پرسش :

چرا در قرآن به جاي ضمير نا، از نحن استفاده نشده است مانند: فاخذناهم بالباساء؟

پاسخ :
امّا درباره پرسش (جايگزيني نحن به جاي نا) بايد گفت: اولا: زبان عربي، غني‎ترين، زيباترين، منظم‎ترين ادبيات و قواعد ادبي را دارا است. به همين سبب آن را از زبان‎هاي ديگر متمايز نموده است.
ثانيا: «كلمه» در ادبيات عرب، داراي سه قسم است، اسم، فعل، حرف و ضمائر جزء گروه «اسماء» هستند.
ضماير بر دو قسم هستند: 1. ضمير متصل كه به كلمه ديگر متصل مي‎شود مثل اين كه جزء كلمه است، و گاهي بارز و آشكار و گاهي مستتر و مخفي است مانند: ضربه، غلامك، اخذنا و... .
2. ضمير منفصل كه به كلمه ديگر اتصال پيدا نمي‎كند و در همه حال بارز و آشكار است مانند: نحن، انا و... .
ضمير «نا» متصل است، و ضمير «نحن» منفصل است، ضمير «نا» هم با فعل مي‎آيد مانند: «اخذنا» و هم با اسم، مانند: «الهنا»، ضمير منفصل «نحن» در ابتداي كلام واقع مي‎شود، امّا ضمير متصل «نا» در ابتداي كلام واقع نمي‎شود، ضمير منفصل نوعي جانشين اسم است، علاوه بر آن، جايگزين ضمير منفصل به جاي ضمير متصل در کلام عرب سنگين است و مشقت را به همراه دارد، و بناي امت عرب به اختصار است، بنابراين در آيه «فاخذناهم» نمي‎توان به جاي «نا» نحن آورد، مثلاً گفته شود: «فاخذ نحن هم»[1]. لذا زماني كه ضمير متصل مرفوع، متصل به فعل ماضي شود، ضمير منفصل آن وجوباً مستتر است و آوردن ضمير منفصل جايز نيست مگر در صورتي كه آوردن ضمير متصل ممكن نباشد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
ـ طباطبايي، محمد رضا، صرف ساده، قم، موسهه انتشارات دارالعلم، 1373، ص 262.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . ر.ك: طباطبايي، محمد رضا، صرف ساده، قم، مؤسسه انتشارات دار العلم، 1373، ص 262؛ هاشمي، حجت، فوائد الحجتيه، قم، نشر حاذق، چاپ پنجم، 1380، ص 206.