چهارشنبه، 25 اسفند 1389
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما

پرسش :

چگونه باید صدقه داد (خارج از زکات و خمس)؟ به چه کسی باید صدقه داد؟ با چه چیزی؟ حداقل این صدقه چه میزان است؟


پاسخ :
مقدمه
در شرع مقدس اسلام در مورد ارزش و اهمیت صدقه سفارشات زیادی شده است. آیات قرآن و روایات کیفیت و اهمیت صدقه را بیان کرده است.
در اسلام دو نوع صدقه مطرح است؛ یکی صدقۀ واجب که همان زکات است و درآیات قرآن و روایات مقدار مصرف آن و مستحقین آن بیان شده است.[1] در این جا به جهت اختصار فقط به مورد سوال که صدقۀ مستحبی است می پردازیم.
الف.اهمیت صدقه
اخبار و روایات وارده در فضيلت صدقه بسيار است و فواید زیادی برای آن بیان شده است؛ مانند این که صدقه سبب زیادی رزق و روزی، شفای بیماری ها، دوری آتش جهنم، دفع هفتاد بلا و مصیبت در دنیا، طولا نی شدن عمر و ... می شود.[2]
ب. کیفیت و چگونگی صدقه دادن
خدای متعال صدقه دادن را مدح كرده، ولی دو روش صدقه دادن را نمى‏پسندد، يكى صدقه ريايى كه از همان اول باطل انجام مى‏شود، و دیگری صدقه ای كه بعد از انجام آن، به وسيله منت و اذيت ثواب و ارزش آن از بین می رود. بطلان اين دو قسم صدقه از این رو است كه براى رضاى خدا انجام نشده، و يا اگر هم برای رضای خدا بوده، شخص نتوانسته نيت خود را خالص نگه دارد، و با منت و اذیت آن را باطل کرده است.[3]
نکتۀ دیگر در کیفیت صدقه دادن، مخفی بودن آن است.
خداوند در قرآن دو قسم صدقه دادن را مطرح می کند ، يكى صدقه آشكار و ديگرى پنهان، و هر دو را ستوده است؛ براى اين كه هر كدام از آن دو آثار و نتایجی دارند، اما صدقۀ آشكارا كه خود تشويق و دعوت عملى مردم به كار نيك، و نيز مايۀ دلگرمى فقرا و مساكين است؛ چرا كه مى‏بينند در جامعه مردمى مهرورز هستند كه به حال آنان ترحم مى‏كنند، و اموالی را در جامعه براى آنان و رفع حوایجشان قرار مى‏دهند، تا براى روز قيامتشان كه روز گرفتارى است ذخيره‏اى باشد. این کار باعث مى‏شود كه روحيۀ ياس و نااميدى از فقرا زدوده شود، و در كار خود داراى نشاط گردند، و احساس کنند اگر سرمايه‏دار كسب و تجارتى مى‏كند، تنها براى منافع شخصی نيست، و اين خود آثار نيك بسيارى دارد.
اما آثار صدقه پنهانى اين است كه انسان از ريا دورتر است، آبروى فقير محفوظ مى‏ماند، و فقیر احساس ذلت و خفت نمى‏كند؛ پس مى‏توان گفت: صدقه علنى نتيجه‏هاى بيشترى دارد، و صدقه پنهانى خالص‏تر و پاك‏تر انجام مى‏شود. از آن جا که بناى دين بر اخلاص است، بنابراين عمل هر قدر خالص تر باشد فضیلت بیشتری دارد، و به همين جهت خداى سبحان صدقه مخفی را بر صدقه علنى ترجيح داده و مى‏فرمايد: "اگر مخفیانه صدقه دهید برایتان بهتر است".[4]
از امام صادق (ع) روايت شده كه فرمودند: "هر چيزى را كه خدا بر تو واجب ساخته، علنى آوردنش بهتر از آن است كه مخفی و پنهانى بياورى، و آنچه را كه مستحبّ كرده، انجام پنهانیش بهتر از انجام علنى آن است".[5]
البته در صدقه دادن شخص باید اعتدال را رعایت کند؛ یعنی نه به گونه ای باشد که در صدقه دادن بخیل باشد و نه آن گونه صدقه دهد که برای خود مشکل ایجاد کند.[6]
ج. متعلق صدقه
در مورد این که از چه چیزهایی باید صدقه داد، آیات قرآن و روایات فرموده اند: از طیبات صدقه بدهید؛ یعنی اموال پاک و حلالی که شخص از راه حلال آنها را به دست می آورد، علاوه سعی شود از اموال پست و ناقابل در صدقه استفاده نشود؛ زيرا صدقه دادن براى به دست آوردن رضایت خدا انجام مى‏گيرد که يك طرف آن بينوايان و فقيران، و طرف ديگرش خدا است و اگر مؤمنان این مسائل را رعایت ننمايند، هم توهين به خداوند است و هم تحقيرى نسبت به نيازمندان و بينوايان‏.[7]
د. به چه کسی صدقه بدهیم؟
"عمرو بن جموح" پير مرد بزرگ و ثروت مندی بود. به پيامبر (ص) عرض كرد: از چه چيز صدقه بدهم و به چه كسانى؟ آیه نازل شد که ای پیغمبر بگو: "هر خير و نيكى (و هر گونه سرمايه سودمند مادى و معنوى) كه انفاق مى‏كنيد، براى پدر و مادر و نزديكان و يتيمان، اگر فقیر باشند و مستمندان و واماندگان در راه بايد باشد".[8]
مسلما ذكر اين موارد به عنوان بيان مصداق هاى روشن است، و گر نه منحصر به آنها نبوده، بلکه در حقيقت هم اشيايى كه از آن می توان انفاق کرد و هم كسانى كه به آنها می شود انفاق کرد، دايرۀ وسيعى دارد.
بنابراین، در عين گسترده بودن مورد انفاق، اولويت ها نيز بيان شده است. مسلما پدر و مادر و سپس نزديكان نيازمند در اين مسئله اولويت دارند و بعد از آنها يتيمان و سپس نيازمندان و حتى كسانى را كه ذاتا فقير نيستند،- ولى بر اثر حادثه‏اى؛ مثل تمام شدن مخارج در سفر نيازمند شده‏اند - شامل مى‏شود.[9] بنابراین، مقدار حداقل صدقه به توان شخص بستگی دارد، حتی در برخی روایات یک جرعه آب هم به عنوان صدقه بیان شده است.[10]
نتیجه:
طبق آیات و روایات صدقه دادن یک امر بسیار با ارزشی است، ولی شخص صدقه دهنده باید این کار را برای رضای خدا انجام دهد و مواظب باشد که با منت گذاشتن و اذیت فقیر ارزش آن را از بین نبرد. مقدار آن هم هر مقداری که در توان شخص باشد کافی است. در پرداخت آنهم باید نزدیکان خود را در اولویت قرار دهد.
پی نوشتها:
[1] التوبه،60.
[2] شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج 6، ص 257، موسسة آل البیت، قم، 1409ق.
[3] طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان، ترجمه، موسوی همدانی، ج 2، ص 601، جامعه مدرسین، قم، 1374.
[4] همان، ج 2، ص 610.
[5] کلینی، فروع کافی، ج 1، ص 7، دارالکتب الاسلامیة، تهران، 1365.
[6] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 2، ص 130، دارالکتب الاسلامیة، تهران، 1374.
[7] داور پناه، ابوالفضل، انوار العرفان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 500،انتشارات صدر، تهران، 1375.
[8] بقره، 215.
[9] تفسیر نمونه، ج 2، ص 104.
[10] طیب، سید عبد الحسین، تفسیر اطیب البیان، ج 1، ص 230،انتشارات اسلام، تهران، 1378.
http://farsi.islamquest.net


ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.