پرسش :
براي اينكه علم استخاره را بدست بياورم و صلاحيت و لياقت استخاره گرفتن را به طور دقيق كسب كنم چه نكاتي و اقداماتي را بايد انجام بدهم؟
پاسخ :
با توجه به اينكه روش هاي استخاره چه با قرآن و چه با تسبيح و چه با غير آنها، متعدد و متفاوت است هر مسلمانِ معتقدي به حسب توانايي علمي و عملي خويش مي تواند لياقت و شايستگي استخاره گرفتن را پيدا كرده و با روشي كه متناسب با اوست خودش استخاره بگيرد؛ و البته اين در صورتي است كه آن شخص بايد نسبت به اصل استخاره و موضوع آن و شرائط روشي كه متناسب با اوست آگاهيِ لازم را كسب كند.
و امّا آنچه كه از آن بعنوان «علم استخاره» تعبير مي شود عالي ترين مرتبه از مراتب توانايي بر استخاره گرفتن است كه بدون سپري كردن مراحل علمي و عملي بسيار زيادي بدست نمي آيد و لذا عدة بسيار كمي توفيق دست يابي به آنرا پيدا مي كنند.
نكته اي كه در اين ميان تذكرش لازم است اينكه در روايات آمده است كه بايد استخاره را تعلّم و فرا گرفت. حضرت امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «كنا نتعلم الإستخارة كما نتعلّم السورة من القرآن»؛[1] يعني: «ما استخاره را تعلّم و فرا مي گرفتيم همانطوري كه سوره هاي قرآن را فرا مي گرفتيم»؛ بنابراين هر نوع استخاره را بايد از افرادي كه در اين وادي مورد اطمينان و وثوق بوده و تبحّري در استخارات دارند فرا گرفت تا در ضمن تعليمِ اصل و موضوع استخاره و شرائط هر نوع استخاره، روشي را كه متناسب با توانايي هاي علمي و عملي شاگرد باشد به او توصيه گردد.
پرسشگر عزيز! نكته ديگري كه بيان آن لازم مي نمايد اين است كه اين نوع استخاره اي كه متعارف و متداول است بايد بعد از مشورت خواهي از ديگران باشد. در روايتي آمده است كه: «انّه قال لبعض اصحابه و قد سأله عن الأمر يمضي فيه و لايجد احداً يشاوره، فكيف يصنع؟ قال: «شاور ربك»؛ فقال له: كيف؟ قال:...»؛[2] يعني شخصي از اصحاب امام ـ عليه السلام ـ نسبت به امري كه مي خواهد آنرا انجام دهد و كسي را براي مشورت خواهي پيدا نمي كند مي پرسد: چگونه عمل نمايد؟ امام ـ عليه السلام ـ در جواب مي فرمايد: با پروردگارت مشورت كن! او مي پرسد: چگونه؟ و حضرت نوعي از استخارة ذات الرقاع را كه بوسيلة دو ورقه انجام مي شود را به او تعليم مي دهد. از اين روايت استفاده مي شود كه انجام هر امري (كه مهم و مورد ترديد و شك باشد و نه هر امر عادي و كوچك) بايد ابتداءً مورد مشورت قرار گيرد و بعد در صورتي كه مشورت با ديگران ترديد و شك را برطرف نكنند و يا اصلاً امكان مشورت نباشد مي توان سراغ استخاره رفت. اهمّيت مشورت خواهي و (به تعبير روايات) شريك شدن در عقول ديگران در روايات بسياري مورد سفارش اكيد واقع شده و آدمي نبايد از مهمترين نعمت الهي كه عقل باشد محروم بماند و عقل خود و ديگران را به كناري وا نهد. برخي روايات بدين بيان وارد شده اند: امام علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «المشورة تجلب لك صواب غيرك»؛[3] يعني: مشورت كردن، انديشه هاي درست ديگران براي تو كسب مي كند. و نيز مي فرمايد: «الإستشارة عين الهداية، و قد خاطر من استغني برأيه»؛[4] يعني: مشورت خواستن عين هدايت پيدا كردن است؛ و كسي كه به رأي و نظر خويش اكتفاء كند خود را به خطر افكنده است. و رسول گرامي اسلام نيز مي فرمايد: «لامظاهرة أوثق من المشاورة»؛[5] يعني: هيچ پشتيباني مطمئن تر از مشورت كردن نيست. و به حدّي مشورت خواستن از ديگران سفارش شده كه حتي در بعضي روايات آمده است كه قبل از مشورت خواستن، استخاره كنيد. امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: هرگاه ارادة كاري را نمودي، با هيچ كس مشورت مكن تا اينكه با پروردگارت مشورت كني! راوي مي پرسد: چگونه با پروردگارم مشورت كنم؟ امام ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: صد مرتبه مي گويي: «أستخير الله»؛ يعني: از خدا طلب خير مي كنم؛ و سپس با ديگران مشورت مي كني، و در اين صورت خداوند خير و صلاح تو را بر زبان هر كسي كه دوست مي دارد جاري مي كند.[6] البته بايد در نظر داشت افرادي كه مورد مشورت قرار مي گيرند بايد انسان هاي مورد اطمينان و وثوق بوده و نسبت به موضوعي كه مورد مشورت قرار مي گيرد اطلاعات و آگاهي كافي داشته باشند. در روايات شرائطي براي افرادي كه طرف مشورت قرار مي گيرند ذكر شده كه خودتان مي توانيد به كتب مربوطه مراجعه فرمائيد.[7]
معرفي منابع جهت مطالعة بيشتر:
1. شيخ عباس قمي، حواشي مفاتيح الجنان، آداب استخاره.
2. علامه مجلسي، بحارالانوار، ج 88، ص 222-288، داراحياء التراث العربي.
3. محمد محمدي ري شهري، ميزان الحكمة (ترجمه فارسي)، ج 4، ص 1622-1625، دارالحديث.
3. محمد محمدي ري شهري، ميزان الحكمة (ترجمه فارسي)، ج 6، ص 2900.
قال الامام علي ـ عليه السلام ـ :
أكثر الصلاح و الصواب في صحبة اولي النهي و الألباب
بيشترين صلاح و درستي، در دوستي و همنشيني با صاحبان خرد و صاحبان عقل و انديشه است.
غررالحكم، حديث 3129
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . شيخ حرّ عاملي، وسائل الشيعة، جلد 8، ص66، تحقيق مؤسسة آل البيت ـ عليهم السلام ـ .
[2] . شيخ حر عاملي، جلد 8، ص 68، تحقيق مؤسسة آل البيت ـ عليهم السلام ـ .
[3] . محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمة، جلد 6، ص 2900، نشر دارالحديث.
[4] . محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمة، جلد 6، ص 2900، نشر دارالحديث.
[5] . محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمة، جلد 6، ص 2900، نشر دارالحديث.
[6] . ميزان الحكمة، جلد 6، ص 2902، نشر دارالحديث.
[7] . ميزان الحكمة، جلد 6، ص 2902، نشر دارالحديث.
با توجه به اينكه روش هاي استخاره چه با قرآن و چه با تسبيح و چه با غير آنها، متعدد و متفاوت است هر مسلمانِ معتقدي به حسب توانايي علمي و عملي خويش مي تواند لياقت و شايستگي استخاره گرفتن را پيدا كرده و با روشي كه متناسب با اوست خودش استخاره بگيرد؛ و البته اين در صورتي است كه آن شخص بايد نسبت به اصل استخاره و موضوع آن و شرائط روشي كه متناسب با اوست آگاهيِ لازم را كسب كند.
و امّا آنچه كه از آن بعنوان «علم استخاره» تعبير مي شود عالي ترين مرتبه از مراتب توانايي بر استخاره گرفتن است كه بدون سپري كردن مراحل علمي و عملي بسيار زيادي بدست نمي آيد و لذا عدة بسيار كمي توفيق دست يابي به آنرا پيدا مي كنند.
نكته اي كه در اين ميان تذكرش لازم است اينكه در روايات آمده است كه بايد استخاره را تعلّم و فرا گرفت. حضرت امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «كنا نتعلم الإستخارة كما نتعلّم السورة من القرآن»؛[1] يعني: «ما استخاره را تعلّم و فرا مي گرفتيم همانطوري كه سوره هاي قرآن را فرا مي گرفتيم»؛ بنابراين هر نوع استخاره را بايد از افرادي كه در اين وادي مورد اطمينان و وثوق بوده و تبحّري در استخارات دارند فرا گرفت تا در ضمن تعليمِ اصل و موضوع استخاره و شرائط هر نوع استخاره، روشي را كه متناسب با توانايي هاي علمي و عملي شاگرد باشد به او توصيه گردد.
پرسشگر عزيز! نكته ديگري كه بيان آن لازم مي نمايد اين است كه اين نوع استخاره اي كه متعارف و متداول است بايد بعد از مشورت خواهي از ديگران باشد. در روايتي آمده است كه: «انّه قال لبعض اصحابه و قد سأله عن الأمر يمضي فيه و لايجد احداً يشاوره، فكيف يصنع؟ قال: «شاور ربك»؛ فقال له: كيف؟ قال:...»؛[2] يعني شخصي از اصحاب امام ـ عليه السلام ـ نسبت به امري كه مي خواهد آنرا انجام دهد و كسي را براي مشورت خواهي پيدا نمي كند مي پرسد: چگونه عمل نمايد؟ امام ـ عليه السلام ـ در جواب مي فرمايد: با پروردگارت مشورت كن! او مي پرسد: چگونه؟ و حضرت نوعي از استخارة ذات الرقاع را كه بوسيلة دو ورقه انجام مي شود را به او تعليم مي دهد. از اين روايت استفاده مي شود كه انجام هر امري (كه مهم و مورد ترديد و شك باشد و نه هر امر عادي و كوچك) بايد ابتداءً مورد مشورت قرار گيرد و بعد در صورتي كه مشورت با ديگران ترديد و شك را برطرف نكنند و يا اصلاً امكان مشورت نباشد مي توان سراغ استخاره رفت. اهمّيت مشورت خواهي و (به تعبير روايات) شريك شدن در عقول ديگران در روايات بسياري مورد سفارش اكيد واقع شده و آدمي نبايد از مهمترين نعمت الهي كه عقل باشد محروم بماند و عقل خود و ديگران را به كناري وا نهد. برخي روايات بدين بيان وارد شده اند: امام علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «المشورة تجلب لك صواب غيرك»؛[3] يعني: مشورت كردن، انديشه هاي درست ديگران براي تو كسب مي كند. و نيز مي فرمايد: «الإستشارة عين الهداية، و قد خاطر من استغني برأيه»؛[4] يعني: مشورت خواستن عين هدايت پيدا كردن است؛ و كسي كه به رأي و نظر خويش اكتفاء كند خود را به خطر افكنده است. و رسول گرامي اسلام نيز مي فرمايد: «لامظاهرة أوثق من المشاورة»؛[5] يعني: هيچ پشتيباني مطمئن تر از مشورت كردن نيست. و به حدّي مشورت خواستن از ديگران سفارش شده كه حتي در بعضي روايات آمده است كه قبل از مشورت خواستن، استخاره كنيد. امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: هرگاه ارادة كاري را نمودي، با هيچ كس مشورت مكن تا اينكه با پروردگارت مشورت كني! راوي مي پرسد: چگونه با پروردگارم مشورت كنم؟ امام ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: صد مرتبه مي گويي: «أستخير الله»؛ يعني: از خدا طلب خير مي كنم؛ و سپس با ديگران مشورت مي كني، و در اين صورت خداوند خير و صلاح تو را بر زبان هر كسي كه دوست مي دارد جاري مي كند.[6] البته بايد در نظر داشت افرادي كه مورد مشورت قرار مي گيرند بايد انسان هاي مورد اطمينان و وثوق بوده و نسبت به موضوعي كه مورد مشورت قرار مي گيرد اطلاعات و آگاهي كافي داشته باشند. در روايات شرائطي براي افرادي كه طرف مشورت قرار مي گيرند ذكر شده كه خودتان مي توانيد به كتب مربوطه مراجعه فرمائيد.[7]
معرفي منابع جهت مطالعة بيشتر:
1. شيخ عباس قمي، حواشي مفاتيح الجنان، آداب استخاره.
2. علامه مجلسي، بحارالانوار، ج 88، ص 222-288، داراحياء التراث العربي.
3. محمد محمدي ري شهري، ميزان الحكمة (ترجمه فارسي)، ج 4، ص 1622-1625، دارالحديث.
3. محمد محمدي ري شهري، ميزان الحكمة (ترجمه فارسي)، ج 6، ص 2900.
قال الامام علي ـ عليه السلام ـ :
أكثر الصلاح و الصواب في صحبة اولي النهي و الألباب
بيشترين صلاح و درستي، در دوستي و همنشيني با صاحبان خرد و صاحبان عقل و انديشه است.
غررالحكم، حديث 3129
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . شيخ حرّ عاملي، وسائل الشيعة، جلد 8، ص66، تحقيق مؤسسة آل البيت ـ عليهم السلام ـ .
[2] . شيخ حر عاملي، جلد 8، ص 68، تحقيق مؤسسة آل البيت ـ عليهم السلام ـ .
[3] . محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمة، جلد 6، ص 2900، نشر دارالحديث.
[4] . محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمة، جلد 6، ص 2900، نشر دارالحديث.
[5] . محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمة، جلد 6، ص 2900، نشر دارالحديث.
[6] . ميزان الحكمة، جلد 6، ص 2902، نشر دارالحديث.
[7] . ميزان الحكمة، جلد 6، ص 2902، نشر دارالحديث.
