پرسش :

علت اختلاف در رویت هلال ماه رمضان و شوال چیست ؟

پاسخ :
الف) در بعضی از سال‏ها متخصصان علم نجوم ایران اعلام کردند، که از نظر علمی امکان رؤیت هلال ماه شوال در شب 29 رمضان وجود ندارد و در عین حال بیش از هشت استان کشور همان شب ماه را رؤیت کرده‏اند.
این نشان از ضعف علمی مؤسسات نجومی است چرا که بهترین دلیل بر امکان چیزی، وقوع است و رؤیت در آن سالها واقع شد. حال آیا اگر شما به جای علما، بودید اعلام آغاز ماه نو نمی‏کردید؟
ب) در محافل علمی و مطبوعات، بحث‏ها و نقدهای فراوانی حتی در حدّ تأیید و تکذیب بارها صورت گرفته است؛ اما مرکز یا مؤسسه علمی خاصی متکفل این گونه امور نیست.
ج) این اختلاف مربوط به همه ماه‏ها است؛ ولی چون در ماه رمضان و ذی‏الحجة (به جهت اعمال حج و روزه و عید فطر) مسأله اهمیت بیشتری پیدا می‏کند، انعکاس عمومی و زیاد دارد.
د) اگر یقین پیدا کنید که عید فطر نیست، می‏توانید به یقین خود عمل کنید؛ ولی ظن و گمان و امثال آن کافی نیست و از قول منجّمان فعلی ما هم حصول چنین یقینی ممکن نیست؛ زیرا بارها خلاف نظر آنها ثابت شده است.
در پایان گفتنی است که ماه وقتی در هر ماه از محاق خارج شود (که در اصطلاح به آن تولّد ماه می‏گویند) دارای دو تولد است (علمی و عرفی). تولد علمی ماه با دقّت‏های خاص علمی صورت می‏گیرد؛ به طوری که قابل دیدن با چشم غیر مسلّح نیست و این در مقابل تولد عرفی است که مردم می‏توانند هلال ماه را با چشم غیر مسلح ملاحظه کنند. در شرع تولّد عرفی و رؤیت عادی هلال ماه ملاک ثبوت اول ماه‏های قمری است؛ یعنی، ممکن است از نظر علمی ثابت باشد که امشب ماه از محاق خارج می‏شود؛ ولی این مناط ثبوت اول ماه شرعی نیست. پس اختلافی که در میان علماء پیدا می‏شود، به این جهت است که برای برخی ثابت می‏شود که ماه دیده شده؛ ولی برای عده‏ای ثابت نمی‏شود. از طرفی برخی از فقیهان، رؤیت ماه در یک نیم کره را، دلیل بر شروع و اثبات ماه جدید در همه آن نیم‏کره می‏دانند؛ ولی برخی دیگر قائل به لزوم رؤیت در همان شهر و کشور یا مکان‏های هم افق با آنها هستند.
www.eporsesh.com