پرسش :

فلسفه تقليد در احكام چيست آيا من نمي توانم با توجه به عقل و منطق اعمال شرعي خود را انجام دهيم

پاسخ :
«احكام شرعي، خود را باتوجه به عقل و منطق انجام مي‏دهم» يعني‏چه؟ مثلاً شما چگونه از راه عقل مي‏فهميد مبطلات روزه چيست؟ كفاره روزه عمد چه مي‏باشد؟ زكات فطره چه مقدار بايد باشد؟ نمازهاي يوميه چندتا و چند ركعت و داراي چه اجزا و شرايطي است؟ حقوق درياها و فلات قاره از نظر ديني چيست؟ و صدها و هزارها مسأله ديگر؟! واقع مطلب آن است كه شما حتي يك مورد از احكام ديني خود را نمي‏توانيد مستقلاً از طريق عقل به دست آوريد و انجام دهيد، بلكه در همان اموري كه به گفته خود تقليد نمي‏كنيد، مقلد هستيد. ليكن به جاي آن كه مثلاً رساله مجتهدي را برداريد و مطابق با آن عمل كنيد، براساس آنچه از ديگران ديده و با آن خوگرفته‏ايد، عمل مي‏نماييد و از عرف و عادت عمومي تقليد مي‏كنيد. يعني در واقع به جاي آن كه مستقيماً از متخصص و كارشناسي، مسائل ديني را بياموزيد، با واسطه از غير متخصص مي‏گيريد، گاه نيز ممكن است به پندارهاي خود و به خاطر ندانستن دلايل و منابع يك حكم با آن بستيزيد و آن را خلاف عقل به حساب آوريد، در حالي كه با اندكي جستجو و كاوش و با مراجعه به كارشناسان دين درخواهيد يافت دانش شما در اين زمينه ناقص بوده است. در چنين مواردي همان عقل و منطق كه مستند شماست، حكم مي‏كند انسان بايد از طريق دين‏شناس و متخصص، احكام دين را فرا بگيرد و ناشيانه و با پندار بر بي‏راهه نرود. به عبارت ديگر مي‏توان گفت: عقل دو گونه است:
الف) عقل ورزيده و كارشناختي؛ اين همان عقل و دانش تخصصي است و عقلاي بشر همواره در اموري كه از آن آگاهي ژرف ندارند، به انديشه و دانش كارشناس مراجعه مي‏كنند.
ب ) عقل خام وبالقوه؛ چنين عقلي در مرحله پيش از تخصص است و كسي كه در چنين مرحله‏اي قرار دارد، همواره به عدم تخصص خويش اعتراف دارد و چاره‏اي نمي‏بيند جز اين كه در امور به متخصص مراجعه كند. البته راه دراز ديگري نيز وجود دارد و آن زحمت عمري تلاش و كوشش علمي براي يافتن تخصص است. اين نيز پديده‏اي نيكوست، ولي تا پيش از رسيدن به آن چاره‏اي جز پيروي از كارشناس نيست.
www.eporsesh.com