هنرآموزان هنرستان ها و آموزشگاه هاي فنّي و حرفه اي كه ارزش تحصيلي ديپلم آنها از طرف مراجع صلاحيتدار معادل متوسطه كامل شناخته شود، تحصيل نمايند و دانشجويان و هنرجويان دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالي، اگر در حين تحصيل به سن مشموليّت برسند تا زماني كه به تحصيلات خود ادامه مي دهند، از اعزام به خدمت دورة ضرورت معاف خواهند بود.»
مادة 33: «صدور كارت معافيت تحصيلي دانش آموزان و دانشجويان و طلاب علوم ديني و هنرجويان موكول به گواهي اشتغال به تحصيل آنان از طرف مقامات صالحه بوده و مدت اعتبار آن يكسال تمام است.»
مادة 34: «دانش آموزان و هنرجويان و دانشجويان و طلاب علوم ديني مشمول، به محض ترك تحصيل يا اخراج و يا فراغ از تحصيل بايد براي انجام خدمت دورة ضرورت، خود را معرّفي كنند.»
مادة 35: «مشمولان ديپلمه كه با داشتن برگ آماده به خدمت يا برگ معافيت از خدمت دورة ضرورت در مسابقات ورودي يكي از دانشگاه ها يا مؤسسات آموزش عالي داخل كشور قبول شده، تا زماني كه به تحصيل اشتغال دارند، مي توانند از معافيت تحصيلي استفاده نمايند مشروط به اين كه داراي غيبت غير موجّه نباشند. اين معافيت فقط براي يكبار داده خواهد شد.»
ماده 23: «مشمولاني كه براي تحصيل به خارج از كشور مسافرت مي كنند، پس از ترك تحصيل يا فراغ از تحصيل .... بايد جهت رسيدگي به وضع مشموليتشان خود را به سازمان هاي وظيفه عمومي داخل كشور معرّفي كنند.»
با توجه به موادّي كه از قانون خدمت وظيفه عمومي ذكر گرديد، مشخص مي شود كه دانش آموزان دورة متوسطه هر چند به سنّ مشموليت برسند، تا زماني كه مشغول به تحصيل باشند، از خدمت سربازي معاف خواهند بود؛ اما در صورت ترك تحصيل و يا فراغت از تحصيل دوره متوسطه بايستي دفترچه آماده به خدمت بگيرند و خود را به سازمان هاي نظام وظيفه محل تولد يا محل سكونت (بر طبق مادة 19 قانون خدمت وظيفه عمومي) معرفي نمايند.
البته در صورتي كه در آزمون دانشگاه ها پذيرفته شوند، بر اساس مادة 35 از معافيت تحصيلي ميتوانند استفاده کنند و اين معافيت شامل دورههاي كارشناسي ارشد و دكترا هم ميشود، هر چند که پس از ترك تحصيل يا اخراج يا فراغت از تحصيل بر اساس مادة 34 قانون خدمت وظيفه عمومي بايد خود را براي انجام خدمت دورة ضرورت معرفي نمايند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. قانون خدمت وظيفه عمومي.
2. پايگاه اطلاع رساني: www.ghavanin.com و www.dadkhahei.com.
